In zijn artikel ‘De paradox van regionale financiering: hoe hulp voor startups juist beperkend kan werken’ vraagt Mustafa Torun aandacht voor een belangrijk en onderbelicht thema: hoe zorgen we dat regionale ecosystemen zo effectief mogelijk startups ondersteunen bij hun groei? In het gesprek met onderzoeker Jip Leendertse, die hierover een wetenschappelijk paper schreef, wordt gesteld dat regio’s vaak niet primair gericht zijn op de groei van startups, maar op het versterken van de regio. Dat kan leiden tot barrières voor startups om financiering te vinden en toegang te krijgen tot kennis.
Onze stelling is dat het contrast tussen gericht zijn op de regio versus gericht zijn op de startup veel minder groot is dan wordt gesteld. Integendeel: in ons dagelijks werk merken we als Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) dat die twee heel goed samengaan. Daarbij onderstrepen we het belang van goede verbindingen tussen regio’s.
Om de verbindingen tussen regio’s verder te versterken, doen we drie voorstellen: elke regio dient een visie te ontwikkelen op interregionale samenwerking; Rijk en regio gaan samen investeren in de knooppunten in dat netwerk om die visies te vertalen in actie; en: ontwikkel instrumentarium om als regio’s gemakkelijker elkaars investeringen over te nemen als dat nodig is voor de ontwikkeling van startups.
Perceptie en feiten
Regionale ecosystemen zijn enorm belangrijk als kweekvijver van succesvolle startups en scaleups. Tegelijk blijkt uit het artikel en het paper van Leendertse dat veel van de 23 geïnterviewde startups de perceptie hebben dat regiogrenzen leiden tot barrières. Vooral toegang tot financiering wordt daarbij genoemd. Het lastige is dat deze percepties niet zijn getoetst.
Hoelang geleden speelden die cases? Stammen ze uit de tijd dat er in Utrecht nog geen ROM was – en bedrijven dus wel moesten uitwijken naar andere regio’s voor publieke investeerders? Welke inhoudelijke argumenten werden genoemd door financiers en sneden die hout?
Als ROM’s zijn wij betrokken bij circa 50 procent van alle vroegefasedeals en zijn we sinds 2021 actief in heel Nederland. Wij herkennen het geschetste beeld niet in onze dagelijkse praktijk. Natuurlijk, elke ROM probeert kansrijke startups te laten groeien in de eigen regio, onder andere door ze te financieren.
Lees ook: Maart was mager voor investeringen in startups, op deze klapper na
Als een startup wordt afgewezen, is het zijn goed recht het te proberen bij een andere ROM. We verwijzen actief door als we denken dat een startup in een andere regio beter af is. En ja, dan hoort verplaatsing naar die regio erbij – in het belang van het bedrijf. Maar hoe dan ook vindt er altijd afstemming plaats met de ROM uit die regio en jagen onder elkaars bedrijven is een no-go.
Wel kiezen we er regelmatig voor vanuit meerdere ROM’s te investeren, omdat het voor het bedrijf van meerwaarde is in meerdere regio’s actief te zijn. Zo hebben ROM InWest en InnovationQuarter recent samen geïnvesteerd in DOPPS. Ook trekken we samen op met Invest-NL, om zo én de regionale verankering te stimuleren én een publieke partij aan boord te hebben met een veel langere financiële polsstok dan de ROM’s. Een mooi voorbeeld hiervan is het bedrijf RIFT, waarin Oost NL, BOM, InnovationQuarter en Invest-NL samen geïnvesteerd hebben.
Sterke regio’s, sterke verbindingen
Achter deze praktijkervaring zitten in het werk van de ROM’s beide logica’s die Leendertse beschrijft: de logica van regionale ontwikkeling en de logica van groei van startups. Dat die logica’s bestaan, is een terechte constatering en het is nuttig en verhelderend om door die lens te kijken. Het helpt bijvoorbeeld om uit te leggen waarom regio’s bepaalde keuzes maken – en dus ook dingen niet doen.
Lees ook: Alarm om dalend aantal techstartups: ‘We kunnen zo niet overleven’
Sterke regionale ecosystemen zijn zeer gebaat bij goede verbindingen met andere regio’s. Dat zien we in de praktijk en dat wordt keer op keer bevestigd in onderzoek en adviezen. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid adviseerde bijvoorbeeld al in 2008 om als regio’s in te zetten op zogenoemde ‘small world’-netwerken: netwerken die lokaal een grote dichtheid hebben met sterke verbindingen, die worden gecombineerd met minder dichte en zwakkere verbindingen met andere netwerken.
Lokaal is er zo een goede basis voor samenwerking en gezamenlijk vermogen om kennis van elders te absorberen, terwijl cognitieve afstand en flexibiliteit worden ingebracht door de zwakkere, meer flexibele verbindingen met bronnen elders. Het is dus welbegrepen eigenbelang voor regio’s om hun startups te verbinden.
ROM’s: makelaars en schakelaars tussen regio’s
Om dat effectief te doen, zijn knooppunten nodig, plekken en organisaties waar regionale netwerken worden verbonden met nationale en internationale. Als het gaat over startups spelen ROM’s daarbij een belangrijke rol. In het hart van onze activiteiten hebben we veel meer activiteiten en instrumenten dan financiering waarmee we bedrijven laten floreren in hun regio én laten profiteren van elders aanwezige kennis en kunde. Een paar voorbeelden:
- Green Chemistry Accelerator: Samen met Invest-NL en TNO brengen we als ROM’s elk jaar groene chemie-startups uit heel Nederland bij elkaar in een programma om de bedrijven klaar te stomen om de juiste investeerders aan te trekken.
- Einstein Telescoop: Binnen dit Groeifondsproject trekken de collega’s van LIOF uit Limburg het valorisatieprogramma. LIOF heeft ook business developers gedetacheerd bij de ROM’s in Brabant, Oost-Nederland en Zuid-Holland. Deze collega’s bouwen consortia (met veel startups) die voorstellen indienen voor de thematische calls die worden uitgeschreven.
- 4YFN en Mobile World Congress: Voor het derde jaar op rij organiseerde InnovationQuarter een missie voor zestien startups naar de 4YFN-beurs in Barcelona, onderdeel van het Mobile World Congress. Acht van deze startups waren afkomstig uit Zuid-Holland, de andere acht waren via de collega-ROM’s gescout en kwamen uit Noord-Brabant, Limburg, Flevoland en Noord-Holland. Zo doen we dat als ROM’s bij veel beurzen: één van de ROM’s pakt de lead, andere haken aan en/of leveren bedrijven.
Voorstellen voor versterking van verbindingen
Voor de concurrentiekracht van Nederland en Europa zijn sterkere regio’s nodig, regio’s die onderling veel sterker verbonden zijn. Dit is een Europese uitdaging. Ook Mario Draghi legt hier de vinger op in zijn rapport over de concurrentiekracht van Europa. Hoe zouden we dat kunnen bereiken? De drie suggesties die Leendertse doet voor verbetering zijn volgens ons alle drie al (deels) praktijk:
- ROM’s investeren altijd samen met private partijen en nemen een minderheidsbelang (van maximaal 50 procent);
- Netwerken (verbindingen) tussen regio’s zijn de afgelopen jaren fors verbeterd, een continu proces dat nooit af is;
- De hoeveelheid opgehaald kapitaal is voor de ROM’s geen maatstaf voor succes van een startup. Onderzoeken van onder andere Gritd hebben ons geleerd dat startups vaak inconsistent groeien en niet zelden overgefinancierd zijn. Daarom ligt bij ons de nadruk op consistente groei en zaken als problem-solution fit en product-market fit.
Wij zien drie andere mogelijkheden:
1. Ontwikkel een visie op samenwerking
Ondoordachte inzet op samenwerking tussen regio’s is waarschijnlijk slechter dan geen samenwerking. Het opbouwen van dit type netwerken vraagt veel. Het lijkt ons verstandig dat elke regio en de belangrijkste organisaties daarbinnen een heldere visie hebben op het opbouwen van dit type netwerken: wat moet het opleveren? Op welke thema’s? Voor en met wie wel en niet? Welke competenties zijn nodig en hoe ontwikkelen we die?
2. Investeer in de knooppunten
Versterking van knooppunten (zoals de ROM’s) in de netwerken zorgt voor de uitvoeringskracht om de visie om te zetten in actie. Het is heel mooi dat het ministerie van Economische Zaken incidenteel 4 miljoen euro heeft vrijgemaakt om de samenwerking tussen de ROM’s te versterken. Maar er is meer en structureel geld nodig, en niet alleen voor de ROM’s. Bijvoorbeeld incubators en campusorganisaties kunnen ook een belangrijke rol spelen.
3. Maak het overnemen van investeringen in bedrijven makkelijker
Soms blijkt na verloop van tijd dat een bedrijf toch beter af zou zijn in een andere regio. In die gevallen zou het handig kunnen zijn als de investering van een ROM eenvoudig overgenomen zou kunnen worden door een andere partij. Niet als blijk van gebrek aan vertrouwen in het succes, maar vanuit het belang van het bedrijf. Als ROM’s zijn we hiernaar aan het kijken. Het idee is om in investeringsovereenkomsten op te nemen dat de ROM het recht heeft andere publieke financiers (bijvoorbeeld andere ROM’s of Invest-NL) in haar positie te laten treden. Daarmee nemen we een barrière weg.
