Het Nieuwe Werken: beter voor medewerkers en milieu
Mensen staan centraal in Het Nieuwe Werken. Dankzij deze nieuwe manier van werken zitten medewerkers beter in hun vel, werken ze efficiënter en zijn ze productiever. Dat gaat niet vanzelf. Zo zijn bijvoorbeeld ICT-middelen en ondersteuning van het management nodig.
Moderne technologieën zorgen voor aanzienlijke veranderingen bij bedrijven en in het privéleven van mensen. In het geval van Het Nieuwe Werken, waarover ondernemingen en organisaties zich momenteel buigen, speelt een aantal zaken een rol. “Het gaat niet alleen om het inzetten van technologische middelen of een andere huisvesting, als je medewerkers de mogelijkheid geeft om waar en wanneer dan ook te kunnen werken”, zegt Esther van Zeggeren, directeur marketing, strategie en innovatie bij de Zakelijke Markt van KPN. “De mens staat centraal in Het Nieuwe Werken. Het belangrijkste is dat wordt nagedacht over de manier waarop mensen samenwerken als ze niet meer dagelijks van negen tot vijf in een gezamenlijk kantoor hun arbeid verrichten. Er zijn natuurlijk voordelen. Wanneer medewerkers bijvoorbeeld een deel van de week vanuit huis werken, zitten ze minder in de auto, zijn ze minder tijd kwijt in de file, of kunnen ze eventueel eerst hun kinderen naar school brengen. Bijzonder is dat dit resulteert in een hogere productiviteit. Mensen delen hun tijd beter in en werken veel effectiever. Ze zijn namelijk geconcentreerd op het resultaat.”
Vitaliteit
Een niet te onderschatten extra voordeel is dat mensen beter in hun vel zitten als ze de mogelijkheid krijgen om hun tijd en werkplek zelf in te delen. De vitaliteit van medewerkers neemt toe. Uit het medewerkerbetrokkenheidsonderzoek van KPN blijkt dat medewerkers die meedoen aan Het Nieuwe Werken bijvoorbeeld significant meer betrokken zijn. Ook zien ze meer mogelijkheden voor persoonlijke groei en loopbaanontwikkeling. De overgang naar een andere manier van werken gaat echter niet altijd zonder slag of stoot. “Er bestaat geen vast stramien waar organisaties zich aan kunnen conformeren”, zegt Van Zeggeren. “Verschillende medewerkers zullen verschillend reageren op de veranderende omstandigheden. Waar de een zich met gemak aanpast aan flexibele werktijden en werkplekken, zal de ander meer moeite hebben om te wennen. Er gaat een leer- en gewenningsproces aan vooraf.”
Managementattitude en eigen ervaring
Het management moet zorgen dat duidelijke afspraken over productiviteit, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid worden gemaakt en nagekomen. Er verandert op zich niets aan de werkrelatie van werknemers met de organisatie, en ook de verstandhouding tussen het bedrijf en zijn leveranciers blijft hetzelfde; wat anders wordt zijn de werkomstandigheden. “Als manager word je geacht jouw teamleden te faciliteren”, legt Van Zeggeren uit. “Je kunt niet langer meer sturen op aanwezigheid van medewerkers – wat als je erover nadenkt geen enkele garantie biedt voor output en productiviteit. Het vraagt om een andere managementattitude. Je moet sturen en toetsen op resultaat.” KPN ondersteunt zijn eigen medewerkers hierbij door bijvoorbeeld workshops te organiseren over het onderwerp, door ruimten te creëren waar collega’s elkaar informeel kunnen ontmoeten als ze op kantoor zijn en ook door middel van een intern socialmediaplatform, waarop medewerkers ook als ze op andere locaties werken informeel contact kunnen houden. Van Zeggeren: “Ruwweg zie ik dat sommige collega’s direct vanaf dag één overstappen op Het Nieuwe Werken en daar heel gelukkig mee zijn. Anderen doen er iets langer over om te wennen, terwijl een derde groep er om verschillende redenen helemaal niets mee heeft. Ze hebben bijvoorbeeld geen mogelijkheid om thuis te werken. En soms laten specifieke werkzaamheden van een bedrijf Het Nieuwe Werken niet toe.”
Milieu en maatschappij
“De meeste mensen passen zich toch snel aan de nieuwe omstandigheden aan, zien de voordelen en maken daar ook gebruik van”, zegt Van Zeggeren. “Tijd- en plaatsonafhankelijk werken biedt ook een bedrijf voordeel. De huisvestingskosten en reisvergoedingen zijn bijvoorbeeld veel lager. Bovendien draagt het bij aan het maatschappelijk en sociaal belang. Het is onderdeel van de oplossing voor bijvoorbeeld de mobiliteitsproblematiek. Als er minder woon-werkverkeer is, zijn er ook minder files, zodat het milieu en de economie er wel bij varen. Vergeet niet dat er ook sprake is van een nieuwe generatie werknemers voor wie laptops, smartphones en internet doodgewoon zijn. Duurzaamheid, milieubewustzijn, een betere balans van werk en privé, en eigen verantwoordelijkheid staan voor hen voorop. Zij hechten net zo veel waarde aan welzijn als aan welstand. Als organisatie moet je hen daarin ondersteunen. Nu noemen we dat nog Het Nieuwe Werken, maar over een aantal jaar is het volledig ingeburgerd.”
KPN is niet alleen zelf bezig met het implementeren van Het Nieuwe Werken in de eigen organisatie. “Wij beschikken ook over de infrastructuur, de technologie en de knowhow om onze klanten te ondersteunen bij Het Nieuwe Werken. Verschillende bedrijven hebben uiteraard verschillende behoeften, al naar gelang hun grootte, branche en vorm van dienstverlening. Als toonaangevende leverancier van ICT-diensten, vooral door de samenwerking met Getronics, kan KPN er met de juiste ICT-oplossingen aan bijdragen om Het Nieuwe Werken tot een succes te maken.”
KPN
Zakelijke Markt
Postbus 30000, 2500 GA Den Haag
Telefoon: (070) 343 43 43
E-mail: [email protected]
www.kpn.com/zakelijk
Google onthult quantumchip Willow, kan de bitcoin straks inpakken?
Google presenteerde maandag de Willow, een nieuwe quantumchip die volgens de maker 'een nieuw tijdperk' inluidt. Wat maakt de Willow zo krachtig? En: moeten we ons al zorgen maken om zijn brute rekenkracht die al je wachtwoorden verpulvert?
Het is een megagrote stap naar de gedroomde snelle quantumcomputer die foutloos werkt. Geef Willow een rekenkundige taak en de chip lost in vijf minuten op waar de op één na snelste ‘normale’ supercomputer vele miljarden jaren (10 septiljoen jaar om precies te zijn) over doet. Claimt Google tenminste.
Wat is de Willow?
Een quantumcomputer werkt totaal anders dan de chips die vandaag in gebruik zijn en kan bepaalde taken veel sneller verrichten. Google heeft na twaalf jaar en miljarden aan R&D een versie ontwikkeld in zijn lab in Santa Barbara, waarover het in het wetenschappelijke tijdschrift Nature publiceert.
Net als andere quantumcomputers is hij opgebouwd uit quantum bits ofwel qubits, de ‘bouwblokken’ die de berekeningen uitvoeren. Een qubit kan niet alleen 0 of 1 zijn, maar ook beide tegelijk – bijvoorbeeld 30 procent 0 en 70 procent 1. Moeilijk voorstelbaar, maar het is wel de magie die complexe berekeningen mogelijk maakt.
Qubits zijn op verschillende manieren te maken. Het verst gevorderd zijn op dit moment de zogeheten supergeleidende qubits. Die bestaan uit een materiaal dat bij extreem lage temperaturen stroom geleidt zonder weerstand. Ook Google gebruikt deze technologie voor Willow.
Wat maakt Willow bijzonder?
Zijn snelheid en zeker ook de foutcorrectie. Qubits zijn nogal instabiel, ze doen meestal onder extreem lage temperaturen tientallen microseconden hun werk en sturen daarbij ook regelmatig foute informatie terug. Foutcorrectie is onmisbaar om een goed werkende quantumcomputer te bouwen.
En daarin schuilt de doorbraak die Google claimt: hoewel het met 105 qubits niet de grootste quantumcomputer bouwde, is die dankzij de foutcorrectie wel superkrachtig. De foutcorrectie in Willow wordt zelfs ‘exponentieel’ beter naarmate het aantal qubits wordt opgeschaald, beweert Google. Dat terwijl tot nu toe gold: hoe meer qubits, hoe meer storingen en rekenfouten passeren.
Google draait dat dus om. In zijn experimenten groepeerde het telkens meer qubits, waarbij het aantal errors telkens met ruim een factor twee terugliep. De foutcorrectie gebeurt bovendien realtime, iets wat weinig andere techneuten nog is gelukt.
Hoe knap is dat?
Niels Bultink, oprichter en ceo van de Nederlandse quantum-scaleup Qblox: ‘Sommige headlines zetten het een beetje sterk aan, maar het is een flinke nieuwe stap voorwaarts voor Google en het hele veld. Dit is zeker de talk of the town in onze wereld.’
Er zijn overigens ook andere typen qubits met elk hun eigen karakter en dus meer methoden om foutcorrectie toe te passen, tekent Bultink aan. Zijn Qblox levert elektronica die dat mogelijk maakt. ‘Wij kunnen dingen die in dit Google-experiment niet zijn gedaan en corrigeren ook realtime, dus in enkele microseconden, fouten.’
Hebben we daar in de praktijk iets aan?
Niet morgen al. ‘Maar het is een fantastisch resultaat omdat het in de praktijk laat zien dat een quantumcomputer exponentieel kan schalen’, zegt Matthijs Rijlaarsdam, oprichter van QuantWare. ‘Het artikel is trouwens al een paar maanden oud, grappig om te zien dat het deze week ineens zoveel aandacht krijgt.’
Zijn bedrijf is klaar voor dat opschalen: ‘Onze VIO chip-architectuur maakt het mogelijk om heel veel qubits in een computer te stoppen. Dat Google nu in de praktijk laat zien dat je met een kleine sprong in het aantal qubits al zo’n enorme sprong in rekenkracht kunt maken, is perfect voor ons.’
De Willow presteert namelijk een stuk beter dan Google’s vorige chip, de Sycamore met 54 qubits uit 2019. Die deed 200 seconden over een benchmarkberekening waar een supercomputer 10.000 jaar over zou doen. Concurrenten als IBM en Honeywell meten de prestaties van hun quantumcomputers overigens op een heel andere manier, wat ze moeilijk vergelijkbaar maakt.
De benchmark-som waar de Willow zo goed in is, heeft weinig praktisch nut. Het zal sowieso nog wel vele jaren duren voordat Google of zijn concurrenten een quantumchip klaar hebben voor commerciële toepassingen. Google zelf geeft geen tijdspad daarvoor.
Over het algemeen gaan quantumexperts ervan uit dat over 5 jaar de eerste quantumcomputers op de markt kunnen komen die de benchmarktest halen. ‘Dat maakt ze nog niet breed inzetbaar, maar wel geschikt voor het rekenen aan moleculen of machine learning’, zegt Bultink. ‘Maar de meeste economische waarde van quantum computing ligt in versies veel groter en veel betrouwbaarder zijn.’
Dat gedroomde fault tolerant computing waarin Google nu een stap maakt, is de quantumcomputer die wél berekeningen uitvoert waar we in de echte wereld iets aan hebben. Google toont een roadmap waarin de volgende mijlpalen worden bereikt op weg naar computers met een miljoen qubits, maar verbindt er geen tijdlijn aan. ‘De meest ambitieuze roadmaps gaan uit van 10 jaar’, zegt Bultink. Dat is ook waar de Amerikaanse investeerders en overheid op inzetten.
Wat maakt de quantumcomputer straks mogelijk?
De belofte is dat met de brute rekenkracht van quantumchips straks doorbraken mogelijk worden in de ontwikkeling van pakweg medicijnen, superbatterijen of bruikbare kernfusie, om maar wat maatschappelijke nuttige uitdagingen te noemen. Ook AI, de rekenkracht en energie vretende kunstmatige intelligentie, zou gebaat zijn bij de nieuwe chips. Dat is de glanzende zijde van de techmedaille.
Daar staat tegenover dat de technologie ook disruptief is. Alles wat met cryptografie te maken heeft, de technische versleuteling die netwerken en pakweg je bankzaken beveiligt, kan in één klap waardeloos worden doordat het niet bestand is tegen quantumberekeningen. Zelf een ijzersterk wachtwoord is dan weerloos.
Wie crypto zegt, zegt bitcoin, de virtuele valuta die zwaar leunt op encryptie. Is Google’s Willow inderdaad een gevaar voor cryptovaluta’s die hun schaarste juist ontlenen aan de rekenkracht die nodig is om nieuwe munten te minen? In theorie is het goed mogelijk dat de eerste partij die beschikt over een werkende quantumcomputer de encryptie van bitcoin in een oogwenk kan kraken.
Over die mogelijkheid verschillen de meningen. Van ‘bitcoin is dead‘ tot ‘vergeet het maar, Willow is lang niet krachtig genoeg’. Dat beweert onder meer techondernemer Kevin Rose. Om bitcoin binnen 24 uur te kraken is volgens hem een quantumcomputer met 13 miljoen qubits nodig, vergeleken met de 105 van Google.
Q: Can Google’s Willow crack Bitcoin?
Estimates indicate that compromising Bitcoin’s encryption would necessitate a quantum computer with approximately 13 million qubits to achieve decryption within a 24-hour period.
In contrast, Google’s Willow chip, while a significant…
Reken maar! Nederlandse quantum-startups als Qblox, QuantWare en Orange Quantum lopen voorop als toeleveranciers in een bloeiend ecosysteem dat zijn basis vindt in de universiteiten van Delft, Enschede en Wageningen. Delftse natuurkundigen als Ronald Hanson, Leonardo DiCarlo en Leo Kouwenhoven, en een generatie eerder Hans Mooij, hebben hun vakgebied de afgelopen decennia flink vooruitgeholpen.
In QuTech, het onderzoekscentrum waarin TU Delft en TNO vanaf 2013 samenwerken, wordt as we speak baanbrekend onderzoek gedaan, wat de afgelopen jaren regelmatig leidde tot verse spin-outs. Op het Amsterdamse Science Park zal binnenkort aan de eerste quantumcomputer van ons land worden gebouwd, die komt te staan naast de nationale supercomputer Snellius.
Komen de robots? Nederlandse roboticabedrijven werken nog altijd aan de doorbraak
Robots zouden zo'n beetje de halve wereld overnemen, dachten we pakweg 15 jaar geleden. Maar zelfs met een dramatisch tekort aan mensenhanden beleven de Nederlandse roboticabedrijven nog geen onstuitbare doorbraak. Mede dankzij AI komt die wel een stuk dichterbij. 'De potentie en de noodzaak van robotisering zijn enorm vanwege de arbeidsschaarste.'
Het Nederlandse bedrijf Pixelfarming Robotics ontwikkelt slimme agrobots, zoals deze onkruidbestrijder.
De robots komen! Het klinkt al haast ouderwets, maar niet eens zo gek lang geleden becijferden rapporten de impact die robotisering zou hebben op hoe we werken – en hoeveel werk er nog zou overblijven voor de mens. Inmiddels verschijnen dergelijke onderzoeken over AI en valt het met die opmars van de robots op ons werk, in het ziekenhuis en thuis wel mee.
Of eigenlijk tegen. In Nederland zijn genoeg roboticabedrijven die aan de weg timmeren met de volgende generatie robots. Niet de enorme reuzen die bijvoorbeeld in de auto-industrie achter een veilig hekwerk lassen en pletten, maar hanteerbare machines die als collega van silicium en staal het geestdodende, ongezonde werk overnemen. Dat type robot, de co-bot, bestaat al meer dan tien jaar. Maar waar zie je hem terug?
Smart Robotics: uitzendbureau voor co-bots
Co-bot was een buzzword toen Heico Sandee in 2015 startte met Smart Robotics. Ook in die tijd viel het kwartje al bij potentiële klanten: een robot is nooit ziek, moppert niet over eentonig werk en heeft niets met arboregels te maken. Daar stond de complexiteit tegenover, en vooral de aanschafkosten.
Smart Robotics besloot die drempel weg te nemen en profileerde zich aanvankelijk als een ‘uitzendbureau voor robots’: zijn robotarmen waren te huur en dankzij de in huis ontwikkelde software snel inzetbaar op verschillende plekken in de distributiecentra.
Dat liep goed. Deeptech-investeerder Innovation Industries kwam aan boord en in 2022 stapte zelfs een fonds van Toyota in als aandeelhouder. De startup uit Best werd door heel Europa actief.
Toch was de groei niet ongebreideld: Sandees bedrijf heeft in de bijna tien jaar van zijn bestaan honderd robotarmen geleverd aan klanten. Die kunnen steeds knappere dingen: dozen met afwijkende maten op een pallet stapelen is een ding, maar een kwetsbaar item als een kledingstuk in folie in een doos stoppen kan-ie ook. Meesterwerk voor een robot.
Acceptatie nog steeds laag
‘Ons doel was en is om een wereldspeler worden met robots die breed inzetbaar zijn in verschillende markten’, zegt Sandee. ‘Later zijn we ons volledig gaan focussen op de logistiek. De acceptatie is daar nog steeds laag, maar dat betekent niet dat er geen gigantische groeipotentie is. De potentie en de noodzaak van robotisering zijn enorm vanwege de arbeidsschaarste, gelukkig zien steeds meer bedrijven dat in.’
Sandee mag niet alle namen van klanten noemen, maar reken maar dat de grootste e-commercebedrijven en pakketvervoerders inzien dat het reservoir aan arbeidsmigranten dat naar hun hallen komt om er te werken, niet oneindig is.
Een uitzendbureau is Smart Robotics met zijn zestig werknemers niet meer. En dat hoeft ook niet. De robotarmen zijn zó snel en flexibel in te zetten, dat ze zichzelf binnen drie jaar terugverdienen. ‘Als je een volledig nieuw distributiecentrum ermee uitrust, is het zelfs de helft.’ Dat is vooral te danken aan de ontwikkeling van software, waar AI zorgt voor ongekende nieuwe mogelijkheden.
‘AI gaat kneiterhard en daar borduren we op voort. Onze robots leren zelfstandig en worden elk kwartaal slimmer, bijvoorbeeld in beeldherkenning en complexe bewegingen. Als je een verkeerde iPhone of per ongeluk 2 iPhones in een doosje stopt, is dat een kostbare fout. Wij gaan heel ver om dat te voorkomen.’
Het klopt dat vooral Amerikaanse concurrenten al een stuk groter zijn geworden en geautomatiseerde magazijnen bevolken met hun robots. ‘Zij zetten in op één specifieke toepassing, wij kiezen voor een robot die verschillende taken kan leren. Tijdens corona hebben we hard gewerkt om voor elkaar te krijgen dat de klant hem ook zelf kan installeren, als een soort Ikea-product.’
Het duurt langer dan gehoopt om zijn ‘pick and place’-hulpjes uit te zetten, geeft Sandee toe, maar de grote groei komt eraan. ‘We gaan uitbreiden in kleding en plekken waar heel verschillende artikelen worden behandeld. Het orderpicken van boodschappen bestaat bijvoorbeeld uit tientallen producten per order. Dat maakt het complexer, maar het gaat lukken. Dat is sowieso mijn tip voor andere ondernemers: kies je niche.’
Avular: mobiele robots en drones
AI maakt robots flexibeler, en het Brabantse Avular combineert die steeds slimmere software met mobiele hardware. Een drone was waar het in 2015 begon voor de startup van Albert Maas, bedoeld voor gewasinspectie of het checken van industriële installaties op risicovolle plekken. In de jaren erna veroverde het Chinese DJI met zóveel overmacht en scherpe prijzen zo’n 90 procent van de dronemarkt, dat zijn roboticabedrijf de koers meer verlegde richting op maat gemaakte robots met een grote autonomie.
Een mobiele robot van Avular op inspectie.
‘We zijn in 2018 feitelijk compleet opnieuw begonnen met alle opgedane kennis. Het bouwen van een robot is veel complexer dan alleen goede hardware neerzetten, je moet ook verstand hebben van software, sensortechniek, het moet robuust zijn en last but not least, gemakkelijk in het gebruik.’
Al die know-how past Avular de laatste jaren dus toe op een drone en een rijdend platform. ‘Soms blijkt een rijdend voertuig een betere oplossing dan een drone.’
Alternatief voor Chinese drones
Op die mobiele basis bouwt Maas exact wat aansluit bij de taken die zijn klant wil robotiseren. ‘We ontwikkelen zoveel mogelijk techniek in eigen huis, van batterijen tot vluchtcontrollers. Maar de echte intelligentie zit in de software, daarin investeren we zwaar.’
ProRail inspecteert op rangeerterreinen zijn materieel met een karretje van Avular, een ander project gaat over inspectie van een bijzonder gewas: golfterreinen. Maas: ‘Projecten zijn vaak vertrouwelijk, omdat klanten er concurrentievoordeel uit halen.’
Deze drone vindt dankzij Avular autonoom zijn weg door het bos.
Tot nu toe heeft ook Avular bij zo’n honderd klanten robots uitgezet. Soms is het maatwerk, soms wil een klant zelf aan de slag met de basis die in Eindhoven van de band rolt. ‘Naarmate pilots overgaan in een commerciële fase, verwachten we de komende jaren flink te groeien.’
Zelf wil Maas financiering ophalen om de serieproductie starten van een rijdende robot, en drones voor noodhulp en beveiliging van objecten. ‘Daar zien we kansen, want er is een grote vraag naar drones van Europese makelij waarbij de dataveiligheid gegarandeerd is. Wij bieden een Europees alternatief voor Chinese drones.’
Behoefte aan deeptech-kapitaal
Avular heeft inmiddels zestig medewerkers en Maas wil de komende drie jaar groeien naar 2.000 robots in het veld. Hij ziet om zich heen dat Nederland een sterke uitgangspositie heeft om de toekomst van robotica te bepalen.
‘We hebben enorm veel kennis, zeker hier in Eindhoven, met een sterke basis in de regel- en sensortechniek uit onze hightechindustrie. Vergeet niet dat we ook sterk zijn in design: daarmee maken we een unieke koppeling tussen de techniek en een gebruiksvriendelijke interface.’
Waar de Nederlandse robotica behoefte aan heeft, afgezien van een markt die sneller de robots van de nieuwste generatie omarmt, is kapitaal. Dat is niet anders dan bij andere deeptech, maar toch. ‘Amerikanen en Chinese bedrijven zijn veel verder in het aantrekken van durfkapitaal. Slechts 9 procent van de robotica-investeringen in Europa komt uit onze eigen regio.’
Kleinere ondernemingen moeten met robots aan de slag
Die Nederlandse krachtenbundeling in de robotica is iets waar Thijs Dorssers zich al jaren voor inzet, eerst met Holland Robotics en sinds kort met NL Robotics. Het ecosysteem verdient meer aandacht dan het krijgt, ook vanuit de overheid die de afgelopen jaren vanuit het Nationaal Groeifonds toch best wat programma’s heeft gefinancierd. ‘Aanvragen waren vaak gefocust op sexy technologieën als AI, nanotech en semiconductors, terwijl er volop kansen zijn voor onze sector.’
Voorwaarde is wel dat na de grote fabrieken ook kleinere ondernemingen aan de slag gaan met robots. ‘We hollen te hard vooruit, we zorgen te weinig voor toepassing van de technologie in eigen land. Daar missen we een grote stap.’
In de logistiek ziet Dorssers wel beweging, en in de landbouw zijn melkrobots al lang gemeengoed en komen onkruidbestrijders ook op (op de foto bij het artikel een exemplaar van Pixelfarming).
Menselijke robots voor sociale acceptatie
‘Het heeft in Nederland weinig zin om industriële robots te ontwikkelen, want we hebben weinig grote productiebedrijven. Maar neem de zorg en horeca: door een enorm tekort aan personeel is daar de nood hoog. De sociale acceptatie is daar nu nog een obstakel, mensen moeten de techniek leren begrijpen en waarderen.’
Als de robots ‘menselijk’ genoeg worden, komt die acceptatie ook op gang. ‘Vroeger werden robots nog gesaboteerd omdat mensen bang waren dat hun baan in gevaar was. Iedereen snapt nu wel dat ze er juist zijn om je werk te ondersteunen, niet om het over te nemen.’
Voor een mkb-bedrijf is de investering nog een drempel, al rekent een businesscase voor een bot zich wel rond. ‘Je moet je processen soms net iets anders inrichten. En het zou goed zijn als banken of leasebedrijven zo’n ondernemer helpen.’
De robotbranche zal de komende tijd moeten blijven laten zien hoe goed die extra handjes hun werk doen. Samen met klanten en kennisinstellingen blijven ontwikkelen, tot pakweg op de horecabeurs de robots perfect cocktails shaken of pannenkoeken bakken.
Monumental: metselrobot komt van een outsider
Of stenen metselen, want dat doet de robot van Monumental. Laad bakstenen in het karretje van de metselrobot en hij trekt met twee armen – een voor de specie, een voor de stenen – een muurtje voor je op die de goedkeuring kan wegdragen van metselaars van vlees en bloed.
De startup is, net als zijn medeoprichter Salar al Khafaji, een outsider in de Nederlandse robotica. Zonder lang verleden (Monumental werd in 2021 opgericht) en zonder achtergrond in de Delftse of Eindhovense hightech. Al Khafaji verkocht eerder zijn data-startup Silk aan het Amerikaanse Palantir en werkte een paar jaar in Silicon Valley.
Verse bakstenen voor de metselrobot van Monumental.
‘Mij viel op, dat de meeste robotica-bedrijven zijn opgericht door mensen met een sterke technische achtergrond. Die lossen technische problemen op en zoeken daarna de beste toepassing, even gechargeerd gezegd. De aansluiting op de markt is matig. Ze zijn gericht op optimaliseren, op alles sneller en beter maken. Zo blijven ze steken in de fase van system integrator in plaats van dat ze een product leveren.’
‘Wij zijn geen roboticabedrijf’
Monumental keerde dat om. Al Khafaji bedacht tijdens de coronapandemie dat hij iets wilde doen aan het tekort aan woningen, dat deels ontstaat door het gebrek aan goede vaklui. We komen nu al duizenden metselaars tekort, in de toekomst zijn het er in Europa honderdduizenden. Zou robotisering daarbij niet kunnen helpen?
Nogal outside the box denkend, deden Al Khafaji en zijn medeoprichter Sebastiaan Visser onderzoek, stelden een technisch team samen en gingen in een Amsterdamse werkplaats aan het hacken.
De metselrobot van Monumental aan het werk.
Inmiddels heeft hij 35 mensen aan het werk. ‘Wij zijn geen roboticabedrijf. Uiteindelijk bestaat een robot uit hardware die om een paar assen beweegt, je hebt vooral kennis van de controle- en regeltechniek en software nodig om er een te maken.’
Fundingronde van 25 miljoen
Het resultaat, na twee jaar en een internationale fundingronde van 25 miljoen dollar, is as we speak al aan het werk op Nederlandse bouwplaatsen. Monumental rekent met zijn klanten af per duizend bakstenen en wil dit jaar tien robots in bedrijf hebben. De eerste villa is al voor een deel gemetseld door de robot, die elke dag bijleert. ‘AI is fundamenteel voor onze robot. Die moet onder meer bakstenen kunnen herkennen, terwijl ze allemaal net iets anders van vorm zijn.’
Behalve AI en het continu doorontwikkelen van zijn robots met de input vanuit de bouwput is de acceptatie van de nieuwe technologie net zo cruciaal voor Monumental als voor andere roboticabedrijven. ‘Als er iets niet goed werkt, moet je het snel oplossen. Maar we zien dat klanten beginnen te begrijpen dat onze robot kwaliteit levert en precies werkt. Natuurlijk worden er volop grappen gemaakt als iets misgaat, dat incasseren we gewoon. Uiteindelijk moet aan het eind van de dag die vierkante meters er staan. En als dat lukt, verandert het perspectief van aannemers en groeit het vertrouwen.’
Marc van der Chijs: bitcoin boven de 100K ‘luidt een nieuw tijdperk in’
Toen hij jaren geleden voorspelde dat de bitcoin ooit meer dan 100.000 dollar waard zou zijn, werd hij nog uitgelachen. Nu is het zover. Maar 'bitcoinmiljardair' Marc van der Chijs kijkt alweer vooruit, naar nieuwe hoogten voor zijn favoriete cryptomunt. 'Bitcoin heeft zich nu bewezen: zelfs de Amerikaanse president staat erachter.'
Marc van der Chijs is echt wat je noemt een wereldondernemer. Hij vertrok naar China, begon daar in 2002 voor zichzelf en maakte naam als medeoprichter van Tudou.com, de Chinese tegenhanger van YouTube die als miljardenbedrijf werd gekocht door Alibaba.
Hij werkte daarna een tijd in China voor het Nederlandse gamebedrijf Spil Games in en was vanuit Canada investeerder voordat hij in 2013 zijn grote liefde ontdekte. En die heet bitcoin.
Van der Chijs stortte zich in die vroege dagen op het fenomeen cryptovaluta, zette een investeringsfonds op dat in allerlei bedrijven in het crypto-ecosysteem actief werd en bezat de afgelopen jaren zelfs miningbedrijf Hut8, dat nieuwe bitcoins genereert met brute rekenkracht.
Bitcoin door de 100.000 dollar
In bitcoinkringen is de ondernemer de afgelopen jaren een bekende speler, het grotere publiek zal hem vooral kennen van zijn voorspelling dat de virtuele munt ooit meer dan 100.000 dollar waard zou worden. Een ton? Waanzin leek het, een jaar of acht geleden.
De bitcoin is het afgelopen decennium behoorlijk op en neer gegaan, maar in de nacht van woensdag op donderdag was het dan alsnog zover: de 100.000 dollar werd aangetikt. Van der Chijs – tegenwoordig woont hij in Singapore – drinkt er net zijn eerste biertje op als we hem spreken.
Hoe voelt dat, om na zoveel jaar gelijk te krijgen?
‘Ik heb er altijd in geloofd dat het zou gaan gebeuren en eerlijk gezegd heeft het iets langer geduurd dan ik had gedacht. Het is altijd fijn om gelijk te krijgen maar ook weer niet zo ontzettend belangrijk. Voor de munt zelf is het wel een belangrijk moment. Er is de laatste jaren zoveel negatiefs over geroepen, in de media en op Twitter. Ik en andere mensen die vanaf die vroege tijd erin geloofden werden van alle kanten een beetje uitgelachen. Het is wel een goed gevoel en een hele goede ontwikkeling.’
Wat betekent deze mijlpaal voor cryptovaluta?
‘Hij markeert een nieuw tijdperk. Er stappen nieuwe investeerders in, waar het vroeger vooral particulieren waren die in bitcoin stapten zie je nu ETF’s (beleggingsfondsen) die heel hard groeien. Je ziet grote bedrijven die erin investeren, andere cfo’s zien dat ook en zelfs landen die kijken of ze hun reserves niet deels in bitcoin gaan aanhouden. We hebben nu ook een Amerikaanse president die erachter staat, en dat is toch echt het leidende land. De bitcoin heeft zich nu bewezen. Als bedrijven en overheden instappen kun je niet meer spreken van speculatie.’
Maar de koers kan toch ook weer wegzakken?
‘Nee, de koers kan nu nog veel verder omhoog nu we hier zijn. Ik zie geen risico meer dat het echt kapot kan gaan. Als je bitcoin nu vier jaar aanhoudt is het neerwaartse risico minder groot dan ooit.’
De bitcoin wordt dus minder speculatief, maar wordt het ook een bruikbaar betaalmiddel?
‘Lijkt me niet. Het probleem is dat de koers van bitcoin en andere munten zo hard omhoog gaat dat het niet goed voelt om ze uit te geven. Ik had ooit een betaalkaart op basis van bitcoin, dat leek me toen wel handig. Ik heb denk ik wel honderden bitcoin uitgegeven aan taxi’s en koffie bij Starbucks. Achteraf was dat niet heel slim, dat zouden nu tientallen miljoenen dollars zijn. Of dat horloge van 8 bitcoin. Best mooi, maar dat is nu op papier wel een heel duur horloge geworden.’
Hebben andere cryptovaluta nog plezier van de bitcoinrally?
‘Die gaan als regel in tweede instantie ook omhoog. De bitcoin stijgt meestal tot een bepaald plafond, en mensen nemen dan hun winst en steken die in andere valuta, de altcoins. De kleinere munten gaan daardoor ook hard omhoog, dat werkt als een soort twee- of drietrapsraket.’
Jij was al financieel onafhankelijk voordat de bitcoin populair werd. Wat is voor jou de grote lol van crypto?
‘Ik vind het vooral een mooi ecosysteem. Ik was er vanaf het begin bij betrokken en het doet me deugd dat er steeds mensen bij betrokken raakten en dat nu zelfs de Amerikaanse president zegt: we gaan bitcoin aanhouden. Die koers zegt me niet zoveel. Het is gevoelsmatig wel leuk, maar daar doe ik het niet voor. Dat ik vandaag een stuk of 15, 16 berichtjes heb gehad van mensen die schrijven dat hun leven is veranderd doordat ze zijn ingestapt, dat zijn echt de dingen waar je het voor doet.’
Waarom we regels breken: lef, noodzaak of rebellie?
Regels bieden structuur, veiligheid en duidelijkheid. Toch zijn er momenten waarop mensen bewust besluiten ze te overtreden. Soms uit overtuiging, soms uit noodzaak, en soms simpelweg omdat de regels als onzinnig worden ervaren. Maar wat drijft ons om de ene regel strikt te volgen en de andere te negeren, vraagt innovatie-expert Simone van Neerven zich af.
Uit onderzoek blijkt dat creatievelingen vaker buiten de lijntjes kleuren dan anderen. Foto: Getty Images
Op 20 april 2006 wordt Thomas van der Bijl, een belangrijke getuige in de strafzaak tegen Willem Holleeder, om negen uur in de ochtend doodgeschoten in een café in Amsterdam-West. Een getuige ziet de twee daders de kroeg uit rennen en ze iets weggooien in de gracht. Na een paar duikpogingen vindt de politie uiteindelijk een wapen. Het protocol is dan dat het wapen wordt opgevist en in een bak met water uit die gracht voor nader onderzoek naar het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) ver buiten Amsterdam wordt gebracht.
Maar John Pel, die het forensisch onderzoek op het plaats delict leidde, was bang dat eventueel DNA dat op het wapen zat verloren zou gaan door het geklots van het water in die bak tijdens de rit naar het NFI. Hij besloot daarom om het wapen naar het laboratorium in de Amsterdamse Sarphatistraat te brengen om het met zijn eigen team te onderzoeken. Na flink wat gesteggel en een reprimande dat hij de voorschriften niet had gevolgd, werd het onderzoek toch voortgezet. Binnen 48 uur was het resultaat binnen, kwam de eerste verdachte in beeld en begon de zaak snel te rollen.
Sterk moreel kompas
Ook verpleegster Gayle Kasparian ging buiten haar boekje. Zij waakte over een veel te vroeg geboren tweeling die ieder in een eigen couveuse lagen. Een van de twee meisjes begon blauw aan te lopen. Kasparian probeerde van alles, maar niets hielp. Ten einde raad besloot ze om van de procedure af te wijken en de meisjes bij elkaar in één couveuse te leggen. Het werkte direct; het sterke meisje legde haar armpje om haar zusje heen en het meisje stabiliseerde. Niet veel later mochten ze naar huis.
Pel hield zich niet aan de voorschriften omdat hij wilde voorkomen dat belangrijk bewijs verloren ging, Kasparian om een leven te redden. Ook al wisten ze dat ze zich er mogelijk door in de nesten zouden werken, toch deden ze het. Beiden braken de regels omdat ze voelden dat ze geen andere keus hadden. Ze werden gedreven door een sterk moreel kompas en besloten om achteraf dan wel te dealen met eventuele consequesties van hun handelen.
Doorbraak willen forceren
Een andere reden waarom mensen zich niet aan de regels houden, is omdat ze iets willen forceren. Met een provocerende actie zorgen ze voor controversie en levendige discussies. Zo liep de Amerikaanse soldaat Bowe Bergdahl tegen alle protocollen in op 30 juni 2009 van zijn militaire basis in Afghanistan af de woestijn in. Niet lang daarna werd hij gevangen genomen door de Taliban die hem maar liefst vijf jaar lang vasthield.
Later verklaarde hij dat hij een zogenaamde DUSTWUN (duty status – whereabouts unknown) wilde creëren om zo aandacht te krijgen voor de slechte omstandigheden op de basis. Een zeer extreme actie met grote consequenties die hij ternauwernood overleefde.
Onzinnig en bureaucratisch
Niet iedere overtreder handelt vanuit een bepaalde overtuiging. Vaak worden regels ook niet gevolgd omdat men er simpelweg het nut niet van inziet. Maar voor je overweegt een regel die je niet begrijpt of waar je het niet mee eens bent te overtreden, is het verstandig eerst op zoek te gaan naar het waarom van die regel. De kans is dat er een goede reden achter zit, bijvoorbeeld om sporadische maar zeer ernstige ongevallen te voorkomen.
Ook gaan mensen hun boekje te buiten als ze het gevoel hebben dat ze worden gekort op hun vrijheid. Door incidentele overtredingen worden procedures vaak steeds complexer gemaakt, door weer een regeltje toe te voegen om te voorkomen dat iets soortgelijks weer zal gebeuren. Maar daarmee wordt ook een wirwar aan regels gecreëerd, en hoe meer regels, hoe sterker de drang om ze niet te volgen.
Hou je creatievelingen in de gaten
Uit onderzoek van Dan Ariely (MIT) en Francesca Gino (Harvard) blijkt dat creatievelingen vaker buiten de lijntjes kleuren dan anderen. In een experiment waar ze ethische dilemma’s voorlegden aan medewerkers van een adverteerdersbedrijf, ontdekten ze dat degenen met de meest creatieve functies, zoals copywriters en designers, vaker de regels overtraden dan bijvoorbeeld de accountants.
Een dunne lijn
Er zitten verschillende motieven achter waarom we ons niet aan de regels houden. In het ene geval is het goed uit te leggen en ook heel waardevol dat het gebeurt, zoals in het geval van Pel en Kasparian, terwijl in andere gevallen zoals dat van Bergdhal het overduidelijk is dat het veel te ver is gegaan. Maar vaak is het niet zo helder en is de lijn tussen acceptabel en onacceptabel buiten de lijntjes kleuren behoorlijk dun.
Luister voordat je oordeelt
In de meeste organisaties is de bureaucratie veel te ver doorgeschoten. Als iemand zich niet aan de regels houdt, oordeel dan niet te snel en luister naar diegene, want er kunnen verdomd goede redenen zijn om af te wijken. Van John Pel werd bijvoorbeeld in eerste instantie gedacht dat hij weer eens eigenwijs was, maar uiteindelijk begreep de leidinggevende dat hij de beste bedoelingen en bovendien een punt had en hielp hem vervolgens om het onderzoek toch doorgang te laten krijgen. En ook een te vroeg geboren tweeling samen in een couveuse leggen is ondertussen in de meeste ziekenhuizen een standaard procedure geworden.
Marc van der Chijs: bitcoin boven de 100K ‘luidt een nieuw tijdperk in’
Toen hij jaren geleden voorspelde dat de bitcoin ooit meer dan 100.000 dollar waard zou zijn, werd hij nog uitgelachen. Nu is het zover. Maar 'bitcoinmiljardair' Marc van der Chijs kijkt alweer vooruit, naar nieuwe hoogten voor zijn favoriete cryptomunt. 'Bitcoin heeft zich nu bewezen: zelfs de Amerikaanse president staat erachter.'
Marc van der Chijs is echt wat je noemt een wereldondernemer. Hij vertrok naar China, begon daar in 2002 voor zichzelf en maakte naam als medeoprichter van Tudou.com, de Chinese tegenhanger van YouTube die als miljardenbedrijf werd gekocht door Alibaba.
Hij werkte daarna een tijd in China voor het Nederlandse gamebedrijf Spil Games in en was vanuit Canada investeerder voordat hij in 2013 zijn grote liefde ontdekte. En die heet bitcoin.
Van der Chijs stortte zich in die vroege dagen op het fenomeen cryptovaluta, zette een investeringsfonds op dat in allerlei bedrijven in het crypto-ecosysteem actief werd en bezat de afgelopen jaren zelfs miningbedrijf Hut8, dat nieuwe bitcoins genereert met brute rekenkracht.
Bitcoin door de 100.000 dollar
In bitcoinkringen is de ondernemer de afgelopen jaren een bekende speler, het grotere publiek zal hem vooral kennen van zijn voorspelling dat de virtuele munt ooit meer dan 100.000 dollar waard zou worden. Een ton? Waanzin leek het, een jaar of acht geleden.
De bitcoin is het afgelopen decennium behoorlijk op en neer gegaan, maar in de nacht van woensdag op donderdag was het dan alsnog zover: de 100.000 dollar werd aangetikt. Van der Chijs – tegenwoordig woont hij in Singapore – drinkt er net zijn eerste biertje op als we hem spreken.
Hoe voelt dat, om na zoveel jaar gelijk te krijgen?
‘Ik heb er altijd in geloofd dat het zou gaan gebeuren en eerlijk gezegd heeft het iets langer geduurd dan ik had gedacht. Het is altijd fijn om gelijk te krijgen maar ook weer niet zo ontzettend belangrijk. Voor de munt zelf is het wel een belangrijk moment. Er is de laatste jaren zoveel negatiefs over geroepen, in de media en op Twitter. Ik en andere mensen die vanaf die vroege tijd erin geloofden werden van alle kanten een beetje uitgelachen. Het is wel een goed gevoel en een hele goede ontwikkeling.’
Wat betekent deze mijlpaal voor cryptovaluta?
‘Hij markeert een nieuw tijdperk. Er stappen nieuwe investeerders in, waar het vroeger vooral particulieren waren die in bitcoin stapten zie je nu ETF’s (beleggingsfondsen) die heel hard groeien. Je ziet grote bedrijven die erin investeren, andere cfo’s zien dat ook en zelfs landen die kijken of ze hun reserves niet deels in bitcoin gaan aanhouden. We hebben nu ook een Amerikaanse president die erachter staat, en dat is toch echt het leidende land. De bitcoin heeft zich nu bewezen. Als bedrijven en overheden instappen kun je niet meer spreken van speculatie.’
Maar de koers kan toch ook weer wegzakken?
‘Nee, de koers kan nu nog veel verder omhoog nu we hier zijn. Ik zie geen risico meer dat het echt kapot kan gaan. Als je bitcoin nu vier jaar aanhoudt is het neerwaartse risico minder groot dan ooit.’
De bitcoin wordt dus minder speculatief, maar wordt het ook een bruikbaar betaalmiddel?
‘Lijkt me niet. Het probleem is dat de koers van bitcoin en andere munten zo hard omhoog gaat dat het niet goed voelt om ze uit te geven. Ik had ooit een betaalkaart op basis van bitcoin, dat leek me toen wel handig. Ik heb denk ik wel honderden bitcoin uitgegeven aan taxi’s en koffie bij Starbucks. Achteraf was dat niet heel slim, dat zouden nu tientallen miljoenen dollars zijn. Of dat horloge van 8 bitcoin. Best mooi, maar dat is nu op papier wel een heel duur horloge geworden.’
Hebben andere cryptovaluta nog plezier van de bitcoinrally?
‘Die gaan als regel in tweede instantie ook omhoog. De bitcoin stijgt meestal tot een bepaald plafond, en mensen nemen dan hun winst en steken die in andere valuta, de altcoins. De kleinere munten gaan daardoor ook hard omhoog, dat werkt als een soort twee- of drietrapsraket.’
Jij was al financieel onafhankelijk voordat de bitcoin populair werd. Wat is voor jou de grote lol van crypto?
‘Ik vind het vooral een mooi ecosysteem. Ik was er vanaf het begin bij betrokken en het doet me deugd dat er steeds mensen bij betrokken raakten en dat nu zelfs de Amerikaanse president zegt: we gaan bitcoin aanhouden. Die koers zegt me niet zoveel. Het is gevoelsmatig wel leuk, maar daar doe ik het niet voor. Dat ik vandaag een stuk of 15, 16 berichtjes heb gehad van mensen die schrijven dat hun leven is veranderd doordat ze zijn ingestapt, dat zijn echt de dingen waar je het voor doet.’
Om onze site goed te laten functioneren, te verbeteren en u de beste ervaring te geven, gebruiken we cookies! Surfen op deze site = akkoord met cookies. OkLees verder
Privacy- & Cookiebeleid
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
