Tussen je goede bedoelingen en je daadwerkelijke gedrag gaapt vaak een kloof: je beweert het een en je doet in werkelijkheid het andere. Wat alarmerender is, is dat je je van dat verschil soms niet eens bewust bent.
Je daden afstemmen op je intenties is een uitdaging. Je onderbewuste kan namelijk niet alleen je gedrag en je besluitvorming beïnvloeden, maar dat zelfs laten ontsporen. Je denkt misschien dat je handelen wordt geleid door bewuste, rationele gedachten, maar slechts een klein deel van je hersenen is actief bezig met bewuste redeneringen.
Neurowetenschappers geven wel enig inzicht in hoe je hersenen functioneren. Zo is er het spanningsveld tussen de prefrontale cortex (voor logisch redeneren) en de amygdala (voor emoties en geheugen). In stressvolle situaties schakelt de emotionele amygdala de rationale besluitvorming uit.
Zo ontstaan conflicten
Zelfs als je zo’n neurologisch proces begrijpt, dan blijft het moeilijk om te erkennen dat zo’n onbewust, minder reflecterend en meer emotioneel deel van je brein je besluitvorming beïnvloedt.
Het is logisch dat je je verzet tegen het idee dat veel van je beslissingen niet zijn gebaseerd op logica en verstand, of dat je je acties misschien niet helemaal onder controle hebt.
Sigmund Freud verklaart deze verwarrende strijd tussen je impulsen en je rationeel denken met de metafoor van de ruiter en het paard. De ruiter staat voor je bewuste en je rationele gedachten. Het paard staat voor je onbewuste, de bron van je emoties, instincten en verlangens.
De ruiter zou idealiter de controle moeten hebben en het paard naar de gewenste bestemming moeten leiden. Maar de sterke impulsen van het paard trekken de ruiter uit koers met als resultaat: conflicten tussen de beste bedoelingen en de daadwerkelijke acties.
Je innerlijke olifant
Het kan helpen om Freuds metafoor uit te breiden: vervang dat beeld van het paard door dat van een olifant. De olifant vertegenwoordigt de processen die zich onder de oppervlakte afspelen – de psychologische dynamiek die je karakter bepaalt.
Nu heb je te maken met een machtig en koppig zoogdier dat zeer goed bestand is tegen veranderingen. Het is altijd op zijn hoede en reageert snel en defensief op elke prikkel. Die olifant in jou valt alles aan wat op een bedreiging lijkt.
Ironisch genoeg heeft je innerlijke olifant geen dikke huid. Kritiek neem je persoonlijk op, wanneer je wordt uitgedaagd ga je in de verdediging. Je ziet jezelf vaak positiever dan anderen jou zien. Ook overschat je je eigen bijdragen aan je successen.
Wanneer je faalt, ontwijk je kritiek en geef je snel anderen de schuld voor tekortkomingen. Dat positief herformuleren kan echter belangrijk zijn om mentaal in balans te blijven. Het kan je helpen depressieve gevoelens te vermijden en je eigenwaarde, het zelfvertrouwen en het optimisme te behouden die nodig is om je gemotiveerd te houden.
Lees ook: 5 strategieën om met domme mensen om te gaan
Zes tips om je brein te slim af te zijn
Maar helemaal niets doen om je innerlijke olifant te managen, kan het slechtste in je naar boven brengen. Zo kun je als leidinggevende bijvoorbeeld de feedback krijgen dat je je team aan het micromanagen bent, of te veel druk zet.
Ondanks je belofte om te veranderen, val je consequent terug op je onbewuste gedrag. Je zegt als leider dan wel de juiste dingen over hoe je delegeert, fouten tolereert en je team vertrouwt, maar ondertussen verandert er niets.
#1 Erken je gedrag
Hoe kun je de onbewuste processen van je hersenen nu te slim af zijn? De eerste stap is in alle eerlijkheid je acties onder de loep nemen. Creëer de psychologische ruimte om je gedrag te erkennen, vooral als je acties tot nu toe geen effect hebben gehad. Je moet ook echt verlangen naar verandering.
Schakel het reflecterende, analytische deel van je hersenen in om sommige van die onbewuste processen die je goede intenties blokkeren te omzeilen. Je hebt net als de meeste mensen het vermogen om jezelf te observeren.
Reflecteer op wat je gezien hebt, daarmee kun je meer grip krijgen op je acties. Maar je moet je daarvoor wel inspannen: je moet die onbewuste processen ontleden en grondig onderzoeken.
#2 Ga uit je comfortzone
Voor deze innerlijke reis is een oprecht verlangen naar zelfverbetering nodig. Je bent bereid om uit je comfortzones te stappen. Het ontvangen van feedback en opbouwende kritiek zonder in de verdediging te schieten, kunnen als een katalysator werken.
Om de nodige omslagpunten voor verandering te creëren, moet je ook bereid zijn om ongemakkelijke onderwerpen onder ogen te zien.
Lees ook: Veranderen? Zo geef je je brein een schop onder de kont
#3 Vergroot je zelfbewustzijn
Deelnemen aan 360-graden feedback helpt je meer bewust te worden van je tekortkomingen. En van de kloof tussen het gedrag dat je denkt dat je vertoont en het feitelijke gedrag dat anderen waarnemen.
Zo’n oefening helpt je om jezelf meer te zien vanuit het perspectief van anderen en te identificeren waar je echt nog aan moet werken. Je brengt zo het proces op gang waarin je je je begint af te vragen wat je nu precies doet en waarin je nadenkt over de hindernissen die je tegenhouden om te doen wat je zegt.
#4 Zoek hulp van een professional
Stuit je op blokkades op het intrapsychische vlak dan kun je de hulp van een coach of psychotherapeut gebruiken. Zij helpen je met het onderzoeken van de afstemming tussen problematisch gedrag en doelen, je vermogen om te veranderen te bevestigen en je meer bewust te worden van je daden.
#5 Leer er beter mee omgaan
Coaches en psychotherapeuten kunnen niet alleen erkennen dat je kleine stappen in de goede richting zet. Ze kunnen je ook ondersteuning bieden bij het ontwikkelen van coping strategieën om een terugkeer naar problematische gedrag te voorkomen.
Dit omvat het opvangen en verwerken van een terugval en het ontwikkelen van plannen om te voorkomen dat je weer vervalt.
#6 Monitor jouw vooruitgang en je verantwoordelijkheid
Een coach of vertrouwenspersoon kan helpen bij het monitoren en evalueren van je vooruitgang in je doelen voor de lange termijn. Hij of zij zal je er ondertussen altijd aan herinneren dat je zelf verantwoordelijk bent voor het doorvoeren van de noodzakelijke veranderingen.
Uiteindelijk ben je alleen zelf verantwoordelijk voor het managen van je innerlijke olifant. Het onbewuste kan, ondanks de kracht die erin schuilt, wel degelijk overruled worden. Je staat niet altijd op de automatische piloot. Je kunt echt wel beter worden in het aanzetten van je reflecterende kant. Dat is de sleutel voor succes.
Lees ook: Hoe je je drang om anderen te helpen kunt loslaten
