It’s (not yet) a woman’s world

Door: Anouk Eigenraam

Geschreven door:
Anouk Eigenraam

1 februari 2012 01-02-2012 5 minuten

Het aantal vrouwelijke ondernemers groeit. Bungelde Nederland een aantal jaar geleden onderaan als het aankwam op aantallen, nu lopen we ineens voorop. Maar doorgroeien blijkt lastig. Een nieuw coachingsprogramma moet vrouwen dat bekende duwtje in de rug geven.

Ja, dit wordt inderdaad weer zo’n stukje over werkende vrouwen, de zelfcensuur die ze zichzelf opleggen en het verschil met mannen. Alleen gaat het nu eens niet over het glazen plafond en waarom vrouwen niet doorstoten in de top van het bedrijfsleven, maar over de doorgroeimogelijkheden van vrouwelijke ondernemers. Wie denkt dat vrouwen daarin mijlenver achterlopen op mannen, loopt misschien zelf wat achter op de feiten. Daarom eerst wat feitjes over vrouwelijke ondernemers:

Er zijn in Nederland 348.000 vrouwelijke ondernemers, relatief gezien meer dan in de VS
46 procent van de werkenden en 35 procent van de starters is vrouw
80 procent van de vrouwen start een onderneming wegens het aantrekkelijke perspectief (en dus niet noodgedwongen, slechts 6 procent doet het uit nood)
14,5 procent is bang om te falen, 10 procent van de mannen
74 procent van de vrouwelijke ondernemers denkt goede capaciteiten te hebben, 95 procent van de mannen
10 procent van de vrouwen stopt na een aantal jaar met hun onderneming, tegenover de helft van de mannen
Van alle ondernemers die failliet gaan, is 15 procent vrouw, tegenover 85 procent van de mannen

Syntens en Eigenbaas.nl

Zo nu weten we tenminste een beetje waar we het over hebben. Duidelijk is dat de kloof tussen mannelijke en vrouwelijke ondernemers dus steeds minder groot wordt en dat vrouwen het op sommige punten zelfs beter doen dan mannen. Toch valt er nog het een en ander te verbeteren. Dat vindt ook de Europese Commissie. Met name als het om groeiambities gaat – high growth – dan blijven vrouwelijke ondernemers nog achter. Vrouwen hebben meer moeite met het verkrijgen van financiering, ze ontberen daarvoor een netwerk. Dus blijven hun bedrijfjes kleiner, draaien minder omzet en halen minder winst. En ze leggen nog altijd te veel bescheidenheid aan de dag, ze durven niet ‘groot’ te denken. “Vrouwen zijn zelf altijd het meest verbaasd over hun eigen succes”, aldus onderneemster Patricia Becker.

Reden voor de EC om er een programma tegenaan te gooien dat de vrouwen kan steunen in de klim omhoog. Uit onderzoek blijkt dat onderneemsters daar vooral behoefte aan hebben. En dus werd gisteren met behulp van deze zegen van boven op het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie het ‘WE (Women Entrepeneurship) keep on growing’-programma gelanceerd in samenwerking met netwerkorganisaties Eigenbaas.nl en Syntens. WE keep on growing gaat de komende 2 jaar dertig uitverkoren onderneemsters coachen en steunen.

Katalysator van economische groei

Afgezien van het feit dat als Europa oproept tot actie, nationale overheden en dus ook Nederland daar tegenwoordig moeilijk omheen kunnen, is het stimuleren van vrouwelijk ondernemerschap natuurlijk ook goed voor de Nederlandse economie. Historisch gezien blijken ondernemers de katalysator van economische groei te zijn. De meeste bedrijven worden gestart tijdens een recessie. Het zijn bedrijven jonger dan 5 jaar die banen produceren. En het zijn de jonge bedrijfjes die de meeste innovaties generen. Dat de EU het programma grotendeels betaalt en het ministerie er bijna zelf niets in hoeft te stoppen, maakt het natuurlijk ook een stuk makkelijker om deel te nemen.

En zo kon Verhagen gister door ook nog even op het aloude ondernemersschap van boerinnen te wijzen, met wat humor in een klap zijn drie beleidsterreinen bestrijken met een enkel programma. Verhagen ontkende overigens dat als de EU niet met deze call for action was gekomen, er misschien helemaal geen programma was. Volgens hem was er meer sprake van dat ‘zaken bij elkaar kwamen’: “Ook op het ministerie waren we al een tijdje bezig met het uitwerken van ideeën om vrouwelijke ondernemers te steunen.”

Jessica Gal

Voor het programma heeft Syntens vijftien coaches geselecteerd die elk twee ondernemers mochten uitkiezen die ze wilden begeleiden. De ondernemers moesten hun businessplan pitchen en zijn gescand met een 0-meting op groeipotentie. Een van de geselecteerde onderneemsters is oud-judoka Jessica Gal, die sinds 2009 een eigen sportmedisch adviescentrum heeft. Via LinkedIn werd ze getipt over de pitch van Syntens voor deelname aan het programma. “Je loopt toch tegen bepaalde vragen aan op het gebied van marketing, pr en acquisitie waar je zelf niets mee kan. Je vraagt jezelf af of bepaalde processen niet efficiënter kunnen. Het is moeilijk om de richting te bepalen waar je heen wilt, het ontbreekt je aan een netwerk. En soms doe je dus maar wat.”

Patrica Becker, een van de geselecteerde coaches, herkent dat soort hobbels maar al te goed. Met haar bedrijf Career Generators, begeleidt ze al jaren topvrouwen met strategische vraagstukken en carrièrevragen. “Zelf zat ik daarvoor in allerlei topfuncties. Soms zat ik om half 7 ‘s ochtends in de auto op weg naar een vergadering en dacht ik: ‘hoe kom ik deze meeting heelhuids door’. En dan had ik geen idee wie ik kon bellen voor wat support.”

Bescheiden ambities

Die steun op de achtergrond is een mentor, een docent, een klankbord of adviseur, waarop onderneemsters in de dop een beroep kunnen doen voor het spreekwoordelijke duwtje in de rug. Het WE-programma moet daar dus in voorzien. De coaches hebben minstens eenmaal in de maand een gesprek met hun pupillen. “Daar ben je dus minstens een halve dag aan kwijt, en aangezien we allemaal een volle agenda hebben is dat dus best een flinke tijdsinvestering”, aldus Becker.

Aan het programma zijn meetbare doelen verbonden. De dertig onderneemsters hebben nu gezamenlijk een waarde van 5 miljoen euro en 69 fte in dienst. Dat moet over 2 jaar zijn gegroeid naar 6 miljoen en 83 fte. Ook moet elk bedrijf gezorgd hebben voor minstens een innovatie. Gezien de superlatieven die tijdens de bijeenkomst werden geuit, werd zowat de groei van de hele Nederlandse economie op de schouders gelegd van de aanwezige onderneemsters. Maar de vrouwen zijn daar allerminst bang voor. Volgens Becker zijn de coaches het er onderling over eens dat de ambities zelfs wat aan de (te) bescheiden kant zijn: “Van die doelen worden we niet erg warm. Laten we zeggen dat we die 20 procent groei in 1 jaar al gaan halen.”

Groeispurt

Al met al is WE keep on growing met name een kwalitatief programma. De afgelopen tien, vijftien jaar zijn al tal van vrouwennetwerken verrezen. Maar net als de aantallen vrouwen in de bestuurskamers lijkt het toch nog niet echt een groeispurt te veroorzaken. Is Verhagen ervan overtuigd dat dit programma gaat helpen? “Zoiets heeft tijd nodig. Toen mijn vrouw ging studeren was een derde vrouw, toen mijn dochter medicijnen ging studeren, was al tweederde vrouw. Het is een kwestie van initiatieven stimuleren om die boost te krijgen.”

Nog een vraagje dan: als mannen zoveel beter zijn in facetten van het ondernemersschap dat vrouwen (nog) niet beheersen waarom zit er dan maar een mannelijke coach in het programma? Is het geen idee om eens een coachingsprogramma te starten zodat vrouwen het trucje van de mannen kunnen afkijken? “Als mannen wat meer tijd hieraan zouden besteden, dan zou ik dat zeker toejuichen”, aldus de minister.

Carrière binnen ASML

Natuurlijk komt Fouquet bij ASML aan boord. Het is een techneut met potentieel. Volgens het Eindhovens Dagblad wordt hij snel verliefd op ASML. De chipmachinebouwer uit Veldhoven is dan nog niet zo’n reus. Er werken ‘maar’ zesduizend mensen.

Fouquet leert meerdere kanten van het bedrijf kennen, niet alleen maar de technische. Hij begint als manager in marketing- en productmanagement. Bij DUV (diep ultraviolet) gaat het hard. Zij maken de machines die chips bakken voor alledaags gebruik in wasmachines, auto’s en beveiligingscamera’s.

Volg MT/Sprout nu ook op WhatsApp

Na vijf jaar stapt hij over als executive vicepresident naar het al even snelgroeiende Applications. Wanneer hij in 2018 diezelfde functie mag gaan bekleden bij de EUV-chipmachines volgt ook meteen zijn benoeming tot de raad van bestuur.

ASML is een voorloper in EUV-machines (extreem ultraviolet). Ze zijn nodig om de zeer geavanceerde chips te maken waarmee bijvoorbeeld AI in smartphones kan worden toegepast. Daarmee bepaalt ASML zelf het tempo van de technologische vooruitgang.

Christophe Fouquet klaargestoomd

De volgende stap op de carrièreladder van Fouquet volgt in 2022. Als Chief Business Officer wordt hij intensief klaargestoomd als opvolger van het duo Peter Wennink (ceo) en Van den Brink (cto). Zij hebben meer dan twintig jaar het bedrijf geleid. En daarmee ook grote hoogtes bereikt, maar nu gaan ze met pensioen.

Lees ook: Peter Wennink neemt afscheid van ASML: ‘Ik zie in hem wel de nieuwe premier’

NRC-journalist Marc Hijink gaat in zijn ASML-boek Focus kort in op die voorbereiding. Van den Brink houdt wel van wandeltochten en daar wordt Fouquet voor uitgenodigd. ‘Dat is zijn manier om kennis over te dragen en ongestoord van gedachten te kunnen wisselen. Met Fouquet sjokte hij twee uur door de stromende regen, ’s ochtends vroeg om zeven uur.’

Met Wennink en Van den Brink legt Fouquet alvast de strategische en technologische roadmap van ASML voor de komende tien jaar vast. Dat geeft vertrouwen. Wennink geeft zijn opvolger ook de nodige credits mee.

Voor hem is Fouquet ‘de perfecte man om ASML te leiden’, vertelt hij op een bedrijfsvideo over de opvolging. ‘Hij is al zo lang bij het bedrijf. Hij kent al onze klanten. Voor publiek, leveranciers, werknemers en aandeelhouders is hij ook een bekende. En vanuit persoonlijk oogpunt: ik werk nu al zo lang met Christophe. Hij heeft hetzelfde ASML-DNA.’

asml martin van den brink peter wennink — Cto Martin van den Brink (l) en ceo Peter Wennink nemen op 24 april afscheid van ASML. Foto’s: ASML

Fouquet zegt dat hij Van den Brink zal gaan missen. ‘Zonder hem doorgaan is een uitdaging. Zonder de inspiratie die hij ons zoveel jaren heeft gegeven.’ Maar Fouquet heeft er alle vertrouwen in dat het gaat lukken met de ‘sterke teams’ die zijn opgebouwd. Wennink wijst er fijntjes op dat technologie ontwikkelen bij ASML ook ‘geen one-man-show is’.

Lessen van Martin van den Brink

De werknemers van ASML hoeven zich geen zorgen te maken dat de Fransman zich, nu hij eenmaal ceo is, als een Napoleon gaat gedragen. Fouquet voelt zich thuis in de Nederlandse cultuur. Hij woont bij Veldhoven, verstaat Nederlands, mede dankzij zijn Nederlandse vrouw en kinderen, en ziet zichzelf als ‘een local’.

Hij wil vooral bouwen op de sterke fundamenten van ASML en profileert zich als de man van de continuïteit. Daarbij neemt hij de lessen van Van den Brink ter harte. De eerste gaat over de klant, die is alles voor het bedrijf. ‘Die staat centraal. Dat is iets wat ik volledig omarm.’

De tweede les die erin geramd is: ‘Je kunt niet innoveren als je niet bereid bent om soms een beetje ruig te debatteren. Als je niet bereid bent om elkaar uit te dagen en echt tot het gaatje te gaan, zodat je de juiste technologie, het juiste product aan de klant levert. Dus dit is ook iets wat we gaan behouden.’

Hoofdpijndossiers voor ASML

Fouquet krijgt een riante erfenis mee. Bij ASML werken inmiddels meer dan 42.000 mensen, de omzet bedroeg vorig jaar bijna 28 miljard euro, het bedrijf is een absolute wereldspeler en het meest waardevolle van Nederland. Met daaromheen nog een ecosysteem waar de rest van de wereld jaloers op is.

Maar bij grote erfenissen horen ook hoofdpijndossiers, zoals de geopolitieke spanningen tussen de VS en China. De Amerikanen willen voorkomen dat China geavanceerde chips kan maken. Dus wordt de export van de meest geavanceerde chipmachines beperkt.

Lees ook: ASML: van spin-off van Philips naar speelbal in chipoorlog met China

Deze machtsstrijd is nog lang niet voorbij. ASML loopt het risico dat de Chinezen extra geld gaan pompen in de concurrentie of zelf innovatieve chipmachines gaan ontwerpen en bouwen. Dat is een enorme opgave, maar onmogelijk is het niet, beseffen ze in Veldhoven.

Fouquet vindt het in dit licht belangrijk om ASML sterker te definiëren als een Europees bedrijf. Nederland is te klein om tegen de VS met de vuist op tafel te slaan. Het is interessanter om van de zaak van ASML een Europese zaak te maken.

Om Brussel duidelijker aan tafel te krijgen, profileert hij ASML dan ook als een geslaagd Europees succesverhaal. ‘Tachtig procent van onze leveranciers bevindt zich in Europa’, zegt hij tegen het Franse magazine Marianne. ‘Ik zie dat als een kracht, omdat het ons uit het kruisvuur houdt’.

Samenwerken is essentieel

Voor Fouquet is niet alleen de Europese samenwerking, maar ook die met de rest van de wereld cruciaal. Zijn boodschap in een zeldzaam interview met de Japanse zakenkrant Nikkei is dat geen enkel land in staat is om in zijn eentje een volledig zelfvoorzienende chipindustrie te bouwen.

Het loskoppelen van de wereldwijde toeleveringsketen is niet alleen erg duur, maar ook ‘extreem moeilijk’. Fouquet heeft echter alle vertrouwen in de toekomst (en de meeste politici gaan minder lang mee).

‘Het is een kwestie van tijd, maar mensen zullen zich echt wel realiseren dat de enige manier om succesvol te zijn samenwerking is. Het idee dat we terug kunnen gaan naar een klein donker hoekje en het allemaal alleen kunnen doen, is een zeer uitdagend concept.’

christophe fouquet asml ceo — Christophe Fouquet wil de processen bij ASML betrouwbaarder en efficiënter maken. Foto: ASML

ASML werkt al jaren zeer nauw samen met andere fabrikanten die chipmachines maken. Zo kunnen alle machines op een chipproductielijn naadloos aan elkaar worden gekoppeld. Alle informatie wordt al in een vroeg stadium onder elkaar uitgewisseld. Het zijn meer partners dan concurrenten.

Zorgen over het klonen van de machines van ASML maakt hij zich daarbij niet. Er wordt zoveel energie en tijd gestoken in het ontwerp, dat kopiëren enorm complex is. ‘Het is alsof je naar Amsterdam gaat en in het Van Gogh Museum zegt: Maak deze schilderijen alsjeblieft nu maar voor mij. Dat zal je niet lukken.’

Meer focus op processen

Waar nog winst valt te behalen voor Fouquet, althans volgens Bits & Chips, is meer nadruk leggen op de betrouwbaarheid van de levering en een hogere productiviteit van de machines. Dat betekent meer processen en meer bureaucratie, iets waaraan Van den Brink altijd een hekel heeft gehad.

Lees ook: Hoe deze drie blinde vlekken ASML pijn hebben gedaan

Christophe Fouquet erft van hem een dynamische innovatiecultuur, waarin ingenieurs bereid zijn om alle brandjes te blussen. Of dat nu midden in de nacht is of aan de andere kant van de wereld. Maar er komt een einde aan het ontwikkelen van steeds kleinere chips. Veel rek zit er niet meer in de wet van Moore.

Het zal hem dus wel wat hoofdbrekens gaan kosten om die cultuur een beetje af te remmen en tegelijkertijd toch voldoende aantrekkelijk te blijven voor ingenieurs.

Blijft ASML in Nederland?

Dan is er tot slot nog het hoofdpijndossier over de uitbreiding van ASML in de regio Eindhoven. Wennink heeft gedreigd om ASML te verhuizen als het vestigingsklimaat in Nederland niet verbetert.

Frankrijk is al genoemd als alternatief. Goedkope stroom, ruimte genoeg en een overheid die er veel geld voor over heeft om techbedrijven aan te trekken, vooral in de industrie waarin ASML actief is. Dat is best verleidelijk voor een Fransman als topman.

De Nederlandse overheid heeft inmiddels de portemonnee getrokken en 2,5 miljard euro aan investeringen beloofd met het plan Operatie Beethoven. En ASML heeft inmiddels een intentieverklaring getekend voor uitbreiding bij Eindhoven, nabij de luchthaven van de stad. De chipmachinemaker blijft Nederland dus trouw – voorlopig althans.

De problemen die niet worden opgelost zijn het gebrek aan technisch talent, aan woningen en het volle stroomnet. En het Hollandse weer natuurlijk. Le grand Nord blijft nu eenmaal koud. Of zoals ze in de film over de Ch’tis zeggen: het is daar moins quarante (min veertig graden).

Lees ook: Waarom ze bij ASML innoveren met mensen met autisme en ADHD

ASML

Winkelmand

It’s (not yet) a woman’s world