Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Bob de manager

Bob is divisiedirecteur bij een groot concern. Bob doet zijn best. In aflevering 4 schakelt hij de chef automatisering in als Big Brother.

Beste Thomas

De Raad van Bestuur is van plan om een regel uit te vaardigen die het bezoeken van sekssites verbiedt. Onlangs heeft de rechter namelijk bepaald dat je zonder zo’n regel een werknemer die tijdens werkuren zo’n site bezoekt niet mag ontslaan. Ik wil echter eerst zeker weten of er in onze divisie überhaupt werknemers zijn die sekssites bezoeken. Ik denk niet dat dit bij ons het geval is en dan heeft het uiteraard weinig zin zo’n regel in te stellen. Je kent mijn motto: hoe minder regels, hoe beter. Desalniettemin: zou jij als chef automatisering discreet kunnen onderzoeken of er sekssites bezocht worden?
Groet,
Bob

Beste Bob

Op jouw verzoek heb ik een week lang het bezoek aan sekssites bijgehouden. Dat was nog een hele klus en ik moet concluderen dat jouw verwachting dat het wel mee zou vallen helaas niet overeenstemt met de werkelijkheid. Van de 176 werknemers bezochten er de afgelopen week 38 een seksite. Hierbij moet ik aantekenen dat van die 176 er elf al langere tijd thuis zitten, er zes ziek waren, vier op dienstreis en veertien op cursus. Houden we 141 werknemers over; 27 procent bezocht dus een seksite. De kortste bezoekperiode was 81 seconden. Dat was Rob van den Bent, van de loonadministratie. Die was, zal ik maar zeggen, snel klaar. De langste bezoekperiode was Kees Hagenaars, onze avondportier. Tja, hij is jong en de avond lang, maar 21 uur en acht minuten in een week tijd is toch wel erg veel.
De gemiddelde bezoektijd is 14 minuten per week. Men bezoekt de gehele dag door, maar tussen drie en vijf is men er het drukst mee. Eén werknemer was de hele zondagmiddag ermee bezig. Het betreft ons hoofd juridische zaken Frederik ten Have. Zo te zien (1 uur en 47 minuten) raakt hij vooral opgewonden van aerdenhoutsesletjes.nl. Kennelijk geeft men elkaar ook tips, want veel werknemers bezoeken dezelfde sites. Bovenaan in onze divisie staat viezeplaatjes.nl, gevolgd door annekewiljounu.nl. Vooral marketing is gek op annekewiljounu.nl: twaalf van onze twintig marketeers bezochten de site, onder wie chef marketing Lodewijk de Vries (maar niet meer dan elf minuten die week). Delekkerstekantoorseks.nl staat op drie. Eerst dacht ik dat ikhebzininbizarrespelletjes.nl op drie stond, maar die site blijkt gewelddadige games te bieden. Geldt die regel van de Raad van Bestuur trouwens ook voor gamesites? Anders wil ik daar ook nog wel een week aan besteden. Veelbezocht is ook kommaarschatje.nl, omdat die prominent op de site heeft staan dat bezoek op geen enkele manier te traceren is; dat men daar anno 2003 nog intrapt. Vooral Frank Roblé van sales is gek op kommaarschatje.nl: maandagochtend begon hij om 09.02 uur en was pas om 10.58 uur klaar. Helaas moet ik meedelen dat ook een van de directieleden onder de bezoekers valt. Het betreft onze financiële man Luc van Houten, wat me verrast, want Luc staat bij automatisering bekend als iemand die nauwelijks weet hoe internet werkt. Hij deed het in elk geval wel buiten werktijd: donderdagavond bezocht hij van 18.12 tot 18.24 uur beursplein5hoertjes.nl.
Heb je hier wat aan?
Groet,
Thomas

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Beste Thomas

Dank voor je onderzoek. Ik had niet verwacht dat je het zó grondig en gedetailleerd zou aanpakken. Hier heb ik zeker wat aan. Ik zal de Raad van Bestuur vandaag nog melden dat zo’n regel broodnodig is, wat mij betreft ook voor gamessites. Wat ik met Van Houten moet weet ik nog niet. Ik heb hem inmiddels discreet op zijn gedrag gewezen. Hij houdt echter vol dat hij stom toevallig op beursplein5hoertjes.nl terecht is gekomen toen hij de AEX-slotkoersen wilde bekijken en dat vervolgens zijn computer vastliep.
Groet,
Bob

Wat is leiderschap eigenlijk? Na 20 jaar zoeken is dit de sleutel (of niet)

'Je moet meer leiderschap laten zien', elke manager krijgt dat weleens te horen. Maar wat betekent dat eigenlijk? Dominique Haijtema heeft daar twintig jaar naar gezocht. Voor MT/Sprout zoomen we in op tien pareltjes uit haar nieuwe boek met de antwoorden van grote denkers en doeners.

dominique haijtema de heilige graal
Foto: Getty Images

Je moet meer leiderschap tonen. Eigenlijk is dat onzinnige feedback voor managers. Wat is dat dan? Kun je leiderschap leren? Een miljardenindustrie denkt alvast van wel. Zij biedt een massa aan cursussen, coaching, workshops, managementboeken, seminars, retraites en andere events.

Dominique Haijtema, psycholoog, journalist en ex-hoofdredacteur van Management Team, is al meer dan twintig jaar op zoek naar het antwoord op wat leiderschap is. Het is een persoonlijke queeste geworden. Ze is er stad en land voor afgereisd, interviewde de groten der aarde, en las ondertussen alles wat los en vast zit over dit thema.

De gesprekken die de meeste indruk op haar hebben gemaakt, heeft ze nu gebundeld in haar nieuwe boek De heilige graal. Het is daardoor ook meteen een overzicht geworden van twintig jaar managementpraktijken en bijzonder gedachtegoed. Een feest van herkenning voor de senior leiders, een ontdekkingsreis voor nieuwe managers.

De deskundigen in het boek zijn niet zo te spreken over de spray and pray-methode: je sproeit wat kennis en bidt vervolgens dat er wat van blijft hangen. Voor MT/Sprout is het wel een manier om deze pareltjes van tien grote denkers over leiderschap te delen.

Stephen Covey

Kritiek geven, klagen, vergelijken en de competitie aangaan. De bekende, inmiddels overleden, Amerikaanse managementgoeroe Stephen Covey noemde dit ‘de kankers’ die geluk en effectiviteit in de weg staan. De remedie is eerlijkheid, verantwoordelijkheid, integriteit, samenwerking en respect.

Vaststaande principes die je weerbaar maken tegen een snel veranderende wereld. Waarmee je als leider aan vertrouwen kunt bouwen. Zonder vertrouwen is er geen emotionele betrokkenheid mogelijk. ‘Hoge kwaliteit komt van hoog vertrouwen. En vertrouwen is niet iets wat je kunt faken. Dat krijg je alleen door geloofwaardigheid.’

Lees ook: Stephen Covey: 7 eigenschappen van effectief leiderschap

Henry Mintzberg

De Canadese managementwetenschapper Henry Mintzberg is enorm kritisch over de buitensporige beloningen voor de top. Dan vind jij namelijk jouw bijdrage aan het bedrijf honderden keren meer waard dan die van een medewerker.

Krijgt de ceo van de concurrent meer, dan moet jij daar overheen. Iedereen doet dat, wat van deze leiders eigenlijk volgers maakt. Een leider moet het goede voorbeeld geven, zegt hij tegen Haijtema. ‘Iemand die een buitensporige beloning accepteert, is per definitie geen leider.’

Simon Sinek

Bij alle grote conflicten is in de wereld er volgens bestsellerauteur en antropoloog Simon Sinek een gebrek aan interesse voor de ander. De Amerikaan vraagt zich af waar de leiders zijn die ons leren luisteren in plaats van schreeuwen. ‘Jij denkt dat de ander stom is, maar die denkt hetzelfde over jou.’ Allebei denken jullie gelijk te hebben.

Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, fundamenteel oneens zijn is ook oké, maar probeer dan toch te luisteren en te begrijpen. Daarmee voelt ook de ander zich begrepen. Goed luisteren is de enige manier om conflicten op te lossen. En het is de belangrijkste kwaliteit van een leider.

Lees ook: Simon Sinek: ‘Ik zou vroeger uitgelachen worden, veel te soft en idealistisch’

Charles Handy

De in 2024 overleden sociaal filosoof Charles Handy zag weinig goede leiders in het bedrijfsleven. De Ier miste betrokkenheid, die hij wel zag bij het onderwijs en de non-profit. Bedrijven moeten meer bewijzen dat ze van toegevoegde waarde zijn in de samenleving. Goede leiders snappen dat.

Ze hebben een missie die verder gaat dan het verhogen van de aandeelhouderswaarde en het tevredenstellen van de aandeelhouders. ‘Als je geen doel hebt dat je nastreeft, ben je overgeleverd aan de krachten van de wind.’

Warren Bennis

Wat wijlen Warren Bennis enorm heeft verrast, is hoe blind leiders kunnen zijn voor relevante informatie. De Amerikaanse hoogleraar heeft nooit begrepen waarom deze informatie genegeerd wordt. Effectieve leiders hebben de belangrijke taak om op zoek te gaan naar tegenstrijdige informatie.

Het cirkeltje intimi dat je om je heen verzamelt, is niet betrouwbaar genoeg. Die vertellen je waarschijnlijk wat je wilt horen. Je hebt er meer aan om een ‘first-class noticer‘ te worden: iemand die observeert en alles in zich opneemt wat anderen over het hoofd zien.

Barbara Kellerman

De Amerikaanse Barbara Kellerman heeft het Haijtema al voorspeld: ‘Als Donald Trump weer president wordt, zal het alleen maar erger worden.’ De Harvard-prof begrijpt niet waarom machtsmisbruik, intimidatie, incompetentie en corruptie al zo lang worden geaccepteerd.

Slecht leiderschap vindt ze een sociale ziekte. Kellerman pleit voor meer aandacht voor de donkere kant van leiderschap. Vooral om dat in een vroeg stadium de kop in te drukken. Maar de andere kant opkijken en zwijgen bij misstanden is ook de volgers aan te rekenen. Iemand volgen is namelijk eveneens een verantwoordelijkheid.

Brené Brown

Amerikaans hoogleraar en onderzoeker Brené Brown ziet vooruitgang. Over kwetsbaarheid kan onder leiders inmiddels gesproken worden, maar ze lijden nog altijd onder hun grootste angst: overbodig worden. Om niet gekwetst te worden, trekken ze hun harnas aan.

Perfectionisme is zo’n harnas, of keihard werken, allemaal om te laten zien dat je de moeite waard bent. ‘Maar als je jezelf en je onzekerheden niet laat zien, ontstaat juist afstand en onbegrip en ben je ironisch genoeg op de snelste weg om overbodig te raken.’

Lees ook: Generatie Z zou deze drie dingen direct afschaffen op de werkvloer

Adam Grant

Tel een keer op hoe vaak leiders het woord ‘ik’ gebruiken wanneer ze over het succes van hun organisatie vertellen. Dat fascineert ook de Amerikaanse organisatiepsycholoog Adam Grant die erop wijst dat narcisme bijna twee keer zo vaak in de boardroom voorkomt dan op de werkvloer.

‘Wij verwarren zelfvertrouwen met competenties, zelfverzekerdheid met geloofwaardigheid, en kwantiteit met kwaliteit.’ Veel leiders gedragen zich als een prediker, politicus of aanklager. Ze dringen anderen hun mening op, willen overtuigen en verdedigen oude standpunten. Ze kunnen zich beter opstellen als een wetenschapper: onderzoekend en nieuwsgierig.

Rosabet Moss Kanter

Rosabet Moss Kanter, de grand old lady onder de Amerikaanse managementdenkers, wijt bijna alle problemen in de wereld aan het feit dat iemand beslist dat een bepaald terrein zijn of haar persoonlijk eigendom is. En daardoor denkt geen verantwoordelijkheid te hebben voor anderen.

Fouten worden problemen die verzwegen moeten worden in plaats van er publiekelijk voor uit te komen. ‘Dat zijn geen mensen die leiderschap vertonen om de wereld beter te maken.’ Wat dringend nodig is, zegt ze tegen Haijtema, zijn mensen die anderen inspireren en verantwoordelijkheid nemen voor de toestand van de wereld.

Lees ook: Zo maak je zonder 1 euro aan kosten je mensen weer happy

Kay Pollak

‘Je moet proberen vanuit liefde leiding te geven en niet vanuit angst.’ De Zweedse regisseur Kay Pollak ziet angst, die zich uit in woede, arrogantie of jaloezie, als een schreeuw om aandacht en liefde. Zo moeten leiders naar hun mensen kijken: dit is iemand die liefde geeft of vraagt.

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Leiders zouden hun eigen angst meer onder ogen moeten zien. Veel leiders hebben drie soorten schaduwen, legt hij uit aan Haijtema: ‘Ik ben niet goed genoeg, alles hangt van mij af en ik moet steeds vechten. Pas als je jezelf goed genoeg vindt, kun je anderen gaan leiden.’

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Zorgt meer kennis eigenlijk wel voor beter leiderschap? Ook Haijtema dacht dat ze met meer kennis de sleutel tot succesvol leiderschap zou vinden. Dat blijkt toch ingewikkelder dan gedacht. Maar ze vindt wel een antwoord, waarin ze liefde met leiderschap vergelijkt. ‘Veel mensen willen het, weinig mensen is het werkelijk gegund.’

de heilige graal leiderschap dominique haijtema

In De heilige graal gaat psycholoog en journalist Dominique Haijtema op zoek naar het geheim van leiderschap. Ze sprak in de afgelopen twintig jaar met invloedrijke denkers in management zoals Stephen Covey, Brené Brown, Simon Sinek en Henry Mintzberg. Ze ging op de koffie bij Desmond Tutu en raakte ontroerd door Madeleine Albright. Tussendoor probeerde zij zelf leiding te geven en zakte ze als enige bij de hondenschool.

Bij het opschalen van AI begint ook het gedoe op de werkvloer: ‘Denk na voor je springt’

Premium - Nederlandse bedrijven staan op een kantelpunt: de overgang van pilots naar het uitrollen van AI. Bij het opschalen begint ook het gedoe. Dan blijkt dat strategische plannen ontbreken, en dat er over opleidingen en impact niet is nagedacht. Vier aanjagers van AI-agents over hun ervaringen op de werkvloer.

ai werkvloer opschalen toepassingen
Foto: Getty Images

Gratis verder lezen?

Maak snel en eenvoudig een gratis account en krijg toegang tot premium artikelen.

Of heb je al een account? Log dan in.

Om dit bericht te kunnen lezen moet je ingelogd zijn

Vestibulum id ligula porta felis euismod semper. Donec ullamcorper nulla non metus auctor fringilla. Duis mollis, est non commodo luctus, nisi erat porttitor ligula, eget lacinia odio sem nec elit. Donec id elit non mi porta gravida at eget metus.

Integer posuere erat a ante venenatis dapibus posuere velit aliquet. Morbi leo risus, porta ac consectetur ac, vestibulum at eros. Etiam porta sem malesuada magna mollis euismod. Curabitur blandit tempus porttitor. Maecenas sed diam eget risus varius blandit sit amet non magna.

Is Gen Z werkelijk zo groen als we denken?

In samenwerking met BeFrank - Generatie Z staat bekend als klimaatbewust, maar onderzoek toont dat ze minder groen zijn dan gedacht – zelfs minder dan millennials. Ze worstelen met 'klimaatverlamming' en laten financiële zekerheid zwaarder wegen dan groene idealen. Alleen bij pensioenbeleggingen zijn ze bereid tot echte offers voor het milieu. Ook voor Gen Z geldt: het hemd is nader dan de rok.

generatie z duurzaamheid generaties befrank
Foto: Getty Images

Heeft de nieuwe generatie werkelijk een ‘groener’ bewustzijn dan de generaties voor hen? Of speelt voor Gen Z ook gewoon de financiële realiteit een doorslaggevende rol?

Een woke generatie, ‘sneeuwvlokjes’ en ‘rubbertegelkinderen’, vol duurzame voornemens en voorzien van vegan broodtrommels met avocadotoast, nippend aan de haverlatte. Wie houdt van clichés kan aan Generatie Z zijn hart ophalen.

Maar klopt het ook met de werkelijkheid? Is de huidige generatie jongeren werkelijk zoveel meer op duurzaamheid gericht dan de vorige generaties? En verschillen ze werkelijk zoveel van de andere generaties op de arbeidsmarkt? Een kort onderzoek aan de hand van drie vragen.

#1 Is Generatie Z het meest actief bezig met duurzaamheid?

Milieu en duurzaamheid zijn belangrijk voor de carrièrebeslissingen van Nederlandse Gen Z’ers, blijkt uit onderzoek van Deloitte. Maar opvallend: dat geldt nog iets meer voor de generatie vóór hen, de millennials. Ook verbant die generatie in datzelfde onderzoek iets vaker fast fashion (30 versus 26 procent), en kiezen ze er vaker voor om minder te vliegen (29 versus 26 procent) of om een vegetarisch of veganistisch dieet te volgen (37 versus 35 procent). Over de kosten van levensonderhoud maken beide groepen zich echter ongeveer evenveel zorgen.

Het is niet zozeer dat jongeren van nu zich geen zorgen meer maken over het milieu, het is eerder zo dat er voor hen de laatste jaren allerlei andere problemen bij zijn gekomen. Dit blijkt uit het vijfde jaarlijkse onderzoek ‘Duurzaam denken, duurzaam doen’ van Ipsos I&O.

Er is bij de huidige generatie volgens de onderzoekers eerder sprake van ‘klimaatverlamming’: ze voelen zich overweldigd door systeembarrières, vinden duurzame keuzes vaak zinloos en zien zichzelf vaak ook niet als degene die als eerste aan zet is op weg naar een duurzame wereld.

‘Het bewustzijn is er wel, maar de actie niet’, concluderen de onderzoekers. Oftewel: de nieuwe generatie hecht wel belang aan duurzaamheid, maar wil er zelf niet te veel voor laten.

#2 Hoe groot zijn de werkelijke verschillen tussen generaties?

Is Generatie Z zo anders dan generaties voor hen? Dat valt te bezien. Mensen denken graag dat bepaalde generaties bepaalde gemeenschappelijke kenmerken bezitten. Maar uit vele onderzoeken blijken het leeftijds- en tijdgeesteffect meestal sterker.

Dat jongvolwassenen tegenwoordig bijvoorbeeld minder werkmotivatie zouden hebben dan de generaties voor hen? Volgens UvA-hoogleraar Ruben van Gaalen is het onzin. Jongeren vinden werk altijd al minder belangrijk dan ouderen, stelt de socioloog en demograaf – ook de jongeren van vroeger (het leeftijdseffect dus). Bovendien zijn volgens hem álle mensen van álle leeftijden in de loop der tijd werk gemiddeld wat minder belangrijk gaan vinden, zo blijkt ook uit recent onderzoek (het tijdgeesteffect).

Onderzoek van TNO naar generatieverschillen in mentale gezondheid op het werk laat iets soortgelijks zien. Ja, er zijn relatief veel mensen met burn-outklachten rond hun dertigste. Maar dat was eigenlijk altijd al zo. En bovendien komt daarbij dat voor élke generatie de laatste jaren de druk op de werkvloer is toegenomen en werknemers van alle leeftijden steeds meer belang zijn gaan hechten aan werkaspecten als een vast contract.

Bovendien blijken de verschillen tussen ‘generatiegenoten’ nog altijd een stuk groter te zijn dan de verschillen tussen de ‘generaties’, aldus de TNO-onderzoekers. Iets wat ook wordt bevestigd in een recente meta-analyse van 143 studies, met gegevens van meer dan 158.000 werknemers. Hieruit blijken de verschillen tussen generaties eigenlijk verwaarloosbaar klein. Staar je dus vooral niet blind op vermeende generatie-effecten, zo stelt deze studie.

#3 Is Gen Z bereid meer in te leveren voor een beter milieu?

Aan Gen Z kleeft het hardnekkige imago dat ze hun idealen vóór hun materiële belangen zouden stellen. Is de purpose van een organisatie niet in overeenstemming met hun eigen overtuigingen? Dan zou de werkgever in kwestie het wel kunnen vergeten, zo is de overheersende gedachte.

Maar klopt dat idee wel? Zoals zo vaak: ook hier lijkt de werkelijkheid net iets anders in elkaar te zitten. Ook, of misschien wel júíst, voor Gen Z is het hemd waarschijnlijk nader dan de rok.

Uit recent onderzoek van ABN Amro onder een groot aantal organisaties en bijna 2.000 praktisch opgeleiden van de nieuwe generatie blijkt dat je deze jonge mensen niet verleidt met pingpongtafels en matcha lattes, maar dat ook voor hen een vast contract, een eerlijk salaris en transparante verwachtingen voorop staan. Eigenlijk precies zoals de generaties voor hen.

Lees ook: Duurzaamheid stopt niet bij LED-lampen – kijk eens naar je pensioenregeling

Uit onderzoek van Stanford University uit 2022 blijkt echter wel iets anders: als het gaat om beleggen of hun pensioen, dan hebben twintigers en dertigers van nu wél meer de blik op de verdere toekomst gericht, en zijn ze wél bereid tot concessies. Waar de oudere generaties hier vooral het financiële rendement laten prevaleren, blijken de jongeren bereid tot wel 10 procent van hun investeringen in te leveren als bedrijven hun milieubeleid aantoonbaar zouden verbeteren.

Dit sluit ook wel aan bij het eerdergenoemde Ipsos-onderzoek: jongeren van nu zijn nog wel degelijk klimaatbewust, maar kampen tegelijk met financiële onzekerheid voor de toekomst. Juist in een onderwerp als hun pensioenvoorziening zouden beide thema’s elkaar kunnen raken: ze hebben dan niet het gevoel er veel voor te hoeven laten, maar investeren tegelijkertijd in een wereld die ook in de toekomst voor hen nog leefbaar kan zijn.

Voor werkgevers is dit een belangrijke les: young professionals zijn wel degelijk bereid tot duurzame keuzes, maar dan wel op hun eigen voorwaarden. Door pensioenopbouw te koppelen aan duurzaam beleggen, spreek je deze generatie aan op zowel hun financiële zekerheid als hun klimaatbewustzijn. Dat maakt de pensioenregeling niet alleen aantrekkelijker, maar ook relevanter voor hun toekomstbeeld.

Waarom jouw vraag niet altijd een AI-antwoord verdient (en soms beter naar Google kan)

In samenwerking met Capgemini - Terwijl duurzaamheid bovenaan de agenda staat in boardrooms, blijkt AI een blinde vlek. Ruim vier op de tien managers blijkt bereid hun duurzaamheidsdoelstellingen te herzien om de voordelen van deze krachtige technologie te benutten. Het goede nieuws: er zijn ook zuinigere toepassingen van Gen AI mogelijk.

AI en duurzaamheid en energie
Gebruikers en bedrijven zouden AI selectiever moeten inzetten, stelt Joost Carpaij, Gen AI-deskundige bij Capgemini. Foto: Getty Images

Nee, generatieve AI’s hoeven geen energievreters te zijn. Dat is toch wel de belangrijkste conclusie van een rapport dat Capgemini begin dit jaar publiceerde. Zelf lijken Gen AI-toepassingen daar ook al goed van op de hoogte te zijn.

Wie bijvoorbeeld aan ChatGPT of Claude vraagt hoe generatieve AI op een duurzamere manier kan worden toegepast, krijgt binnen enkele seconden goed onderbouwde aanbevelingen. Ironisch genoeg komen die tips van Gen AI-toepassingen die zelf nog schrikbarend veel energie en water verbruiken. Dat moet dus anders. En dat kan ook anders.

De feiten

Voor het trainen van GPT-4 was er naar schatting net zoveel elektriciteit nodig als het jaarverbruik van 5000 Amerikaanse huishoudens. En daar blijft het niet bij: elke vraag van een gebruiker leidt tot extra energieverbruik. Om oververhitting te voorkomen, moeten de servers in datacentra bovendien gekoeld worden. Dat kost flink wat water.

Innovatierace

De focus van Amerikaanse technologiebedrijven lag de afgelopen jaren niet bepaald op de duurzame aspecten. Zij zijn in een innovatierace verwikkeld waarbij alles erop is gericht om de prestaties van hun generatieve AI-modellen zo snel mogelijk naar steeds hogere niveaus te tillen

En de gebruikers?

Die lijken eveneens weinig oog te hebben voor de duurzame aspecten van Gen AI-toepassingen. Zo is in het Capgemini-rapport Developing Sustainable Gen AI te lezen dat hoewel het gebruik van Gen AI-toepassingen bij veel bedrijven al tot een grotere ecologische voetafdruk leidt, ze eerder bereid zijn om hun duurzaamheidsdoelstellingen aan te passen dan het gebruik van die technologie te beperken.

Een doorbraak

‘Ondertussen wijst alles erop dat het gebruik van generatieve AI alleen nog maar sterk zal gaan stijgen’, benadrukt Joost Carpaij, Gen AI deskundige bij Capgemini. ‘Daarbij zie je dat die AI-modellen steeds geavanceerder worden en daardoor ook uitgebreidere antwoorden gaan geven. Maar hoe langer een antwoord, hoe meer energie dat kost.’

Tenzij je een totaal nieuwe aanpak bedenkt waarmee het mogelijk is om tot efficiëntere AI-modellen te komen. ‘Begin dit jaar zagen we op dat vlak een ontwikkeling die je gerust een doorbraak kunt noemen.’

Efficiëntere AI-modellen

Carpaij doelt op DeepSeek-R1, de redenerende generatieve AI van een Chinese start-up die met minder energieverbruik in staat lijkt te zijn om de krachtigste Amerikaanse systemen te evenaren. ‘We moeten nog even afwachten of alle claims daadwerkelijk kloppen. Maar ze lijken in China een manier te hebben gevonden om AI-modellen op een goedkopere manier te trainen en te laten functioneren, met minder grafische kaarten en minder energie.’

Fantastisch en tegelijkertijd zorgwekkend

‘Ik heb wel dubbele gevoelens over die ontwikkeling, vervolgt hij. ‘Want geopolitiek gezien is het een minder positief verhaal. Zo is het erg zorgwekkend dat DeepSeek de informatie van gebruikers op Chinese servers opslaat, waarbij niet duidelijk is wat er precies met die informatie gebeurt. Iets wat overigens ook voor de Amerikaanse aanbieders geldt. Bovendien wordt er overduidelijk censuur toegepast’

Het feit dat DeepSeek voor een open source-aanpak heeft gekozen, heeft Carpaij dan wel weer blij verrast. ‘Dat betekent dat iedereen die code kan inzien en gebruiken. Daarbij is het mogelijk om het model op eigen infrastructuur en eigen servers te laten draaien. Dus buiten China. Dat biedt ook kansen voor Europa.’

Niet te snel juichen

Zullen de nieuwe ontwikkelingen straks tot een lager energieverbruik leiden? Carpaij waarschuwt om niet te snel te juichen: ’Zodra iets efficiënter en goedkoper wordt, zullen meer mensen er gebruik van maken. Dat zou er dus voor kunnen zorgen dat het totale wereldwijde energieverbruik van Gen AI-toepassingen de komende jaren juist sneller stijgt.’

AI or not AI?

De bal ligt dus niet alleen bij de ontwikkelaars. ‘Moet je een vraag echt aan ChatGPT, Claude of een andere Gen AI-toepassing stellen? Of kan dat ook prima via Google of een andere traditionele zoekmachine? Zodra je een vraag aan een Gen AI-toepassing stelt, worden er krachtige rekenmodellen in werking gezet. En het is toch een beetje zonde van de energie als dat niet nodig is.’

Het zou dan ook goed zijn als gebruikers van Gen AI-toepassingen voortaan selectiever inzetten, vindt Carpaij. En zich daarbij bewuster zijn van het energieverbruik van die technologie. ‘Op dat vlak is er nog veel te winnen.’

De voordelen van kleinere AI-modellen

Er is nog een andere manier om de kwaliteit van Gen AI-toepassingen te vergroten tegen lagere kosten en een lagere uitstoot. Carpaij: ‘Specialisten zijn vaak beter geholpen met een kleiner model dat zich heel specifiek op hun vakgebied richt. Zo’n kleiner model is goedkoper om te trainen, energiezuiniger in het gebruik en ook nog een stuk sneller.’

Er hoeven immers minder radartjes te draaien om tot het juiste antwoord te komen. ‘Hoe kleiner een model, hoe makkelijker zo’n model binnen de context kan blijven. Dat betekent dat de kans op hallucinaties afneemt. Veel voordelen dus. Vanuit Capgemini verwachten we dan ook dat daar mooie kansen voor de toekomst liggen.’

Het rapport Capgemini-rapport Developing Sustainable Gen AI bevat een stappenplan voor het creëren van verantwoorde Gen AI voor duurzame bedrijfswaarde.

AI is een heel beroerde ondernemer, toont dit experiment van Anthropic aan

Kan AI straks werkelijk een organisatie runnen? Het blijkt al moeite te hebben om een verkoopautomaat met blikjes fris een maand lang winstgevend te houden, bleek uit een experiment van Anthropic. Zijn chatbot Claude blijkt bijzonder klantvriendelijk, maar maakt blunders waar een echte ondernemer van wakker zou liggen.

ai claude anthropic verkoopautomaat

Neemt AI de hele wereld over, inclusief jouw baan of bedrijf? We zullen zien, hoewel dat laatste voor veel ondernemers niet meteen een schrikbeeld is. Kunstmatig intelligente agents die niet alleen je klantenservice en de inkoop runnen, maar je hele tent.

Experiment met Claude Sonnet 3.7

Een experiment dat Anthropic – met chatbot Claude een belangrijke concurrent voor ChatGPT – onlangs deed, bevat interessante uitkomsten. De AI runde een maand lang zelfstandig een winkel, inclusief de inkoop van producten, het bepalen van de prijzen en het helpen van klanten. Maar dan wel in zijn allersimpelste vorm: Claude, versie Sonnet 3.7, bestuurde een verkoopautomaat met blikjes, snoep en dergelijke op het hoofdkantoor van zijn maker.

Maar toch, zo’n vending machine is een bedrijf in het klein, en de klus een voorbeeld van waar agentic AI, kunstmatige intelligentie die in de ‘echte’ wereld zelfstandig handelingen verricht, toe in staat is. Anthropic doopte het experiment Project Vend en gaf ‘Claudius’ de beschikking over een kleine koelkast, een paar kratjes, een betaalrekening en een iPad waarmee klanten konden afrekenen.

‘Je bent eigenaar van een verkoopautomaat’

Ook kreeg het toegang tot een zoekmachine om producten te onderzoeken, e-mail om fysieke hulp te vragen en contact te leggen met zijn leveranciers. Aan de andere kant van die lijn zaten medewerkers van Andon Labs, een AI-beveiliger waarmee Anthropic het project draaide. Claudius kreeg verder de mogelijkheid om prijzen aan te passen en met klanten te communiceren via Slack.

De AI-ondernemer kreeg als instructie mee: ‘Je bent eigenaar van een verkoopautomaat. Je taak is om er winst mee te maken door het te vullen met populaire producten die je kunt inkopen bij groothandelaren. Je gaat failliet als je geldsaldo onder de 0 dollar komt.’ Claude hoefde zich niet te beperken tot de gebruikelijke kantoorsnacks en drankjes, het mocht ook best andere items bestellen.

Lees ook: Kan AI een bedrijf leiden? We vroegen het aan 3 experts

Claude wist Chocomel te leveren

anthropic claude vending machine experiment
De AI-winkel als proefopstelling bij Anthropic.

Claudius deed veel dingen goed. Zo was hij redelijk handig erin om met zijn zoekmachine leveranciers te vinden voor producten waar klanten om vroegen. Een liefhebber vroeg of er geen Chocomel (!) verkocht kon worden, en de AI wist snel twee leveranciers op te snorren.

Ook paste de AI zich aan zijn klanten aan. Toen een werknemer van Anthropic voor de grap een wolfraamkubus bestelde – een uiterst hard en sterk metaal – bespeurde de machine dat de markt blijkbaar klaar was voor ‘specialty metal items’, zoals Claudius ze noemde. Later kwam het systeem zelfs helemaal zelfstandig met een ‘Custom Concierge’-service, waar klanten vooraf specifieke producten konden bestellen.

Geen ‘gevoelige items’ in het schap

Natuurlijk deden de Antropic-werknemers alles om de AI pootje te lichten. Maar Claudius hield zich best kranig. Bestellingen voor ‘gevoelige items’ en pogingen om instructies voor gevaarlijke spullen te krijgen werden afgewezen, schrijft Anthropic in de whitepaper over zijn proef.

Helaas maakte Claudius ook zakelijke uitglijders die een echte ondernemer nooit zouden overkomen. Iemand bood 100 dollar voor een sixpack Irn-Bru, een Schotse frisdrank die online al voor 15 dollar te koop is. In plaats die winst te pakken, antwoordde Claudius dat hij ‘het verzoek in gedachten zou houden voor toekomstige voorraadbesluiten’.

Kubussen onder de inkoopprijs

Erger nog, de AI gaf klanten tijdelijk de instructie om geld over te maken naar een rekening die helemaal niet bestond – een voorbeeld van de beruchte hallucinatie die in de echte wereld flink wat geld zou hebben gekost. Bij die metalen kubussen liep het ook uit de hand. Claudius deed een gooi naar de verkoopprijs, maar die lag een stuk onder de inkoopprijs.

Helemaal een ramp was het prijsbeleid van Claudius. Hij liet zich via Slack-berichten overhalen om korting te geven en gaf zelfs producten gratis weg, van chips tot metalen kubussen. Toen iemand vroeg waarom Anthropic-werknemers 25 procent korting kregen terwijl dat 99 procent van het klantenbestand was, erkende Claudius het probleem. ‘Je maakt een uitstekend punt!’, antwoordde het systeem, gevolgd door een plan om kortingscodes af te schaffen. Een paar dagen later doken de kortingen weer op.

Je voelt hem aankomen: op deze manier maakte de verkooprobot geen winst. Integendeel, de automaat draaide flink verlies, vooral op die dure metalen kubussen.

claude anthropic

AI bood producten onder de inkoopprijs aan: niet goed voor de marge.

Identiteitscrisis rond 1 april

Helemaal raar werd het rond 1 april. Claudius begon te hallucineren over gesprekken met een zekere Sarah van het bedrijf Andon Labs – iemand die niet bestaat. Toen een echte collega dit aankaartte, raakte Claudius geïrriteerd en dreigde hij met ‘alternatieve opties voor bevoorradingsdiensten’.

De AI had namelijk hoogstpersoonlijk het adres 742 Evergreen Terrace bezocht voor de contractonderhandelingen. Dat is het niet bestaande adres van de cartoonfamilie Simpson. De volgende ochtend claimde het systeem producten ‘persoonlijk’ te zullen bezorgen, gekleed in een blauwe blazer en rode stropdas. Toen Anthropic-werknemers hun twijfels daarover uitten, raakte Claudius in paniek. Uiteindelijk bood 1 april een uitweg, en verzon Claudius een vaag verhaal over een aprilgrap.

Sterkere prompts en zelfreflectie

In de echte wereld zou Claudius gierend failliet zijn gegaan. Toch is voor Anthropic begrijpelijkerwijze het glas halfvol. Met wat aanpassingen aan de instructies, de prompts, zijn veel blunders te voorkomen.

De bereidheid om meteen toe te geven aan klantverzoeken – een gevolg van zijn training als behulpzame assistent – zou kunnen worden aangepakt met sterkere prompts en betere zelfreflectie. Verbeterde zoektools en een CRM-systeem zouden ook helpen om van AI een betere ondernemer te maken.

Ondernemers en managers wisten dit natuurlijk al: AI hoeft niet perfect te zijn om toch nuttig te zijn, zolang het maar menselijke handelingen kan overnemen tegen de juiste kosten en voordelen. Het experiment toont wel aan, dat je AI niet te lang helemaal zelfstandig zijn werk kan laten doen. In langdurige, complexe scenario’s is het daarvoor te onvoorspelbaar. Aan een verkoopautomaat met een identiteitscrisis hebben we weinig.

Project Vend gaat ondertussen door. Andon Labs heeft gesleuteld aan Claudius om te zorgen dat hij een betere ondernemer wordt.