Intelligentie is het vermogen om je aan verandering aan te passen, zoals Stephen Hawking zei. Vóór corona was al duidelijk dat wendbaarheid de belangrijkste overlevingseigenschap van bedrijven was. Disruptieve concurrenten kunnen op elk moment opduiken. In staat te zijn bliksemsnel op nieuwe omstandigheden in te spelen, is het beste verweer. De pandemie heeft de urgentie van deze eigenschap alleen maar vergroot.
Hoe word je wendbaarder? Oplossingen lopen uiteen van het verbeteren van de informatievoorziening tot het overhoophalen van de organisatie.
#1. Doe aan scouting
Toen de Belgische bank KBC in 2014 tot een digitale transformatie besloot, werden trendwatchers, technologiegoeroes en wetenschappers binnengehaald om de strategie van de raad van bestuur te bespreken. Vervolgens werd een 75-koppig scoutingteam uit uiteenlopende afdelingen van de bank samengesteld om na te gaan hoe hij zich beter op uitdagingen kon voorbereiden. Elk half jaar werd een omgevingsscan van de kansen en bedreidingen gedaan, die erin kon uitmonden dat investeringen werden heroverwogen. Er zijn vele methodes denkbaar – het voornaamste is dat elk bedrijf moet zorgen voor antennes om zijn omgeving in de gaten te houden.
#2. Denk in scenario’s
Bij KBC mondde het werk van het scoutingteam in vijf ontwikkelingsscenario’s uit. De bank lanceerde strategische experimenten om de scenario’s te testen, van het ontwikkelen van digitale diensten voor winkeliers tot het opzetten van een platform voor startende ondernemers. ‘Werken met toekomstscenario’s, dat wil zeggen alternatieve wereldbeelden’, schrijft Stijn Viaene in zijn boek Digital Transformation, Know How, ’is een krachtige manier om organisaties in staat te stellen het midden te houden tussen het valse zelfvertrouwen van één enkele strategie, en de ambigue twijfel van turbulente tijden.’
#3. Organiseer tegengeluid
Om disruptieve concurrentie vóór te zijn introduceerde Jack Welch bij General Electric de Destroy Your Business-methode. Alle businessunits schrijven een businessplan voor een startup die hun eigen verdienmodel compleet onderuit kan halen. Daarnaast wordt een plan gepresenteerd om de activiteiten zodanig aan te passen dat de klanten behouden blijven. Bij het Amerikaanse bedrijf Gore werd de Sharpshooter Trophy ingesteld: er gaat een prijs naar de persoon die een project effectief kan afbranden. Als iemand dermate grote gaten in het project kan vinden dat het wordt stopgezet, wint hij of zij de prijs.
#4. Creëer experimenteerdrang
‘Het eerste dat bedrijven kunnen doen om de concurrentie vóór te blijven is zorgen dat je sneller leert’, schrijft Forbes, ‘en dat begint met het creëren van een experimenteercultuur.’ Netflix is een voorbeeld van een bedrijf waar mislukken wordt gepropageerd. ‘Ons succesratio is momenteel te hoog’, zoals Netflix-CEO Reed Hastings ooit opmerkte. Er werden op dat moment te weinig series en films stopgezet, wat inhield dat het bedrijf te weinig risico’s nam en onvoldoende ideeën uitprobeerde. Jeff Bezos van Amazon verkondigde enige tijd geleden trots dat hij ‘voor miljarden dollars’ aan mislukkingen op zijn naam had staan.
#5. Maak medewerkers verandercapabel
‘Feitelijk zijn het niet bedrijven die veranderen’, aldus (opnieuw) Jeff Bezos. ‘Het zijn de mensen die veranderen.’ Een voorbeeld van een bedrijf dat in de verandercapaciteiten van zijn medewerkers investeert is de Rabobank. De bank organiseert masterclasses, trendsessies, conferenties en campagnes. Medewerkers worden bij het introduceren van nieuwe ideeën begeleid. Het leiderschapsprogramma is op alle medewerkers gericht, met het idee dat ze allemaal op elk niveau leiderschap moeten kunnen tonen.
#6. Doe agile wat agile kan
Dat innovatieteams die volgens agile-methodes werken productiever, beter en sneller zijn, is ruimschoots aangetoond. Sommige grote bedrijven introduceren de principes daarom in alle teams. Een voorbeeld is USAA, de bank van het Amerikaanse leger, die inmiddels meer dan 500 agile teams heeft. Succesfactoren van zulke grote operaties, schrijven Darrell K. Rigby, Jeff Sutherland en Andy Noble in Harvard Business Review, zijn onder meer dat de top van de organisatie het voorbeeld geeft bij het toepassen van de principes, en dat de teams die (nog) niet agile werken, omwille van de onderlinge samenwerking toch met de principes vertrouwd raken.
#7. Co-creëer met klanten
Het platform CoCreate Ikea werd door de Zweedse meubelgigant gelanceerd om vernieuwingen uit de markt op te halen. Klanten en ontwerpbureaus doen suggesties voor productverbeteringen of nieuwe producten. Voor ontwerpers is het voordeel dat ze met hun productideeën toegang tot een massamarkt krijgen. Voor Ikea dat het bedrijf goed weet wat er in de markt speelt. De in 2019 geïntroduceerde Svanö-bank, een multifunctionele tweezits-buitenbank voor mensen met een klein balkon, is een van de vruchten van CoCreate Ikea.
#8. Breng een dienstenstructuur aan
Steeds meer bedrijven onderzoeken organisatieprincipes zoals het scaled agile framework (SAFe) en het Spotify-model, die de laatste jaren sterk in opkomst zijn. Een belangrijk gemeenschappelijk element van de principes is het dat ze opgebouwd zijn rond autonome teams die elk een specifieke functie in het totaalproces voor hun rekening nemen. Door onderling diensten van elkaar af te nemen, werken de teams samen. De praktijk is afgekeken van ICT-bedrijven, waar teams vaak een specifieke service onder hun hoede hebben. Het voordeel van de methodes is dat ze bedrijven flexibeler maken – nieuwe diensten kunnen snel worden toegevoegd en diensten die niet meer nodig zijn gestopt.
#9. Creëer API’s
Een belangrijk voordeel voor Airbnb, PayPal, Alibaba, Uber en andere techbedrijven is dat ze hun ICT-systemen hebben opgebouwd met API’s, application programming interfaces, dat wil zeggen gestandaardiseerde koppelingen tussen software en data. Bestaande bedrijven hebben dat meestal niet, maar investeren er nu vaak toch in. Het is niet alleen een handige manier om bestaande programma’s te ontsluiten. Toepassingen die nu nog onvoorzien zijn, zijn sneller te ondersteunen. Als ‘blokkendoos’ zijn digitale tools rond nieuwe activiteiten op te bouwen.
#10. Verhuis naar de cloud
Dat cloud computing goedkoper zou zijn dan het gebruik van eigen systemen, mag vaak een mythe zijn gebleken. Dat is ook niet het punt waar het bij de cloud om draait. Dat BMW, Boeing, de Financial Times, NASA, Philips, Pfizer en talloze andere grote bedrijven met de cloud werken, is vaak om een andere reden. Capaciteitsproblemen zijn razendsnel op te lossen. Nieuwe ICT-diensten kunnen in een oogwenk worden bijgeschakeld. En als ze niet meer nodig zijn stopgezet. Op het juiste moment op turbulente marktontwikkelingen inspelen is al uitdagend genoeg. De ICT-ondersteuning moet daarbij niet in de weg staan.
Dit artikel wordt u aangeboden door
Vlerick en KPMG
Vlerick Business School biedt de beste managementopleidingen in de Benelux en behoort tot de top 20 van Europa. De kern van Vlerick is een team van topprofessoren en onderzoekers van overal ter wereld.
Bij KPMG vinden we dat vooruitgang pas echt vooruitgang is als die goed is voor mens en maatschappij. Daarom zien wij de inzet van technologie niet als een doel op zich, maar als een middel om echt vooruitgang te boeken.
