Nederland is een parttimeparadijs met een taboe op voltijds werken

Nederland is in Europa koploper parttimewerken; dit geldt voor driekwart van de vrouwen in Nederland. Hierdoor is bijna de helft van de vrouwen niet financieel onafhankelijk.

In Nederland kunnen gezinnen al geruime tijd leven van één of anderhalf salaris. Onze maatschappij is hieraan gewend en ons systeem daarop gebouwd. Wanneer je als vrouw – en al helemaal als moeder – voltijds werkt, ben je de uitzondering, met kritiek vanuit de sociale omgeving tot gevolg.

Conservatieve opvattingen in Nederland

Neem Ilona Haaijer, die ik sprak voor mijn onderzoek naar genderongelijkheid in de top van het bedrijfsleven. Als klant bij KLM is ze in tien jaar met hen qua afstand naar de maan gevlogen. Kenmerkend voor haar imposante, internationale carrière. Zij heeft gewoond in de Verenigde Staten, Londen, Singapore, Zwitserland, Hong Kong en Sydney. Altijd gaf ze leiding aan wereldwijde teams.

Nederland is conservatief, stelt Haaijer. Een bepaalde groep professionals vindt Nederland als speelveld te klein en trekt naar het buitenland om onder meer aan de conservatieve cultuur te ontsnappen. Als je niet lijkt op The Old Boys wordt het in Nederland lastiger om ertussen te komen. Dat gevoel had Haaijer minder op andere plekken zoals in Londen, de VS en Zwitserland.

Bulgarije was jarenlang koploper qua aantal vrouwen in de top

Haaijer ziet hoe ervaring en vaardigheden niet altijd voldoende zijn om op bepaalde functies te geraken in Nederland. Het is in hoge mate van belang wie je kent, op welke studentenvereniging je hebt gezeten en waar je hebt gestudeerd.

Opleidingen van internationaal hoogstaande scholen als Harvard of internationale carrières zijn niet per se een pre. Hiervan hebben ook mannen last. Maar wat het voor vrouwen nog lastiger maakt, is de conservatieve houding tegenover werkende vrouwen.

Bulgarije doet het beter

Ongeacht verschillende meningen over het communisme is volgens Haaijer een ding opvallend: het gedachtegoed dat iedereen gelijk is, heeft vaak sneller dan bij ons zijn doorwerking gehad in het bedrijfsleven in voormalig communistische landen.

Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat daar waar Bulgarije qua economische volwassenheid niet in de buurt komt van Nederland, de gehele werkzame bevolkingsgroep voltijds werkt en het jarenlang koploper was qua aantal vrouwen in de top.

Als voltijds werken de norm is, is de vrouw geen vreemde eend in de bijt in het bedrijfsleven. In Bulgarije vind je relatief veel vrouwelijke managers en ministers (48,3 procent).

Uiterlijk van Zuid-Amerikaanse topvrouwen

In Zuid-Amerika zijn veel ambitieuze vrouwen in hoge functies te vinden. Landen als Chili en Argentinië hadden tot voor kort ook een vrouwelijke president. Opvallend is volgens Haaijer hoe de vrouwen in Zuid-Amerika eruit (blijven) zien, ongeacht de hoogte van hun functie: lang haar, hakken en make-up.

In de VS is het niet ongewoon om te vertellen over een promotie, in Nederland wordt dat opscheppen genoemd

Dit terwijl in Nederland veel vrouwen zich conformeren qua gedrag maar ook hun uiterlijk. Zowel Inge Bryan, ceo van Fox-IT, onderdeel van NCC Europe, als Haaijer kregen eens het advies om grijze pakken te dragen in plaats van kleurrijke jurken als zij in het Nederlandse bedrijfsleven serieus genomen wilden worden.

Volgens Haaijer kennen Zuid-Amerikaanse topvrouwen deze conformatie qua uiterlijk minder en bereiken toch de top. Daarnaast durven zij trots te zijn op hun prestaties.

Trots zijn op prestaties

Dat vrouwen in andere landen openlijk trots zijn op hun prestaties herkent ook Aukje Doornbos. Doornbos, managing director van Covestro Nederland en managing director van DSM Energy Curable Solutions, heeft van 2017 tot 2020 in Chicago gewerkt.

Toen het gezin vertrok naar de VS vroeg de buurt zich af ‘wat haar man daar dan ging doen?’. Ervan uitgaande dat zijn baan de reden tot vertrek was, wat weer kenmerkend is voor de Nederlandse cultuur. Haar kinderen, nu acht en zes, groeiden grotendeels in de VS op.

Amerikanen zijn doorgaans trots op hun prestaties. Ze werken er immers hard voor; een gemiddelde werkweek in de VS bedraagt 47 uur tegenover 32 uur in Nederland.

In de VS is het niet ongewoon om te vertellen over een promotie, in Nederland wordt dat opscheppen genoemd. In Nederland zien we liever mensen met de ‘doe maar normaal’-mentaliteit. Van vrouwen verwachten we dat ze kinderen zullen krijgen en dat zij vervolgens hoogstens parttime gaan werken.

Schoolsysteem gebaseerd op fulltime banen

In de VS is het gebruikelijk dat men voltijds werkt, (mede) dankzij de prestatiecultuur en het dure zorgsysteem. Het voordeel hiervan is wel dat de maatschappij en het schoolsysteem gebouwd zijn op fulltime werkende ouders.

In Nederland is het systeem gebaseerd op één thuisblijvende ouder; kinderdagverblijven waar kinderen wekelijks maximaal drie dagen terecht kunnen met daarbij horende torenhoge kosten (al gaat hier verandering in komen). Evenals kritiek op gebruik van kinderopvang, terwijl onderzoek laat zien dat het goed is voor de ontwikkeling van het kind.

Dat werken in Frankrijk wordt gefaciliteerd, biedt vrouwen met ambities kansen

Doornbos is van mening dat je in Nederland als gezin met twee voltijdswerkende ouders wordt tegengewerkt. En met name de vrouw, want daarvan wordt verwacht dat ze minder zal gaan werken.

Drie avonden per week vliegt Doornbos van kantoor naar huis om de kinderen zo snel mogelijk in de startblokken te krijgen om rond 18.00 uur op het sportveld of in de danszaal te staan.

In Chicago werd een aantal van deze stressfactoren uit handen genomen; van schoolbussen om leerlingen op te halen tot aan buitenschoolse activiteiten georganiseerd door de school. Scholen organiseerden naschoolse activiteiten als voetbal, baseball maar ook muziek- en tekenles. Wanneer vervolgens zowel ouders als kinderen rond etenstijd thuiskomen, hoeven zij niet meer te haasten om voetbaltraining te halen. In plaats daarvan is er ruimte voor quality time samen.

Werken is de norm in Frankrijk

Vanaf drie jaar oud gaan veel kinderen naar school in Frankrijk. Daardoor werkt het merendeel van de werkende vrouwen voltijds. Tussen de middag krijgen de kinderen alvast warm te eten. Kinderopvang en scholing worden in Frankrijk zwaar gesubsidieerd, wat de staat volgens Bryan veel geld kost.

Maar het brengt wel met zich mee dat werken de norm is; thuisblijven is de grote uitzondering. Dat werken wordt gefaciliteerd, biedt vrouwen met ambities kansen.

Hoe goed we het in Nederland ook hebben qua zorgsysteem en opportuniteit, we kunnen leren van het feit dat andere landen vrouwen die voltijds willen werken als normaal behandelen. De keuzevrijheid in Nederland om parttime te werken is fijn voor wie dit prefereert. Daar tegenover staat dat er sociaal gezien geen keuzevrijheid lijkt om als vrouw, of als moeder, te kiezen voor een voltijdbaan.

Lees meer columns van Roos van Dalen:

• Alleen middelmatig presterende mannen hoeven het vrouwenquotum te vrezen
• Een vrouw in de top maakt nog geen einde aan de apenrots
• Cultural cloning: waarom diversiteit tegen onze natuur is
• Iedereen is man, tenzij anders wordt vermeld