De Amerikaanse techmiljardairs gedragen zich de laatste maanden niet echt als rolmodellen. Hoogste tijd voor wat andere voorbeelden. Succesvolle techvrouwen die tegenwicht bieden, bijvoorbeeld. Dit is onze selectie – in willekeurige volgorde – van internationale toppers die het de grote jongens best lastig (kunnen) maken.

#1 Teresa Ribera Rodriguez deelt haar eerste boetes uit

De Spaanse juriste Teresa Ribera Rodriguez heeft Apple en Meta net voor 700 miljoen euro aan boetes opgelegd. De eurocommissaris trekt zich niks aan van Donald Trump, dreigende importheffingen of escalerende handelsoorlogen.

Zij is verantwoordelijk voor de wet Digitale Markten (DMA) en ze vindt dat ‘alle bedrijven die in de EU actief zijn onze wetten moeten naleven’. Beide bedrijven zijn over de schreef gegaan en zij krijgen dus de eerste boetes in het kader van de nieuwe wet.

Apple moet ontwikkelaars van apps de mogelijkheid geven om klanten naar goedkopere opties te sturen dan de eigen appstore. Meta moet netter omgaan met het delen van persoonlijke data voor advertenties op Facebook en Instagram. Een betalend abonnement om dat te vermijden, staat niet gelijk aan vrije keuze.

Zowel Apple als Meta zijn not amused. Apple gaat in beroep, Meta wijst op het ondergraven van hun verdienmodel. Wordt dus ongetwijfeld vervolgd. Ook van de kant van Ribera Rodriguez .

#2 Voor haar startup haalt Mira Murati 2 miljard dollar op

Het Albanese wiskundegenie Mira Murati is een van de drijvende krachten van OpenAI. De cto heeft een flinke vinger in de pap bij de uitrol van ChatGPT en Dall-E. Ze vertrekt in het najaar van 2024.

Om – surprise! – in februari van dit jaar haar eigen startup op te richten: Thinking Machines Lab. Ze wil AI-systemen ontwikkelen die menselijke normen en waarden integreren, om daarmee AI veiliger en betrouwbaarder te maken.

Ze heeft al tientallen mensen om zich heen verzameld, van wie het gros afkomstig is van OpenAI. Murati heeft nog geen producten ontwikkeld, maar aan geld alvast geen gebrek. Ze is net bezig met het afsluiten van een financieringsronde van 2 miljard dollar. Dat belooft.

Lees ook: Wie is Mira Murati, het genie achter ChatGPT dat waarschuwt voor haar eigen producten?

#3 Europese waakhond Margrethe Vestager breekt records

Big tech zal een zucht van verlichting hebben geslaakt, toen de Deense Margrethe Vestager eind 2024 stopte als eurocommissaris van mededinging. Tien jaar lang heeft ze de grote techjongens het vuur aan de schenen gelegd: voor illegale staatssteun, machtsmisbruik, oneerlijke concurrentiepraktijken, misbruik van data, you name it.

Google krijgt van haar al in 2017 een boete van 2,4 miljard euro, wegens het voortrekken van Google Shopping. Het is meteen de hoogste boete ooit van de Europese Commissie voor een bedrijf. De strijd die daarover ontstaat, kan gerust iconisch worden genoemd. Pas in het najaar van 2024 komt het definitieve oordeel van het Europese Hof van Justitie: de boete is terecht en Google moet dokken.

Maar records zijn er om gebroken te worden, dus krijgt Google in 2018 een boete van 4,3 miljard opgelegd. Dit keer voor misbruik van de sterke marktpositie van het besturingssysteem Android. Vier jaar later volgt het Hof van Justitie Vestager opnieuw, al wordt de boete wel ietsjes verlaagd tot 4,1 miljard euro.

Een andere felbevochten zege behaalt ze op Apple. De Europese Commissie oordeelt in 2016 dat Apple onrechtmatige staatssteun van Ierland heeft gekregen. Ierland en Apple tekenen beroep aan. Zij krijgen eerst gelijk, maar in 2024 oordeelt het Europese Hof van Justitie uiteindelijk toch dat Apple 13 miljard euro terug moet storten aan Ierland.

#4 Al jaren op de barricades: Meredith Whittaker

Meredith Whittaker staat al lang op de barricades tegen big tech. Jarenlang heeft ze bij Google het toxische businessmodel ontwikkeld zien worden. Ze heeft er ook tegen geprotesteerd met brieven en walkouts. Tot ze het beu is en ontslag neemt.

Samen met Kate Crawford richt ze het AI Now Institute op in New York, waar ze onderzoek doet naar de maatschappelijke impact van kunstmatige intelligentie. Die van vandaag, niet van een verre toekomst. Ook de machtsconcentratie in de tech-industrie wordt regelmatig aangeklaagd in de jaarlijks verschijnende rapporten. Meer recent uit ze haar zorgen over AI-agents. Ook die zullen heel wat impact hebben op de privacy.

Met de Signal Technology Foundation, waar ze tegenwoordig president van is, biedt ze met berichtenapp Signal een veilig alternatief voor Whatsapp. Die telt inmiddels meer dan 100 miljoen gebruikers, maar hun data worden niet op grote schaal verzameld.

Whittaker gelooft namelijk niet in meegluren als verdienmodel. Ze wil juist een voorbeeld zijn voor een ander ecosysteem in tech, eentje met de focus op privacy.

Lees ook: Meredith Whittaker leidde eerst het protest bij Google

#5 Marietje Schaake pleit voor wereldwijde tegenkracht

Een Nederlandse stem waar big tech rekening mee houdt, is Marietje Schaake. Voor D66 schopt ze eerst tien jaar lang als Europarlementariër tegen de schenen van big tech. Vandaag waarschuwt ze als directeur van het Cyber Policy Center van Stanford University in Silicon Valley voor de gevaren.

Ze beschrijft ook in De tech coup, dat vorig jaar is uitgekomen, hoe de machtsverhoudingen tussen de overheid en de industrie gierend uit de klauw zijn gelopen. De marktomvang van Amazon, Alphabet, Meta en Apple noemt ze ‘verbijsterend’.

Slechts zes landen – de VS, China, Japan, Duitsland, India en Groot-Brittannië – hadden in 2022 een groter bbp dan de marktwaarde van Apple. Schaake pleit voor een flinke koerscorrectie. Niet op lokaal niveau, maar via een wereldwijde coalitie die machtig genoeg is om big tech in het gareel te houden.

Lees ook: Big tech verbetert de wereld alleen voor zichzelf

#6 AI omvat volgens Timnit Gebru ook milieuracisme

Ze is een fan van wiskunde, wetenschap en muziek. Op Stanford University studeert Timnit Gebru elektrotechniek, net zoals haar vader. Haar carrière begint ze bij Apple, parttime als audiotechnicus. Via Black in AI, waar ze cofounder van is, en Microsoft komt ze in 2018 bij Google.

Ze wordt er co-lead van het team dat onderzoek doet naar ethische AI. Daar zet ze de strijd in om AI veilig te maken voor ondervertegenwoordigde groepen in de samenleving. Ze schrijft een studie over de gevaren van de taalmodellen die de basis zijn van chatbots als ChatGPT.

Daarbij introduceert Gebru milieuracisme. De mensen die de lasten dragen van het trainen van taalmodellen, het massieve energie- en waterverbruik, zijn niet dezelfde als de mensen die van die taalmodellen profiteren. Dat kost haar in 2020 haar baan. Ze lanceert een jaar later het Distributed AI Research Institute (DAIR) waar ze hetzelfde onderzoek gewoon voortzet.

Met computerwetenschappers en ingenieurs blijft ze de exploitatie van bronnen en mensen door AI aanklagen. Bovendien neemt ze het op voor de slachtoffers van AI. Wetten moeten gewone mensen dienen, vindt Gebru, geen ceo’s van grote techbedrijven.

#7 Het alternatief voor Meta en X komt van Jay Graber

Jay Graber, ceo van Bluesky, noemt zich liever voorvechter van digitale rechten dan ceo. Haar sociale mediaplatform wil een alternatief bieden voor die van Meta en X. Die worden in haar ogen geregeerd door ‘keizers’.

Bluesky telt inmiddels meer dan 34 miljoen gebruikers. Ze kunnen zelf bepalen hoe ze de content modereren en door wie. Ontwikkelaars kunnen op het platform zelf bouwen wat ze willen, zelfs hun eigen sociale netwerken.

Wie van Bluesky wil vertrekken, kan zijn of haar digitale identiteit, data en volgers gewoon meenemen. Probeer dat maar eens bij Meta of X.

Lees ook: De Robin Hood van sociale media heeft nog geen verdienmodel

#8 Amerikaanse Lina Khan is allergisch voor big tech

Over de grote plas heeft Lina Khan tot voor kort de techreuzen de stuipen op het lijf gejaagd. Ze is de Amerikaanse waakhond voor mededinging. Joe Biden vraagt haar in 2021 om de Federal Trade Commission (FTC) te leiden. Critici noemen haar een bully, zelf noemt ze zich gewoon succesvol.

Voor de dominantie van big tech is ze in ieder geval hartstikke allergisch. Als student publiceert ze in 2017 een artikel waarin ze het shoppingmonopolie van Amazon aanklaagt. Khan doet dat nog een keer over, maar dan voor de rechter met de kracht van de FTC.

Datzelfde geldt voor het monopolie van Meta op sociale media, een procedure die al langer loopt. Vooral topman Mark Zuckerberg wordt daar bloednerveus van, want als de FTC wint moet hij Facebook en Instagram afsplitsen als aparte bedrijven. Beide rechtszaken lopen nog, maar Khan is met de komst van Donald Trump inmiddels vertrokken.

#9 Rana el Kaliouby bouwt aan portfolio van startups

Als founder van Affectiva, een spin-off van MIT, ontwikkelt Rana el Kaliouby algoritmes die emoties oppikken. Razend interessant voor adverteerders, onderzoekers, robots en de auto-industrie om er maar een paar te noemen. Dat bedrijf wordt in 2021 voor 73,5 miljoen dollar overgenomen door het Zweedse Smart Eye.

Tijd om in de hangmat te gaan liggen? El Kaliouby heeft een bredere missie: ze wil technologie menselijker maken voordat die ons ‘ontmenselijkt’. Dat is ook de boodschap van haar bestseller: Girl Decoded.

In 2022 begint ze een samenwerking met ondernemer Rob May. Samen lanceren ze een fonds van 12 miljoen dollar, waarmee ze veertig AI-startups financieren. Met Gabi Zijderveld, die ze nog kent van haar eerste bedrijf, richt ze in 2024 Blue Tulip Ventures op.

Ze financiert uitsluitend startups die kiezen voor diversiteit en inclusie én die bouwen aan ethische AI. Kunstmatige intelligentie die goed is voor mensen en de planeet dus. El Kaliouby heeft het talent, de centen en straks ook een hele pool van AI-bedrijven.

#10 Activist Joy Buolamwini strijdt tegen vooroordelen

De Canadees-Amerikaanse Joy Buolamwini wil het liefst gaan coderen, daarom studeert ze computerwetenschappen. Bij het optuigen van een kunstproject voor MIT komt ze erachter dat AI haar gezicht niet herkent. De tool blijkt getraind op witte gezichten, voornamelijk mannen. Ze noemt dat fenomeen de coded gaze.

Ze besluit zich te gaan richten op het onderzoeken en bestrijden van discriminatie in gezichtsherkenningstechnologie. Haar activisme heeft bij Google, IBM en Microsoft geleid tot het verbeteren van hun software voor gezichtsherkenning.

Buolamwini is alweer een stap verder. Ze waarschuwt hoe die vooroordelen worden ingebouwd in algoritmes, software en andere producten én voor de schade die ze zo kunnen veroorzaken. AI kan mensen toegang tot de gezondheidszorg, de huurmarkt en banen ontzeggen.

Ze wil meer controle op AI en meer bewustwording voor de gevaren. Dat doet ze met het oprichten van de Algorithmic Justice League, met het meewerken aan een documentaire van Netflix – Coded Bias – en haar boek Unmasking AI. Ze schopt het zo tot adviseur van president Joe Biden over AI, deepfakes en het verspreiden van desinformatie.

Lees ook: dit zijn tien AI-goeroes die iedereen zou moeten kennen

Dit artikel is geschreven door

Karin Swiers

Karin Swiers interviewde al honderden ceo's, wetenschappers en andere experts over leiderschap & management. Dat heeft haar nieuwsgierigheid en passie voor dit thema alleen maar aangewakkerd. Heb jij een inspirerend verhaal over jezelf of over je business, wil je nieuwe inzichten en onderzoeken delen of zwem jij met succes tegen de stroom in? Dan kun je haar bereiken op [email protected]

Volg Karin op LinkedIn