Ontslag bestaat niet meer. Als je werk ophoudt, is er direct ander werk beschikbaar. Werk dat bij je past, waar je salaris en andere arbeidsvoorwaarden even goed geregeld zijn. Los van contracten en cao’s. Ook je pensioenopbouw en andere sociale zekerheden gaan automatisch met je mee in je persoonlijke digitale wallet.
Dat is de droom van Marjolein ten Hoonte, directeur arbeidsmarkt en sociale impact bij Randstad Groep Nederland. Ze beschrijft dit toekomstbeeld uitgebreid in haar boek Kunnen we het even over werk hebben? Het is haar oplossing voor een arbeidsmarkt die compleet vast is gelopen.
Nooit meer werkloos is geen baan voor het leven
Ze krijgt voornamelijk ‘mooie reacties’ op haar boek, vertelt ze tegen MT/Sprout. ‘Maar ik merk ook wel dat het moeilijk is, het is een salto in je hoofd. Mensen vinden het lastig en ook wel een beetje griezelig om de arbeidsmarkt naar voren te organiseren, in plaats van terug naar hoe het was. We kunnen echt niet meer terug naar dat felbegeerde vaste contract voor iedereen waarin alles geregeld was.’
De weg terug naar de arbeidsmarkt hebben we slecht geplaveid. Dat is zo jammer.
Die baan voor het leven, met een flinke financiële compensatie als er dan toch ontslag volgde, stamt namelijk uit de vorige eeuw. Ondertussen werken al een kleine 4 miljoen mensen in een flexibele vorm, op basis van tijdelijke contracten of als zzp’er. En dus wil Ten Hoonte die baanzekerheid omdraaien naar werkzekerheid.
Meer mensen aan het werk
Als werk anders georganiseerd wordt, dan gaan er ook meer mensen aan het werk. Is dat de onderliggende boodschap? ‘Wat ik eigenlijk zou willen zeggen, is dat we meer mensen toegang tot de arbeidsmarkt moeten geven.’
‘Tot dat inkomen, de vreugde, het leren, de verbinding ervan. We hebben netjes geregeld hoe je kunt afstappen. Maar de weg terug naar de arbeidsmarkt hebben we slecht geplaveid. En dat is zo jammer.’
Laten we naar skills en competenties kijken, in plaats van naar functieprofielen
Blijven mensen niet aan de kant staan, omdat werkgevers nog altijd kiezen voor de meest productieve kandidaten? ‘We moeten onderscheid maken tussen hoe een werkgever naar de wereld kijkt en hoe recruiters en hr-mensen naar de wereld kijken.’
‘Vanuit de top van de organisatie zie je vaak een ruimdenkend perspectief. Maar de mensen in de organisatie gaan de rekrutering wel vormgeven op een manier zoals ze dat gewend zijn. We hebben een profiel, iemand moet hieraan voldoen, en dan nemen we die persoon aan.’
Lees ook: Een radicale oplossing voor personeelsgebrek: schrap alle functies op de werkvloer
Direct productief of niet?
‘We missen op deze manier veel mensen, maar de krapte op de arbeidsmarkt zal nog wel even bij ons blijven. Moeten we dan niet verder en anders gaan kijken? Naar skills en competenties, in plaats van naar functieprofielen?’
Natuurlijk weten hr-professionals wel dat het werven van mensen aan het veranderen is, zegt ze. ‘Maar ze moeten bedrijven ondertussen wel van het nodige talent blijven voorzien. Die spanning zie je nu in organisaties. Is iemand nou direct productief of nemen we iemand aan die dat niet direct is, maar waar we op termijn net zoveel aan hebben?’
Hoog of laag, status of geen status, dat hebben we uit het industriële tijdperk meegenomen
Ten Hoonte wijst erop dat er in gesprekken over de arbeidsmarkt vaak de neiging bestaat om alleen maar te praten over mensen die aan de kant staan. ‘We moeten het vooral ook hebben over mensen die vol verve van universiteiten, hogescholen, mbo’s komen en aan de slag gaan om ergens te gaan werken of ondernemer te worden.’
Iedereen doet ertoe
‘Mijn oproep is juist om naar de hele arbeidsmarkt te kijken. Het is zo belangrijk om waardering voor de hele keten te hebben. Er is een heel aardig filmpje op YouTube waarin je ziet wat er gebeurt als alle mbo’ers en vbo’ers uit de samenleving zouden verdwijnen. Uiteindelijk lopen we dan naakt rond en hebben we heel lang haar.’
‘Zeker in coronatijd hebben we gezien dat iedereen op de arbeidsmarkt ertoe doet. Daar moeten we de komende vijftig jaar met elkaar zuinig op zijn. De krantenbezorger, de schoonmaker in een ziekenhuis, al die mensen zijn een belangrijke schakel. Hoog of laag, belangrijk of niet belangrijk, status of geen status, dat hebben we uit het industriële tijdperk meegenomen. Dat begint ons nu echt wel tegen te staan.’
Lees ook: 50-plusser het hardst gediscrimineerd op de arbeidsmarkt
Jongere generaties zien het anders
Ondertussen zijn de jongere generaties, die wellicht pas op hun tachtigste met pensioen kunnen, steeds minder geïnteresseerd in een leven lang werken. ‘Jongeren kijken inderdaad heel anders naar werk. Ze halen hun inkomen uit vastgoed. Veel jongeren beleggen ook.’
Zekerheid voor iedereen organiseren, is maatschappelijk veel verantwoordelijker
‘Hoe gaan we hier in de maatschappij mee om? Wie gaan dan straks de onderwijzers zijn, wie de verplegers? Ik vind het belangrijk om die vraag te stellen. Als we namelijk alleen maar voor onszelf de boel goed regelen, dan valt er een belangrijke verzekering onder onze samenleving weg: het collectief.’
‘We leven in een tijd dat sommige mensen heel goed voor zichzelf kunnen zorgen en anderen een stuk minder. Laten we nu zekerheid voor iedereen organiseren. Dat is maatschappelijk veel verantwoordelijker dan de manier waarop we het nu aan het doen zijn.’
‘Ik maak me zorgen over de polarisatie van de samenleving in de wereld. Ik denk dat arbeid en hoe we dat organiseren daar een belangrijk deel van is.’
Technologie volgt je carrière
Technologie is één van de redenen waarom baanzekerheid niet langer de norm kan zijn. Het werk zelf verandert in hoog tempo. Diezelfde technologie kan echter ook een belangrijke rol spelen in het anders organiseren van werk.
Ik hoop wel dat mensen en technologie elkaar zullen blijven afwisselen
Zo kan kunstmatige intelligentie je digitale wallet beheren, maar ook je carrière mee opvolgen en voorstellen gaan doen. ‘Je kan bijvoorbeeld een seintje krijgen: Marjolein, je bent nu al een tijdje dit aan het doen, maar als je met jouw skills en competenties een klein beetje opleiding doet, gaat er een nieuwe weg voor je open.’
‘Dat is technologie die wij bij Randstad al in huis hebben en dat helpt enorm. Technologie kan je bijvoorbeeld met gamification helpen om te verkennen wat je wil doen. Maar ik hoop wel dat mensen en technologie elkaar zullen blijven afwisselen.’
Lees ook: Hoe leiders om kunnen gaan met personeelsgebrek in 2023
Pleidooi: nooit meer werkloos
‘Ook mensen moeten blijven zeggen: kom nou eens even kijken of dit iets voor je is. Ik zorg er ook echt voor dat op het moment dat het je niet bevalt dat ik naar iets anders voor je op zoek ga.’
‘Dat is mijn grote pleidooi: nooit meer werkloos, maar hooguit werkzoekend. Zorg dat je niet echt afstapt van de arbeidsmarkt en in die diepe kuil van nietsdoen terechtkomt.’
Dat reizen van werk naar werk is onderdeel van wat Ten Hoonte work-as-a-service noemt. Het is een pakket aan dienstverlening dat je helpt aan werk- én inkomenszekerheid tijdens je hele loopbaan.
Werk als dienstverlening
Loopbaanplanning, opleidingen, vakantie, verlof, verzekeringen, pensioenen, vitale en mentale ondersteuning… Ze maken allemaal deel uit van de dienstverlening. Het zorgt er samen voor dat je gegarandeerd bent van werk als je huidige werk ophoudt of als je van baan wil veranderen.
Ten Hoonte wil dat pakket liefst nog uitbreiden naar financiële diensten, zoals een lening wanneer je in jezelf investeert voor een opleiding of een aanvullende uitkering bij een terugval in inkomen. Dat moet allemaal in een betrouwbare infrastructuur gegoten worden, die op dit moment nog ontbreekt.
Klein beginnen en opschalen
Het is natuurlijk onmogelijk om de arbeidsmarkt in één keer op de schop te gooien. De oplossingen zullen uit experimenten moeten komen. Klein beginnen en dan opschalen naar regionale pilots. Pas daarna kun je goed gefundeerde voorstellen doen aan de politiek.
Randstad experimenteert zelf al een tijdje in Diemen, het hoofdkantoor staat op de rand van Amsterdam-Zuidoost. Een wijk die al jaren kampt met werkloosheid, terwijl vlak bij het werk voor het oprapen ligt. Randstad neemt sinds 2019 deel aan het initiatief Zuidoost Werkt.
Veeg nou eens alles van tafel en kijk wat we nodig zouden hebben, dat gun ik ons, dat we dat durven
Voor Ten Hoonte is dit een van de voorbeelden waaruit blijkt dat je met het denken in vaardigheden en competenties resultaten kan bereiken. ‘Op het moment dat je heel anders naar werk gaat kijken, gaan mensen wel toetreden. Je ziet dat je samen met veel instanties een weg opent, terug of beginnend op die arbeidsmarkt, en dat is belangrijk.’
Lees ook: De 9 belangrijkste selectiemissers bij het werven van talent
Omschakelen kost tijd
Op landelijk niveau blijkt dat denken in baanbehoud nog wel iets hardnekkiger. ‘Al zijn we het uiteindelijk wel eens over de richting. Maar op het moment dat we daarover met elkaar in gesprek gaan, wordt het lastig. Dan worden we snel teruggetrokken in het oude systeem.’
‘Alleen heeft die meneer of mevrouw uit Amsterdam-Zuidoost niets aan deze discussie. Daar gaat het om de vraag: hoe helpen we hem of haar aan het werk? Veeg nou eens alles van tafel en kijk wat we nodig zouden hebben, dat gun ik ons, dat we dat durven.’
Zo’n enorme omschakeling heeft ook tijd nodig, zegt ze. ‘We zijn gewend dat het altijd snel moet, maar dit proces kan niet snel. Dit is iets wat je langdurig, consistent en vertrouwenwekkend moet willen neerzetten.’
‘Dat vind ik dan wel weer mooi aan het project Amsterdam-Zuidoost. Dat loopt een tijd, daar hebben we partijen echt bij elkaar gebracht. Je ziet dat daar de wil is om het echt tot een goed einde te brengen.’
‘Alles wat je daar leert, kan je weer ergens anders inzetten. De regionale mobiliteitscentra zijn daar ook een prachtig voorbeeld van. Dat schuurt en dat rommelt, maar uiteindelijk komen we met elkaar vooruit, leren we met elkaar samenwerken en dat is precies wat we nodig hebben.’
Kunnen we het even over werk hebben? Naar een ontslagvrije samenleving met werk en zekerheid voor iedereen is geschreven door Marjolein ten Hoonte. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.
