Wat is steward ownership precies?
Steward ownership is een ondernemingsvorm die zeggenschap en financiële belangen van elkaar scheidt. Dit stelt de onderneming in staat om de missie centraal te stellen en winst dienstbaar te maken aan de missie. Zo worden belangrijke beslissingen gemaakt in het belang van de missie van het bedrijf, niet in het belang van de aandeelhouders of vanuit winstmaximalisatie. De winsten van het bedrijf komen daarmee ten goede aan de missie en aan de maatschappij.
Verder zorgt steward ownership voor zelfbeschikking. Oftewel: het bedrijf kan zichzelf besturen.
Er zijn verschillende manieren om vorm te geven aan steward ownership. Mijn collega Pollien van Keulen heeft hier de afgelopen anderhalf jaar onderzoek naar gedaan en daarbij de hulp ingeroepen van We Are Stewards. Deze organisatie is de aanjager van steward ownership in Nederland. Zij begeleiden bedrijven in de transitie naar steward ownership en geven ons advies.
Samen onderzoeken we welke vorm van steward ownership voor Voys het beste is. Dat is een complexe uitdaging, want er is geen kant-en-klare oplossing voor bedrijven die deze stap willen maken. We vinden het belangrijk om een manier te vinden die recht doet aan onze missie, die past bij de organisatie en die praktisch uitvoerbaar is.
Lees ook ons interview met Mark Vletter: ‘Ik heb die miljoenen niet nodig’
Waarom zou je je missie willen bewaken?
Bedrijven worden vaak opgericht met een bedrijfsmissie die veel verder gaat dan het verdienen van geld. Maar door druk van aandeelhouders, investeerders of de markt kan het moeilijk zijn om aan die missie vast te houden. Het risico bestaat dat de koers van het bedrijf gaat afwijken van de intenties waarmee het bedrijf opgericht is.
Steward ownership voorkomt dit door stemrecht en economisch recht los te koppelen. Het stemrecht ligt bij mensen die betrokken zijn bij het bedrijf en de missie, niet bij de mensen met een eigen financieel belang.
Voys verbindt mensen. We proberen niet alleen bedrijven en hun klanten gelijkwaardig met elkaar in contact te brengen, we proberen gelijkwaardigheid ook te stimuleren door die te verankeren in de manier waarop we samenwerken en de lessen die we daarin leren te delen.
Dat is onze missie. Het gelijkwaardig verbinden van mensen. Ik vind het belangrijk dat we elke dag werken aan onze missie en dat deze behouden blijft. Daarom maken we met Voys de stap richting steward ownership.
Steward ownership sluit goed aan bij zelfsturing
Bij Voys werken we zelfsturend. Dat betekent dat we managers en functies hebben ingeruild voor een duidelijke structuur waarin collega’s meerdere rollen kunnen hebben. Deze structuur helpt ons om verantwoordelijkheid, macht en leiderschap gelijkwaardig te distribueren in de organisatie. Hoe je invulling geeft aan het werk binnen je rollen bepaal je zelf. Daarmee heb je veel vrijheid en veel verantwoordelijkheid om je werk zelf vorm te geven.
Lees ook: Deze lessen leerde Mark Vletter van 17 jaar werken zonder managers
Die vrijheid en verantwoordelijkheid maken Voys ons bedrijf, maar aan dat ‘ons’ zit wel een grens. We zijn nu zelfsturend tot op zekere hoogte, want die zelfsturing stopt bij de aandeelhouders in de aandeelhoudersstructuur, zoals we die nu hebben. Op dit moment zijn collega Ben en ik dat. Ik vind niet dat ik recht heb op alle economische waarde die het bedrijf heeft. En dat geldt natuurlijk net zo goed voor de macht binnen het bedrijf.
Dat is ook de reden dat collega Pollien de transitie naar steward ownership begeleidt. Een project dat toch vaak wordt uitgevoerd door de oprichter. In dit geval wordt dit gelijkwaardig opgepakt door Pollien, omdat haar kennis en ervaring op dit vlak een waardevolle bijdrage leveren. Lees: ze kan dit beter dan ik.
Als we zelfsturend werken naar een volgend niveau willen brengen, is steward ownership daarin de logische vervolgstap. Dan houdt zelfsturing niet meer op bij de aandeelhouders, maar komt de eindverantwoordelijkheid echt te liggen bij de mensen die de missie van de organisatie bewaken.
Hoe ziet zo’n steward ownership-structuur er dan uit?
Dan de meestgestelde vraag: hoe ziet zo’n steward ownership-structuur eruit? Daar kan ik in alle eerlijkheid nog geen definitief antwoord op geven. Ik kan echter de drie elementen die het waarschijnlijk gaat bevatten wel benoemen.
Stemrecht
Het eerste deel van de puzzel is het beleggen van het stemrecht, bijvoorbeeld in een nog op te richten stichting. Dit is een soort bewaker van het bedrijf die zorgt dat het bedrijf op koers van de missie blijft. De bestuurders van de beheerstichting zijn de zogenaamde ‘stewards’ van de organisatie. Zij hebben als taak om de continuïteit, missie en onafhankelijkheid van de organisatie te dienen.
Daarbij bewaken ze de belangen van onze collega’s, de klanten en ons gedachtegoed. Zij hebben dus oog voor de missie en voor de gezondheid van het bedrijf. Dit stukje van de puzzel zorgt ervoor dat het bedrijf zichzelf bestuurt, oftewel zelfbeschikking heeft.
Winstrecht
Het tweede deel van de puzzel is het winstrecht. Dit moet ook ergens belegd worden. De entiteit die het winstrecht krijgt, moet zorg dragen voor het impactvol doneren van eventuele overwinst aan maatschappelijke initiatieven. Zo maximaliseren we onze sociale waarde.
Borging
Het derde puzzelstukje is het juridisch waarborgen van de structuur en afspraken. Dit kan door bijvoorbeeld een zogenoemd ‘Gouden Aandeel’ met bepaalde goedkeuringsrechten uit te geven aan een onafhankelijke partij. Hier hoeven we niks voor op te richten. Om dit mogelijk te maken, zouden we ons kunnen aansluiten bij de Golden Share Foundation.
Met een gouden aandeel waarborgt de Golden Share Foundation de structuur en afspraken van aangesloten bedrijven. Toekomstige wijzigingen aan de structuur worden door deze foundation getoetst aan de steward ownership-principes. Zij vormen een waarborg en tegelijkertijd een sleutel om aanpassingen op een verantwoorde manier door te voeren.
Om te voorkomen dat de Golden Share Foundation ook wijzigingen tegenhoudt die de onderneming juist ten goede komen, kent deze stichting een Raad van Stewards. In die raad neemt vanuit elk aangesloten bedrijf een steward zitting. Met elkaar kunnen deze stewards besluiten om bepaalde afspraken van een aangesloten bedrijf te wijzigen.
De exacte structuur van steward ownership bij Voys gaat in de komende periode vorm krijgen. We onderzoeken onder andere of deze manier van borging bij ons past. De transitie naar steward ownership is een flinke zoektocht en er kan dus nog een hoop veranderen. Daarnaast is steward-owned worden voor ons geen doel op zich. Het is een middel waarmee we ons bedrijf toekomstbestendig maken en missiegedreven houden. Wat die toekomst in petto heeft weet niemand, dus een steward-owned structuur is nooit af en groeit mee met de ontwikkeling van de organisatie.
Zo ervaar ik de transitie naar steward ownership
Steward ownership is een relatief onbekende organisatiestructuur en zaken zoals een Golden Share Foundation zijn relatief nieuw. Dat betekent dat er in de bestaande stelsels, fiscaal en juridisch, nog geen pasklare oplossing is om steward ownership toe te passen. Dat maakt het regelmatig een uitdagend proces.
Het is echter ook een ontzettend leuk proces. Het past bij Voys om wegen te bewandelen waar weinig anderen gelopen hebben. Of anders zelf een weg te maken, als dat nodig is. In onze organisatiecultuur is het vanzelfsprekend om te leren, te experimenteren en daarmee fouten te maken. En dat is precies wat we doen. Het is onze snelste manier om te leren en te groeien.
Lees ook deze artikelen van Mark Vletter:
- Waarom Voys-ondernemer Mark Vletter niet aan bonussen doet
- Mark Vletter kocht een van de eerste Lightyear-auto’s: ‘Ze deden echt niet alles perfect’
- 7 keuzes waarmee Mark Vletter zijn bedrijf een vliegende start gaf
