Fake it till you make it? Voor deze vier is het nog altijd een nachtmerrie

Om de zoveel tijd duiken ze op in de media: Sam Bankman-Fried, Charlie Javice, Trevor Milton en Elizabeth Holmes. Hun droom om de wereld te veranderen, is uitgemond in een nachtmerrie.

Vandaag zijn ze uitgerangeerd als ondernemers, maar hun rechtszaken zijn nog wel in volle gang. Elizabeth Holmes is de enige die veroordeeld is, maar ze blijft in the picture. Letterlijk, met een film over haar leven.

Elizabeth Holmes, de vrouwelijke Steve Jobs

Als kind heeft de Elizabeth Holmes, die opgroeit in Washington, al een bloedhekel aan naalden. Ze begint op 19-jarige leeftijd een startup die revolutionaire bloedtesten belooft. Enkele druppeltjes bloed, een vingerprik, zijn al genoeg voor het opsporen van onder meer hiv, kanker en diabetes.

Ze is zelfverzekerd, overtuigd van haar briljante idee, onverzettelijk zelfs. Ze draagt net als Apple-legende Steve Jobs de bekende zwarte coltrui en cultiveert haar imago zorgvuldig. Als iemand maar even aan haar methode durft te twijfelen, luistert ze gewoon niet.

Investeerders staan in de rij, Holmes haalt in verschillende rondes 1 miljard dollar aan kapitaal op. In haar board nemen grote namen plaats, zoals Rupert Murdoch en Henry Kissinger. Op het hoogtepunt in 2014 is Theranos 9 miljard dollar waard.

Forbes noemt Holmes in 2015 de jongste en rijkste vrouwelijk selfmade miljardair van de VS. Haar fortuin wordt op 4,5 miljard dollar geschat. Maar in datzelfde jaar publiceert The Wall Street Journal een artikel waarin de bloedtesten worden afgebrand.

Onbetrouwbare bloedtesten

Ze zijn niet alleen onbetrouwbaar, de testen worden zelfs uitgevoerd op apparaten van andere bedrijven. Holmes wordt voor de rechter gesleept, investeerders haken af en in 2018 wordt Theranos ontbonden.

Holmes wordt gearresteerd voor onder meer fraude. Haar aanklagers voeren in de processtukken aan dat ze ‘verblind’ is door ambitie, waardoor ze ‘mensen in gevaar bracht en zal blijven brengen’. Ze wordt bestempeld als manipulatief, narcistisch zelfs. Ze aanvaardt ‘geen enkele verantwoordelijkheid. Integendeel, ze houdt vol dat ze het slachtoffer is’.

Vorig jaar is Holmes veroordeeld tot meer dan 11 jaar cel en het terugbetalen van meer dan 450 miljoen dollar aan haar investeerders. Sinds mei van dit jaar zit ze ook effectief achter tralies. Een maand later al claimt ze dat haar slachtoffers nooit zal kunnen terugbetalen. Ondanks dat ze het onderwerp is van boeken, podcasts, documentaires, een tv-serie (The Dropout) en een film (Bad Blood).

Trevor Milton, de Tesla voor trucks

Hij is gefascineerd door Nikola Tesla, de natuurkundige, ingenieur en uitvinder. Trevor Milton creëert in 2015 de startup Nikola in Salt Lake City. Het bedrijf belooft elektrische trucks die op waterstof rijden, iets waar de gevestigde autoproducenten nog flink mee worstelen.

Milton wil de Tesla van de vrachtwagenindustrie worden. Daarbij kiest hij voor de hype op sociale media (al komt hij ook op andere media veelvuldig aan bod). Op Twitter kondigt hij aan dat Nikola al groene waterstof produceert en dit voor een lagere prijs dan diesel.

‘Game is over for diesel’, zo klinkt het stoer. Op dat moment heeft hij nog geen molecuul aan waterstof geproduceerd. Nikola gaat in 2020 via een spac-constructie naar Nasdaq. De bedrijfswaarde stijgt naar 20 miljard dollar. Even is het bedrijf meer waard dan Ford Motors.

Milton bouwt een feestje met de opbrengst van de beursgang. Hij koopt een miljoenenvilla op de exotische Turks- en Caicoseilanden, een Gulfstream-privéjet en nog wat van die luxe speeltjes. Hij geeft in zes maanden tijd 80 miljoen dollar uit.

Onwaarschijnlijke claims

Ondertussen blijft hij de meest onwaarschijnlijke claims maken, een revolutionaire batterijtechnologie, het bezitten van eigen natuurlijke gasbronnen, het bouwen van nieuwe waterstofstations aan alle snelwegen…

Hindenburg Research legt in het najaar van 2020 een bom onder Nikola. Tot in detail wordt in een rapport uit de doeken gedaan hoe Milton met leugens en valse claims zijn bedrijf heeft opgebouwd. De technologie die hij af en toe laat zien, blijkt ingekocht bij andere bedrijven.

Het rapport verwijst onder meer naar een video waarin een prototype met hoge snelheid over een weg rijdt. ‘Nikola had de truck op een afgelegen stuk weg gewoon naar de top van een heuvel gesleept. De truck wordt gefilmd wanneer hij de heuvel afrolt.’

‘Er is een groot verschil tussen optimistisch zijn over de toekomst en keihard liegen’, aldus Hindenburg. Milton verlaat het bedrijf, dat overigens nog steeds bestaat, en wordt aangeklaagd voor fraude. Justitie wil van hem een voorbeeld maken. Ceo’s mogen niet liegen om de beurskoers op te drijven, ook niet op sociale media.

Hij wordt veroordeeld in het najaar van 2022 en is op weg naar zo’n twintig jaar cel. Maar Milton vraagt om een nieuw proces. De jury zou bevooroordeeld zijn ten opzichte van ‘rijke executives met enorme salarissen en bonussen.’ Met een borgsom van 100 miljoen dollar wordt hij vrijgelaten. Wordt vervolgd op 22 september.

Lees ook: Stelen van de baas komt overal voor: dit zijn 3 typen fraudeurs

Charlie Javice, de strijder tegen armoede

Al op 17-jarige leeftijd praat de New Yorkse Charlie Javice met investeerders over haar online platform PoverUp. Het geeft informatie over het starten met microfinanciering. Ze zijn onder de indruk van haar professionaliteit.

Ze heeft grote dromen en ze heeft de drive om die te verwezenlijken, zo klinkt het. Javice wil een wereldwijde organisatie starten ‘die mensen uit de armoede zal helpen’. De oprichting van Frank is een logische stap.

Met haar fintechstartup wil ze studenten aan leningen helpen. Financiële steun aanvragen, is veel te ingewikkeld, vindt ze. Javice heeft er zelf ervaring mee, omdat haar ouders gescheiden zijn. In 2017 is ze klaar met de finale versie van het platform.

Om investeerders warm te maken, pocht Frank dat het ‘meer weet over studenten dan welke kredietverstrekker, hogeschool of werkgever dan ook’. Ze haalt in verschillende rondes meer dan 20 miljoen dollar op.

Een stagiair beschrijft haar als ‘geobsedeerd door de status van ceo van een techbedrijf’. Ze besteedt ‘niet veel energie aan het verdienen van geld of het maken van een product waar mensen echt voor zouden betalen.’

Gecharmeerd van een grote bank

De media zijn wel weg van haar. Ze is regelmatig op tv en ze haalt in 2019 de Forbes 30 under 30-lijst. Javice begint in 2021 met het voorbereiden van haar exit. JP Morgan is bij de kandidaten die geïnteresseerd zijn in een overname.

Na verschillende vergaderingen met Javice besluit de bank niet verder te onderhandelen. Alleen neemt ze daar geen genoegen mee. Hoe ze op de radar van Jamie Dimon, de ceo van JPMorgan Chase, is gekomen, is onduidelijk. Maar hij raakt persoonlijk geïnteresseerd en geeft de opdracht om een deal te maken.

De startup wordt verkocht voor 175 miljoen dollar. Javice wordt ingelijfd als managing director bij JPMorgan. De bank denkt de gegevens te krijgen van de 4,25 miljoen jonge gebruikers van Frank. Zes maanden na de aankoop, in januari 2022, komt de nieuwe eigenaar erachter dat er iets mis is met de klantenlijst.

Bij het testen van de kwaliteit van de data blijkt dat nog geen 30 procent van de mails aankomt en dat slechts 1,1 procent wordt geopend. In werkelijkheid heeft Frank maar 300.000 klanten. Een kat in de zak. Fraude? Misschien niet vanaf het prille begin.

Javice is zo gecharmeerd van een deal met zo’n grote bank dat ze de feiten volledig uit proportie heeft geblazen. Op dat moment is er geen weg meer terug. JPMorgan pikt het alvast niet. Javice wordt ontslagen en aangeklaagd.

De burgerlijke rechtszaak van JPMorgan tegen Javice staat sinds half augustus on hold. Eerst moet haar strafzaak wegens fraude worden afgerond. Ze is voorlopig op borgtocht vrij.

Lees ook: Goed voorbeeld doet goed volgen? Niet per se

Sam Bankman-Fried, de koning van de crypto

Hij is in no time van 32 miljard dollar naar zero gegaan. Sam Bankman-Fried is niet langer de king of crypto. De founder van de failliete cryptobeurs FTX zit sinds medio augustus echt achter tralies. De borgtocht van Bankman-Fried, beter bekend als SBF, is ingetrokken.

Bankman-Fried leert in zijn studententijd aan MIT wat zijn ware roeping is. Hij wordt meegesleurd in effectief altruïsme. Dat gaat over welke praktische dingen je kunt doen met je leven om zoveel mogelijk positieve impact op de wereld te hebben.

SBF besluit zoveel mogelijk geld te gaan verdienen, uiteraard met het doel om dat terug te geven aan de goede zaak. Hij begint in het bankwezen, maar de handel in aandelen vindt hij maar saai. Bitcoins daarentegen zijn veel interessanter.

Hij koopt cryptomunten op een beurs voor een lage prijs en verkoopt ze snel door op een andere beurs voor een hogere prijs. Na een maandje winst maken, begint hij met enkele vrienden het handelsfonds Alameda Research, waar ze de handel in cryptomunten perfectioneren.

Begin 2018 maken ze 1 miljoen dollar winst per dag. Een jaar later wordt de beurs FTX opgericht. Met dit tweede bedrijf schopt SBF het in 2021 tot miljardair. De media schilderen hem af als een sullige nerd. Ze hebben veel aandacht voor zijn slordige kapsel, zijn voorliefde voor het dragen van T-shirts en korte broeken, zijn Toyota Corolla.

Investeerders zijn ervan gecharmeerd dat hij juist niet van het type gladde ondernemer is. Het interesseert SBF allemaal geen bal. Hij speelt zelfs computerspelletjes tijdens pitches. Zijn excentriciteit wordt gezien als het bewijs van zijn genialiteit.

Balans is schromelijk overschat

Op FTX wordt elke dag 10 tot 15 miljard dollar verhandeld. Begin 2022 wordt FTX gewaardeerd op 32 miljard. Het is wereldwijd een van de grootste handelsplatforms in cryptomunten geworden.

De 30-jarige koop luxe vastgoed op de Bahama’s, doneert honderden miljoenen aan liefdadigheid en sponsort politieke campagnes. Wanneer de prijs van cryptomunten keldert in de loop van 2022, begint hij reddingsoperaties uit te voeren.

Vooral omdat wat er gebeurt ‘niet eerlijk is ten opzichte van de klanten’. Dat kost hem honderden miljoenen. Maar het levert hem wel de titel van crypto’s white knight op.

Aan het sprookje komt een eind met een artikel op CoinDesk. Daarin wordt ontdekt dat de balans van Alameda Research schromelijk overschat wordt. Bovendien is het gebruikte FTT-token niet gebaseerd op een onafhankelijke munt. Het is een verzinsel eigenlijk.

Daarbij komt nog dat SBF beide bedrijven runt, en dat is belangenverstrengeling. Alameda handelt met geleend geld dat is doorgesluisd van de beurs. En dat is fraude. ‘I fucked up, and should have done better‘, reageert hij op Twitter.

De Chinese gigant Binance en zijn ceo Changpeng Zhao besluiten daarop op om al hun tokens te dumpen. Ze maken hun move ook publiek bekend, waardoor er meteen paniek ontstaat. Klanten van FTX proberen massaal hun cryptomunten van het platform af te halen.

Met een miljoen gebruikers houdt de beurs dat niet lang vol, en in november 2022 gaat FTX failliet. De miljardenimplosie schokt de cryptowereld. Experts haasten zich om te vertellen dat dit weer een klassiek verhaal is van fraude en mismanagement. Dat crypto zelf niet de boosdoener is.

SBF wordt gearresteerd in de Bahama’s, uitgeleverd aan de VS en in eerste instantie vrijgelaten met een borgtocht van 250 miljoen dollar. De aanklachten tegen hem omvatten diverse vormen van fraude en witwasserij. Zijn gevangenisstraf kan oplopen naar meer dan 150 jaar.

Het juridische steekspel is nog in volle gang, maar het proces zou in oktober moeten beginnen.

Lees ook: Hoe AI wordt ingezet tegen witwassers en fraudeurs