De nieuwste VanMoof S5 is herkenbaar uit duizenden, is een klein wonder van techniek en rijdt heerlijk – als hij rijdt. De kleine frustratie die het testexemplaar eerder dit jaar op de redactie van MT/Sprout veroorzaakte, moeten de broers Ties en Taco Carlier nu duizendvoudig voelen. Ze zetten hoog in met een e-bike die elektrisch fietsen uit de bejaardenhoek haalde, maar hun fietsenmerk dreigt te bezwijken onder grote ambities en een haperend product.
Lees ook: Taco en Ties Carlier hadden lef en dachten groot, dat bleek de valkuil voor VanMoof
VanMoof krijgt uitstel van betaling
Dinsdagmiddag heeft de rechtbank van Amsterdam surseance verleend aan VanMoof en twee bewindvoerders aangesteld. Om de kans op een doorstart extra groot te maken, heeft de rechter daarbij een afkoelingsperiode van twee maanden bevolen. Best bijzonder: zelfs machtige crediteuren als het UWV, de Belastingdienst en financiers met onderpand moeten voorlopig op hun handen zitten. Zonder toestemming van de bewindvoerders mogen ze voorlopig niets.
Het is de vraag of die extra bescherming tegen schuldeisers voldoende is om een oplossing te vinden voor de zwaar verlieslijdende fietsenfabrikant. Want de problemen zijn echt enorm.
Het ontstaan van VanMoof
Even het verhaal van VanMoof zoals dat misschien wel de geschiedenis in gaat: twee ondernemende broers doen het heel goed met Dutchband, hun bedrijf in innovatieve polsbandjes en munten voor festivals. Voor een ander idee, de ultieme, onverwoestbare stadsfiets, zetten ze een nieuw bedrijf en vooral een nieuw merk op: VanMoof.
Dat was in 2009. De fiets scoort goed en trekt wereldwijd de aandacht met zijn coole Dutch Design, die vette aluminium buis waarin voor- en achterlicht zijn verwerkt. Maar de berijder moet nog zelf trappen.
Lees ook: MT/Sprout test: de nieuwe VanMoof S5 en A5: de beste VanMoofs ooit, als ze het doen
Het is vijf jaar later de Electrified die ervoor zorgt dat de Carliers echt gas gaan geven met VanMoof. Een elektrische fiets waaraan je niet ziet dat-ie elektrisch is. Totaal anders dan de bejaardenkarretjes met batterij onder de bagagedrager. Een fiets die de e-bike opnieuw heeft uitgevonden.
E-bike tjokvol elektronica
Wat Tesla deed voor elektrische auto’s, flikte VanMoof bij de fiets: de Carliers maakten rijden met trapondersteuning cool. En, niet onbelangrijk, ze haalden de middle man uit hun businessmodel. Door rechtstreekse verkoop aan consumenten konden ze de detailhandelsmarge in eigen zak houden.
En ze deden er daarna nog een flinke schep bovenop met de S, voorzien van een gps-tracker, een ingebouwd elektronisch ‘schopslot’ en een lekkere turboknop. Supergeavanceerd, maar ook complex. De VanMoofs werden elektronica op twee wielen. En vanaf dat moment ging ook de eerste wet van de elektronica gelden: hardware is hard.
Lees ook: Zo kreeg Ties Carlier vanuit Taiwan de VanMoof-prijs flink omlaag
Het wiel – nou ja, de e-bike – opnieuw uitvinden vergde enorm veel eigen ontwikkeling, ook van onderdelen die concurrenten gewoon bij toeleveranciers van de plank haalden. Dat vreet geld, en is pas terug te verdienen bij hoge volumes. En zo belandden de Carliers stap voor stap in het spel dat startups spelen om investeerders aan boord te krijgen: schets ze een glorieuze visie voor de toekomst inclusief de vertrouwde hockeystick voor de verkopen en maak duidelijk dat de kosten voor de baat uitgaan.
Mondiale ambitie
Die visie werd: getting the next billion on bikes. De elektrificatie zou ervoor zorgen dat niet alleen wij in Nederland onze fiets inruilen, maar juist in de VS en wereldwijd mensen de auto of het ov zouden laten staan om die gekke Hollanders na te doen. Een stuk speelgoed gebruiken om naar je werk te rijden.
De eerste miljoenen om dat mogelijk te maken, kwamen uit crowdfundingrondes op Oneplanetcrowd en van onder meer de Nederlandse vc Slingshot Ventures. Hun mondiale ambitie en een fiets die zou bijdragen aan het tegengaan van uitstoot in de stad, dat verhaal sloeg ook aan bij buitenlandse investeerders. En het gaf VanMoof gelegenheid om zelf ook op de turboknop te drukken. In 2020 scoorde het 40 miljoen dollar bij Britse investeerders, een jaar later zelfs 128 miljoen dollar, bij onder meer Aziatische geldschieters.
Op dat moment had VanMoof 150.000 fietsen verkocht maar ook veel verlies verzameld. Maar het was de tijd van het gratis geld en de unicorns. Geld verbranden was niet zo’n punt, producten en diensten onder de kostprijs verkopen prima. Op voorwaarde dat je na pijlsnelle groei ooit als winnaar uit de strijd kwam en daarna gezonde marges kon afdwingen.
Zware verliezen voor VanMoof
Het grote verschil tussen VanMoof en andere scaleups die geld verbrandden: de Carliers brachten geen boodschappen rond en zaten ook niet in online software: ze maakten een product. Een consumentenproduct bedoeld om dagelijks te worden mishandeld in de stadsjungle.
Aan die groeiambitie en aan dat complexe product heeft VanMoof zich behoorlijk vertild. Ties Carlier richtte vanuit Taiwan een eigen assemblagefabriek in, Taco was in Nederland het boegbeeld. Samen tuigden ze een bedrijf op met 800 medewerkers. Corona gaf de verkopen een extra boost: de wereld zat verplicht thuis, zelfs de sportscholen waren gesloten en iedereen snakte naar een beetje gezonde afleiding.
Maar die toevloed aan orders en die extra marge dankzij het D2C-model bleken onvoldoende om het businessmodel rond te krijgen. In 2021 zette VanMoof 65,6 miljoen euro om bij een verlies dat verdubbelde tot 82,2 miljoen euro. Vorig jaar kwamen de verliezen bij een vergelijkbare omzet rond de 78 miljoen euro uit.
Het negatief eigen vermogen is opgelopen tot 132 miljoen euro en alleen extra stortingen van hun aandeelhouders vorig jaar en nog eens begin dit jaar hebben kunnen voorkomen dat al eerder de stekker uit de e-bikemaker moest.
Lees ook: Is VanMoof het nieuwe Hyves? 200 miljoen verbrand voor een… fiets?
Defecte fietsen, slechte service
Als je direct to consumer verkoopt, moet je product liefst zó goed zijn dat je het uit de doos haalt en er probleemloos op wegrijdt. Bovendien moet je een perfecte service op poten zetten als alternatief voor het vakmanschap van de fietsenmaker. Beide zaken kreeg VanMoof nooit goed voor elkaar.
Kijk Radar of BOOS, lees om het even welke krant of check anders Tweakers.net of Reddit: de klachten over VanMoof kregen de afgelopen jaren orkaankracht. Over de levering, die lang op zich liet wachten. Vervolgens had naar schatting 1 op de 10 fietsen – vaak elektronische – pech, net zoals ons testexemplaar. Maar o wee als je service probeerde te krijgen. Als je al iemand te pakken kreeg, werden onderdelen beloofd waarop je maanden kon wachten.
Lees ook: VanMoof houdt de nieuwe S4 en X4 goedkoop en maakt de S5 (alweer) fors duurder
VanMoof onderschatte misschien hoe moeilijk het is om in grote volumes een bedrijfszekere fiets te bouwen uit niet-standaard onderdelen. Maar het was ook te laat met het optuigen van een servicenetwerk dat paste bij de snelle groei. Fietsenmakers konden niet uit de voeten met de specifieke onderdelen. Als ze al mochten of wílden sleutelen aan een fiets die ze niet zelf hadden verkocht.
Gilian Tans kon tij niet keren
Niet dat de Carliers hebben zitten slapen. Bij hun grootste geldronde was ook Gilian Tans ingestapt, voormalig Booking.com-ceo. De broers lieten de dagelijks leiding over VanMoof over aan haar, iemand die eerder een miljardenbedrijf had gerund. De VanMoofs werden continu verbeterd, de prijzen stegen van een scherpe 1.998 euro voor de S3 naar een stevige 3.498 euro voor de huidige topmodellen S5 en X5. Ook de prijs voor de dit voorjaar gelanceerde ‘instapmodellen’ S4 en X4 werd twee weken geleden nog met 300 euro opgetrokken tot 2.500 euro.
Er ging personeel uit, een deal met Kwikfit zorgde voor (een paar) extra servicepunten. Maar het was tot nu toe onvoldoende om de burn rate van VanMoof omlaag te krijgen. Het geduld van toeleveranciers lijkt op, gelet op de haperende levering van reparatieonderdelen en het feit dat de verkoop al twee weken stil ligt. Wordt er nog wel geproduceerd?
Nadat de laatste poging om extra financiering op te halen afketste, was de surseance de enige vervolgstap.
Reactie van VanMoof
Het duurde even, maar aandeelhouders en crowdfunders werden hiervan woensdagmiddag ook op de hoogte gesteld. Door Taco Carlier, want zijn president Gilian Tans is ergens in mei vertrokken. Met stille trom: zelfs op LinkedIn en in het persarchief van VanMoof heeft ze haar relatie met het fietsenmerk compleet uitgewist.
De boodschap: ‘De afgelopen maanden zijn we bezig geweest met een intensief proces om een kostenbesparingsplan te implementeren en om essentiële aanvullende financiering te verkrijgen om VanMoof’s weg naar winstgevendheid te ondersteunen. Ondanks de inspanningen van ons team zijn we nog niet succesvol geweest.’
En: ‘Samen met het management van VanMoof beoordelen de bewindvoerders momenteel de situatie om een oplossing te vinden zodat VanMoof haar activiteiten kan voortzetten.’
Maakt VanMoof een doorstart?
Een oplossing om de activiteiten voort te zetten. De afkoelingsperiode die de rechtbank heeft bevolen, is op papier bedoeld om schoon schip te maken en er met de schuldeisers uit te komen. Voor een akkoord zullen ze flink pijn moeten lijden, en moeten de bewindvoerders een plan voorleggen waarin VanMoof op redelijke termijn uit de verliezen kan raken. Lukt dat wel, met het huidige product, de manier waarop het wordt gemaakt en de massa boze klanten die nog zitten te wachten op service?
Het lijkt ook niet waarschijnlijk dat nieuwe investeerders een doorstart van het bedrijf willen financieren, compleet met alle schulden. Een strategische koper dan? Vanuit Leusden heeft auto-importeur Pon al een massa fietsmerken verzameld, van Gazelle tot Urban Arrow en vorig jaar nam het nog Veloretti over. Een concurrent in eigen huis halen is misschien niet zo handig, maar andere grote fietsfabrikanten zullen ook terugdeinzen voor de bijzondere VanMoofs: alleen uit een fiets met standaard onderdelen haal je schaalvoordelen via de combinatie met andere merken.
In een derde scenario – en dat is bij Nederlandse surseances bijna regel – wacht de buitenwereld even af tot het faillissement om een deal te sluiten met de curator. Dan gaat toch wel een snoeptrommel open. Met hun eigenwijze design en wereldambitie hebben de Carliers een merk opgebouwd met een weergaloze uitstraling. Een merk, dat is eigenlijk nog mooier, met zowel fans als haters.
Al moet er een faillissement voor nodig zijn, met een koper die er een simpeler product bij ontwikkelt, VanMoof verdient hoe dan ook een tweede leven.
