Dat robots superefficiënt zijn, staat buiten kijf. Chatrobots helpen jouw klanten via de website hun vragen te beantwoorden. Slimme machines in distributiecentra halen het juiste pakje uit het schap en pakken het in. In verpleeghuizen houden schattige robots ouderen gezelschap.
AlphaGo
Maar ze worden alsmaar slimmer, die machines. Supercomputer Deep Blue versloeg in 1997 al de toenmalig schaakkampioen Gary Kasparov. Vorig jaar won AlphaGo, een slimme computer van Google, het zeer moeilijke bordspel Go. Kie Je, de beste speler ter wereld, delfde het onderspit. AlphaGo wist in het begin niets van het Aziatische bordspel. Het algoritme kreeg de spelregels uitgelegd en verbeterde zichzelf gaandeweg. Binnen een dag had AlphaGo het spel onder de knie.
Robots en ethiek
In de toekomst zullen robots door kunstmatige intelligentie beslissingen nemen voor ons. Je zelfsturende auto zal in een seconde moeten besluiten wat er gaat gebeuren: de plotseling overstekende kinderen ontwijken bijvoorbeeld, waardoor je zelf in het kanaal belandt. Helaas weet de computer niet dat je geen zwemdiploma’s hebt.
Of denk aan een efficiënt banksysteem dat beslist dat iemand geen lening krijgt, omdat diegene uit de verkeerde wijk komt. En wat te denken van de bouwrobot die een muur aan het metselen is, en ondertussen een voetganger een hens geeft omdat die per ongeluk zijn werkgebied instapt?
Want dat is het met slimme robots: ze kunnen bijna alles, maar hebben geen ethisch besef, twijfel of schuldgevoel. Dus is het zaak dat jij, als ondernemer en gebruiker, je eigen waarden en die van het bedrijf goed voor ogen hebt. In principe kun je namelijk alle processen in je onderneming robotiseren. Superefficiënt natuurlijk, maar wil je dat ook? Is het juist? Waar ligt voor jou de grens? Deze handvaten helpen je op weg.
#1. Houd je morele antennes paraat
De basis van – ethische – beslissingen worden gelegd door roboticaspecialisten. Zij ontwikkelen de codes en algoritmes. In het Verenigd Koninkrijk experimenteert Alan Winfield (professor ‘Robot Ethics’ aan de West of England-universiteit) al met robots die zelfstandig ethische keuzes kunnen maken.
Op een videofilmpje is bijvoorbeeld te zien hoe een blauwe robot recht op zijn doel (tafeltje) afgaat, maar onderweg merkt dat een rode robot (mens) koerst op een ‘levensgevaarlijk’ gat. Het blauwe mannetje wijkt van zijn route af om te voorkomen dat zijn rode vriend in gevaar komt. De ethische regels zijn hier dus keurig in de robots geprogrammeerd. Slimme robots kunnen alleen omgaan met situaties die van te voren uitgedacht zijn. Programmeren blijft mensenwerk, dus het is zaak in de basis al moreel juist te handelen.
#2. Aansprakelijkheid is een ding
In 2015 vond een dodelijk ongeluk plaats in een Volkwagenfabriek. Een robotarm greep een medewerker vast en wierp hem met kracht tegen een metalen plaat. De man overleed later in het ziekenhuis.
Wie is er aansprakelijk? De verantwoordelijkheid verschuift steeds meer van de gebruiker naar de ontwerper van de technologie. ‘In het geval van falen, een ongeluk of schade door een robot, kan de programmeur van de software die de robot aanstuurt, aansprakelijk worden gesteld’, zo is te lezen in een speciaal rapport voor de Europese Commissie over allerlei juridische zaken rondom kunstmatige intelligentie. Europa is druk bezig om aansprakelijkheidsregels uit te werken. Goed om dat in de gaten te houden.
#3. Privacy is belangrijk
Jouw bedrijf kan door de verregaande digitalisering steeds beter persoonsgegevens verzamelen en gebruiken voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten. Ook kun je met deze data klant- en koopgedrag sturen en voorspellen: denk aan de you might also like-suggesties van Amazon.com.
Het is belangrijk om als ondernemer een strategie te ontwikkelen over hoe je data verzamelt en wat je daarmee doet. Sterker nog, sinds de nieuwe privacywet AVG ben je zelfs verplicht daarover verantwoording af te leggen. De privacy van de consument wordt namelijk zeer streng bewaakt.
#4. Vergeet de werkvloer niet
Robotisering kan weerstand oproepen in je bedrijf. Medewerkers kunnen bijvoorbeeld bang zijn dat een machine – nooit ziek, klaagt niet, doet altijd wat je wilt – hen op den duur verdrijft. Die angst is vaak ongegrond. Er zal immers altijd behoefte blijven aan menselijke creativiteit en flexibiliteit.
Feit blijft dat het arbeidsproces binnen je bedrijf verandert door de komst van slimme machines. Zaak is om een goede balans te houden tussen medewerker en robot. Zoals Rinie van Est van het Rathenau Instituut eens zei: ‘Maakbedrijven vergeten dat robotisering gepaard gaat met het bijscholen van je personeel, het overwinnen van weerstand én vaak met het flink op de schop nemen van de organisatie van je productieproces.’ Wat moet er allemaal gebeuren? Zijn de opleidingsplannen op orde? Kan jij als bedrijf je medewerkers omscholen wanneer robots hun intrede doen op de werkvloer?
Soms neemt technologie in de vorm van automatisering wel werkgelegenheid weg. Hoe ga je daarmee om? ‘Mensen werken ook vanwege de intellectuele uitdaging of kameraadschap met collega’s. Je moet ervoor zorgen dat mensen in een technologische samenleving een zinvol bestaan blijven leiden – ook als werk wegvalt of enorm verandert’, aldus bankier Karl Guha.
#5. Zorg dat ethiek een duidelijke plek heeft in je bedrijf
Ethische dilemma’s die opkomen vanwege robotisering: het is lastig. Ga daarom binnen je bedrijf het ethische debat met elkaar aan. Wat vinden we van de mogelijkheden van robotisering binnen het bedrijf? Wat willen we? En wat is aanvaardbaar?
Het gaat er om de juiste mensen met elkaar in gesprek te brengen: mensen van de IT-afdeling, managers en directieleden. Al vroeg in het innovatieproces zal je ethische grenzen moeten trekken voor de autonome technologie: tot hier en niet verder. Welke beslissingen willen we aan robots overlaten? Tot op welke hoogte laten we technologie ons sturen? Lastige vragen, jazeker, maar ga ze niet uit de weg.
#6. Wees transparant
Transparantie is het toverwoord bij ethische kwesties binnen je bedrijf. Het draait daarbij om openheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid. Erken ook dat je kampt met dilemma’s, wees daar eerlijk in. Belanghebbenden kunnen dan met je meedenken, en zo word je als bedrijf beter aanspreekbaar op je acties en keuzes.
Dit artikel is onderdeel van het dossier ‘Performance Verbeteren’ op mt.nl. Dit dossier wordt mede mogelijk gemaakt door House of Performance. House of Performance is specialist in het radicaal verbeteren van prestaties op de werkvloer.
Lees ook:
- Waarom agile werken niet altijd de oplossing is
- Gaat Elon Musk zich verslikken in zijn ambities?
- Hoe fit is jouw team? In 4 stappen naar topprestaties
- Zó word je een lean leider
Dit artikel wordt u aangeboden door
House of Performance
Wij zorgen dat mensen, teams en organisaties kunnen excelleren. Binnen Nederland en ook daarbuiten doen wij dat door ze te adviseren en ondersteunen waar dat kan en te confronteren waar het moet. Ook binnen onze eigen organisatie staat het laten excelleren van mensen centraal. Een van de redenen dat wij ook dit jaar weer gecertificeerd zijn als Great Place To Work.
Meer info
