‘We zijn ons allemaal bewust van de grote problemen. We weten dat het klimaat verandert, dat de biodiversiteit achteruit holt, dat elke dag duizenden kinderen sterven aan eenvoudig te genezen ziektes. Bewustwording wordt overschat’, stelt schrijver, historicus en vooruitgangsdenker Rutger Bregman.
Maar doen we er iets aan? Vaak doen we dat niet. En dus vindt hij dat we veel talent verspillen. Hoe dat gebeurt, heeft hij nu in een model gegoten. Dat zet hij uiteen in zijn nieuwe boek Morele ambitie, dat dinsdag is verschenen.
Hij baseert dat model op twee vragen: hoe ambitieus ben je en hoe idealistisch ben je? ‘Als je niet idealistisch en niet ambitieus bent, kom je terecht in de categorie met bullshit jobs. Nutteloze banen, althans volgens de mensen die ze hebben’, vertelde hij september vorig jaar op het Amsterdam Business Forum.
Bullshitbanen
‘Zo’n 25 procent van de huidige werknemers vindt dat hun baan volstrekt zinloos is’, aldus Bregman. ‘Als ze gaan staken, merkt niemand dat. Het zijn vaak mensen met een mooi cv, een hoog salaris, maar aan het eind van de dag maken ze geen verschil.’
‘Ze schrijven rapporten die niemand leest, ze managen mensen die geen leiding nodig hebben, ze doen de marketing voor producten die ze eigenlijk haten. Dat is een enorme verspilling van talent.’
‘In deze categorie zit ook de sin-industrie. Zij maken winst door, kort samengevat, het leven van andere mensen te verwoesten. Denk aan de gokindustrie en de tabaksindustrie.’
Talent verspillen
Op naar de tweede categorie: de mensen die ambitieus zijn, maar niet idealistisch. Bregman wijst erop dat 45 procent van de afgestudeerden van Harvard University in consultancy of finance gaat werken.
‘Ook dit is het verspillen van talent. Ze gaan naar sectoren waarin niet veel nieuws wordt gecreëerd. Het zijn geen ondernemers, ze starten geen nieuwe bedrijven, ze zijn vaak niet gefocust op de grootste problemen van de wereld.’
Ook ondernemers vallen soms in deze categorie. Het zijn de m/v’s die bedrijven starten die weinig waarde toevoegen. ‘Het verkopen van abonnementen op elektrische tandenborstels bijvoorbeeld.’
Lees ook: Waarom de meeste startups falen
Adriaan Mol en papieren bonnetjes
Bregman ziet een grote rol weggelegd voor ondernemers, als ze de juiste prioriteiten stellen tenminste. Hij haalt nog een voorbeeld aan, uit een podcast-interview met techmiljardair Adriaan Mol. Over de vraag wat er nou bleef knagen, wat hem nog frustreerde, moest hij wel even nadenken, vertelt Bregman.
‘Wat hij echt irritant vond, wat echt opgelost moest worden? Dat je nog steeds papieren bonnetjes krijgt wanneer je iets koopt in de winkel. Ik dacht: echt, dat is het? Je bent een van de rijkste mensen van Nederland. Er sterven tienduizenden kinderen aan eenvoudig te genezen ziektes. De volgende pandemie is al op komst. Er staan duizenden kernkoppen klaar.’
‘Er zijn zoveel grote problemen in de wereld, maar jij maakt je druk over papieren bonnetjes? Dat is zo’n enorme verspilling van talent.’
Morele ambitie: Stop met het verspillen van je talent en maak werk van je idealen is geschreven door Rutger Bregman. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.
Bubbel van Rutger Bregman
De derde categorie bestaat uit mensen die idealistisch en niet ambitieus zijn. ‘Dat is mijn bubbel’, geeft Bregman toe. ‘Maar je ziet dit ook veel bij Gen Z. Ze willen wat minder werken, daarom is parttime werken populair. Ze willen ook een baan hebben die hun passie voedt, die goed voelt voor ze.’
‘Als je de wereld wil veranderen, gaat het niet over hoe dat voelt voor jou, maar over wat je doet, over de echte impact die je maakt.’ De mensen in deze categorie zijn ook erg gefocust op wat ze niet doen, gaat hij verder. ‘Geen vlees eten, niet vliegen, geen plastic rietjes gebruiken…’
‘Als je alleen maar focust op wat je niet doet, dan zul je in het beste geval helemaal geen impact maken. Een volslagen gebrek aan ambitie dus. Ze zijn te veel bezig met hoe ze zich voelen, hoe ze overkomen, maar veel te weinig met de grootste problemen in de wereld.’
3 ingrediënten van morele ambitie
De vierde en laatste categorie is de categorie waar geen talent wordt verspild. Dat is die van mensen die ambitieus en idealistisch zijn. Hoe kom je daarin? Met morele ambitie. Het verlangen om van de wereld een betere plek te maken. ‘Zoveel mogelijk goeds doen in je carrière. Om echt impact te maken, zodat je herinnerd wordt door de geschiedschrijvers van de toekomst.’
Lees ook: Met die 46 miljard van fossiele subsidies kunnen impactondernemers echt hard gaan
Wat zijn de ingrediënten voor morele ambitie? Bregman noemt er drie.
#1 Definieer succes op een andere manier
Wat is huidige, oppervlakkige versie van succes? ‘Je wordt rijk, je koopt een mooie auto, je gaat op skivakantie, je koopt een vakantiehuis. Dan ben je succesvol. Het probleem is alleen dat er al zoveel mensen succesvol zijn. Het is gewoon een cliché geworden.’
‘Succesvolle mensen zijn heel saai, hun levens lijken allemaal op elkaar. Het zijn klonen van elkaar. Denk na over waar je goed in bent, wat je focus is, hoe je impact maakt. Wat is echt belangrijk? Wat laat jij achter? Waar wil je om herinnerd worden?
‘Moreel ambitieus zijn, betekent dat mensen je misschien vreemd vinden, omdat je niet voldoet aan de standaard definitie van succes.’
#2 Focus op maximale impact
‘Mensen die idealistisch zijn en niet zo ambitieus denken vaak: small is beautiful of less is more. Laten we in business nooit meer deze zinnen gebruiken. Als het gaat om de wereld veranderen, dan gaat het over meer is meer.’
Iemand helpen is goed, honderd mensen helpen is beter, zo simpel is het volgens Bregman. Zo moeten we ook gaan denken over globale problemen. ‘Als je echt impact wil hebben, moet je denken als een kosmopoliet. Er zijn 8 miljard mensen op de wereld, focus dus niet alleen op je eigen kleine bubbel.’
#3 Stel meedogenloos prioriteiten
Er is altijd een gebrek aan energie, tijd en middelen. Focus daarom op de problemen die echt belangrijk zijn en op grote schaal spelen. Kies de problemen uit die verwaarloosd worden, waar niet veel aandacht voor is.
Niet elektrische wagens of zonnepanelen, maar wel de transitie in het eten van proteïnen of regulering in het kader van klimaatverandering. Wat is het gat in de markt? ‘Dat is allemaal heel logisch, maar toch gaat nog altijd veel energie naar zaken waar andere ondernemers al veel energie insteken. Dat is zonde.’
Zorg dat die problemen te managen zijn. Dat is iets kunt doen, dat je een oplossing hebt waarmee je vooruitgang kan boeken. ‘Succes hoeft geen garantie te zijn. Als je maar 5 procent kans hebt op een fantastisch resultaat, ga ervoor.’
Systeem versus individu
Lucia Coulter werkt met LEEP aan het voorkomen van loodvergiftiging, geeft hij een voorbeeld. ‘Een op de drie kinderen heeft te veel lood in zijn of haar bloed, het is een van de grootste sluipmoordenaars van kinderen. Een groot probleem dus, maar totaal genegeerd.’
Coulter is actief in meer dan twaalf landen. Ze helpt onder meer met het aanpassen van de regulering, bijvoorbeeld over de hoeveelheid lood in verf. ‘Daarmee scoor je niet op een feestje, zoals met een Elon Musk, maar haar impact is enorm. Ze zijn bezig om 200.000 kinderen te helpen en vele levens te redden. Dat is pas indrukwekkend.’
Begin dus niet over het systeem, waarschuwt hij. Individuen kunnen wel degelijk het verschil maken, vooral als ze anderen weten te inspireren. ‘Je kunt wel wijzen naar Shell of Tata Steel als de bad guys en zeggen dat het systeem moet veranderen. Ja, dat moet, maar je kunt het systeem niet gebruiken als een excuus om niets te doen.’
‘Morele ambitie gaat niet over met je vingertje wijzen. Het gaat over zelf actie ondernemen. Morele ambitie is ook geen karaktertrek of talent waar je mee geboren wordt. Morele ambitie is een mindset.’
Lees ook: Social impact-goeroe Peter Holbrook wil de volgende Twitter overnemen
