Winkelmand

Geen producten in de winkelwagen.

Bob blikt nog even terug op het barbecuefeest

Bob is divisiedirecteur van een groot concern. Hij doet zijn best. Deze keer blikt hij nog even terug op het barbecuefeest.

VAN Bob
AAN Management breed
ONDERWERP De bedrijfsbarbecue van afgelopen vrijdag

Beste allemaal,
Het zal jullie niet ontgaan zijn dat onze Jaarlijkse Bedrijfsbarbecue van afgelopen vrijdag op enkele punten (ernstig) uit de hand is gelopen. Dat is natuurlijk een slechte zaak en wij hebben dan ook ­besloten een Projectgroep Evaluatie ­Jaarlijkse Bedrijfsbarbecue in het leven te roepen, bestaande uit Arend-Jan, Wilma, Eric en ondergetekende. Wij zullen ­grondig bekijken waar en hoe het misging. Input hieromtrent is overigens zeer welkom.
Bob

Beste Bob,
Ik weet dat Jan en alleman nu achter mijn rug over mij praat en ik weet ook dat je dit over jezelf afroept als je en public moet overgeven, maar juist daarom hecht ik ­eraan te ­benadrukken dat ik absoluut niet dronken was. Ik ben ervan overtuigd dat de ­varkenssaté van matige kwaliteit was en dit samen met mijn zwakke maag ertoe heeft geleid dat ik moest overgeven, waarbij het me uiteraard érg spijt dat een en ander over jouw ­kostuum kwam, maar nogmaals: ik was niet ­dronken. Desalniettemin ben ik bereid de stomerij te betalen. Mijn punt is eigenlijk: kan iemand van de projectgroep zich buigen over de kwaliteit van het varkensvlees?
Lucas van der Meijden
Deputy CFO

Dag Bob,
Mij lijkt het goed dat de projectgroep ook dit punt meeneemt: hoe moet je weer ­normaal met een collega aan de slag als deze collega je tijdens de barbecue heeft uitgemaakt voor ‘hypocriete hondenlul’? Ik doel hier uiteraard op John die tegenover me zit en nu doet alsof er niets is gebeurd. Kunnen jullie hier een stukje beleid op loslaten, dat er bijvoorbeeld het weekend na zo’n ­barbecue een mediator beschikbaar is, zodat dingen onder deskundige leiding kunnen worden uitgepraat?
Albert van Leeuwen
Deputy Director Sales

Hoi Bob,
Mijn direct leidinggevende, Frank Smeets, meldde tijdens de barbecue dat hij al maanden heimelijk verliefd op me is en zijn vrouw wil verlaten voor mij en dat ik een énorme high potential ben. Hij was zo dronken dat hij zich dit nu vast niet meer herinnert. Maar ik wel. En mijn collega’s Linda, Marieke, Renate, Tamara en ­Annejet ook, want daar heeft hij precies hetzelfde tegen gezegd. Willen jullie dit soort ­kwesties ook in jullie evaluatie meenemen svp, want we zitten nu met een bijzonder nare situatie op de afdeling.
Ariane de Ridder
Associate Marketing Director

Ha Bob,
Is dat nou echt nodig, weer een projectgroep? Zo erg was het toch niet? Ik kan me in elk geval niet herinneren dat er rare dingen zijn gebeurd. Komaan, ­laten we ­gewoon weer aan het werk gaan.
Frank Smeets
Marketing Director

Dag Bob,
Wat ik ooit leerde: Behaviour Breeds Behaviour – zoals de leiding zich gedraagt, zo zal ook de rest zich gedragen. Wat dat betreft een puntje voor jullie evaluatie: het hielp volgens mij niet echt dat de directie zelf nog amper op de benen kon staan.
Lizette Galjaard
Client Services Director

Beste Bob,
Blazen we dit nu niet verschrikkelijk op? Goed, er werd wat veel gedronken en ­geschreeuwd, en dat vechten tussen ­Robert-Jan en Maarten-Floris, oké, dat was beneden alle peil, en bij wijze van misplaatste humor de autosleutels van je collega in de sloot gooien, dat hoort ­natuurlijk ook niet, of elkaar bekogelen met stukjes kip, gewoon flauw, evenals de schoenen van een collega op het dak van de ­parkeergarage gooien, héél flauw zelfs – maar vergeten we nu niet even alle ­goede, ­leuke dingen van zo’n barbecue?
Ruud Neefjes
Facility Management

Wekelijks de nieuwsbrief van Werk en Leven ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Hoi Bob,
Het is maar een detail, en je hoeft dit ook niet per se mee te nemen in je evaluatie, maar Facility Management zegt dat ze wel wat beters te doen hebben dan mijn schoenen van het dak halen. Zou jij daar wat aan kunnen doen, Bob? Te meer daar het best dure Italiaanse maatschoenen zijn. Bij voorbaat dank!
George de Bie
Senior Sales Manager

Dag Bob,
Oké, ik had niet met Thomas moeten ­tongen, mijn fout, ik zie het als een ­learning. Maar dat die foto’s nu gewoon op intranet staan, en dat IT zegt dat ze wel wat beters te doen hebben dan die foto’s eraf halen, dat vind ik echt niet kunnen. Nemen jullie ook dit soort punten mee?
Rianne de Graaf
Deputy HR Director

Hoi Bob,
Het is maar een ideetje, doe er mee wat je wil, maar een bar­becue zonder alcohol, zou dat wat zijn?
Wim Vervoort
Hoofd Salarisadministratie

Meer Bob de manager?

Jitske Kramer: ‘We zijn tactieken van tricksters gaan verwarren met leiderschap’

Alles wat de economische groei vooruithelpt, is goed. Daarvoor rekken we steeds verder de grenzen op. Jitske Kramer noemt dat trickstertactieken. 'We zijn dat gaan verwarren met leiderschap. Wie het beste kan spelen met perceptie, wordt leider en komt op de apenrots.'

jitske kramer tricky tijden
Jitske Kramer waarschuwt in 'Tricky tijden' voor de enorme impact van trickstertactieken. Foto: Marie Broekman

Piraat Jack Sparrow is een charmante kapitein, maar die wil je niet als ceo. Aan Pinokkio kun je nog zien dat hij liegt, maar wanneer Donald Trump dat doet neemt zijn neus niet in lengte toe.

Jitske Kramer verzamelt dit soort figuren in haar nieuwe boek Tricky tijden, dat begin april uitkomt, onder het archetype van de trickster. ‘Ze spelen met grenzen en rekken ze op. Ze zijn ondeugend, enorm creatief en schudden de boel op’, legt de corporate antropoloog uit aan MT/Sprout.

‘Wij worden met hun verhalen uitgedaagd om moreel te beslissen of iets goed of fout is. Als Robin Hood van de rijken steelt, vinden wij dat dan oké?’ Niemand ís een trickster, maar we gebruiken wel allemaal tactieken van tricksters, voegt ze eraan toe.

Marketing is spelen met grenzen

‘Spelen met de grenzen tussen feiten en fictie, tussen werkelijkheid en verhalen. Dat noemen we ook wel marketing. Iedereen met een Instagram-account speelt een beetje met die grens om zich net iets mooier voor te doen.’

‘Als je een cv opstuurt, dan poets je die een beetje op. Als je een dienst te koop hebt, dan speel je met woorden om die zo goed mogelijk naar voren te brengen. Maar als je te ver van de werkelijkheid afgaat, is dat dan nog onschuldig?’

‘Er zijn natuurlijk gradaties. Wanneer begin je tricksterstreken sluw te gebruiken, of zelfs crimineel? Wat ik zelf een schokkend voorbeeld vind, is dat bruinbrood in de supermarkt vaak helemaal geen bruinbrood is. Het is brood dat met moutmeel bruin is gemaakt.’

Lees ook: ‘Bullshit over purpose ondermijnt het vertrouwen in je bedrijf’

Niemand wordt boos

‘Iedereen weet het, maar niemand wordt echt boos. De meeste mensen kopen dat brood ook nog gewoon. Het is waanzinnig. Wij houden elkaar voortdurend voor de gek. Dat spelen met grenzen is inmiddels de norm geworden’, zegt ze. ‘We zijn in een trickstercultuur beland.’

Maar die cultuur is wel helemaal uit de hand gelopen. We vinden het normaal dat politici en bedrijven het niet zo nauw nemen met de feiten. Worden ze betrapt, dan zien we telkens hetzelfde scenario: ongeloof, schrik, excuses, verontwaardiging, spelen met woorden en aandringen op actie.

De verklaring voor die waanzin geeft ze ook in haar boek. Business as usual is voorbij. We hebben te kampen met een energie-, woon-, personeels-, klimaat- en migratiecrisis, met een zorginfarct en oorlogen…

De chaos, onrust en onzekerheid die dat veroorzaakt, biedt veel ruimte voor tricksterstreken. Het gevaar ligt niet zozeer bij de tricksters, maar bij onze naïviteit. Ons verlangen naar een quick fix. Tricksterlogica houdt mensen in de ban.

tricky tijden jitske kramerTricky tijden: laat je niet gek maken is geschreven door antropologe Jitske Kramer. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.

Tricksters aan de macht

‘Het is verleidelijk om iets te geloven wat past bij wat je leuk vindt. Dat je hoort dat je niet hoeft te veranderen’, zegt Kramer. Daardoor zijn de mensen die trickstertactieken goed weten toe te passen in het centrum van de macht gekomen. Daar beloven ze waarheden, maar geven ze leugens.

Met hun bedrog hebben ze alleen maar voor meer wantrouwen en polarisatie gezorgd. Hoe heeft het zover kunnen komen? De basis is een verhaal dat inmiddels mythische vormen heeft aangenomen: alles wat de economische groei dient, is goed. Of op z’n minst niet verkeerd.

‘Natuurlijk heeft die decennialange fixatie op onbegrensde groei ons ook vreselijk veel gebracht. De welvaart is hoog, maar de uitbuiting ook. Niet iedereen heeft er evenveel van mee kunnen profiteren. Bovendien gaat de aarde aan gort. We spelen te veel met de grenzen van de mensen en van de aarde.’

Lees ook: Doen alsof je groen bent, dit zijn 8 soorten duurzaamheidstheater

Gamechanger: het internet

‘Die fixatie op de economie die altijd zal moeten blijven groeien, betekent namelijk dat je altijd de grenzen oprekt die groei tegengaan. Dus ga je gedrag belonen dat die grenzen kan oprekken. Dan ga je normen creëren die spelen met die grens. Dan ga je in procedures en wetten de mazen opzoeken.’

‘Dat mag eigenlijk niet, maar dat vinden we wel stoer, dus dat wordt ergens ook weer beloond. Zo creëren we een wereld waarin spelen met grenzen centraal staat. Waarin multinationals zeggen: als het me in dat land niet bevalt, dan kan ik weg’.

Een ‘gamechanger’ in deze ontwikkeling is het internet geweest. Dat is inmiddels uitgegroeid tot een grenzeloze speeltuin met fake news, AI-influencers en deepfake-video’s… ‘Wat daar allemaal opstaat. Vaak weten we helemaal niet wie het heeft gezegd en waar het vandaan komt.’

jitske kramer
Jitske Kramer. Foto: Mettina Jager

‘Dan trekt mijn brein naar sensatieverhalen, want dat vindt mijn brein erg leuk. Voor je het weet, ben je verdwaald in iets. Staan ideologieën boven wetenschappers en gaat de vaccinatiegraad naar beneden.’

‘Ik wil nu niet zeggen dat je moet vaccineren. Waar het mij om gaat, is dat er zoveel twijfel is bij mensen over de oprechtheid van wetenschappelijke rapporten. Over het wantrouwen vanwege de invloed van big pharma. Dat vind ik zorgelijk, want dat heeft een enorme impact. Zo kunnen gevaarlijke ziektes terugkomen.’

Kramer heeft niks tegen tricksters, zolang ze maar in toom worden gehouden. ‘Naast elke trickster moet een sterke leider staan, die op een gegeven moment zegt: dit is wel of niet akkoord. Dit deugt of dit deugt niet. Alleen zijn we die trickstertactieken gaan verwarren met leiderschap.’

Kwetsbaar is gewoon menselijk

‘Wie het beste kan spelen met perceptie, wordt leider en komt op de apenrots. Ze werken ook in organisaties waar perceptie belangrijker is dan het waarachtige verhaal vertellen. Met dit soort leiders gaan we in meetings niet het echte gesprek voeren met elkaar.’

‘We schetsen mooie werelden en schermen met ideeën, maar we komen niet tot de kern. Wat is het probleem? Waar lopen we tegenaan? Daar gaat het niet over. Ondertussen roepen we wel dat we zo’n behoefte hebben aan eerlijke gesprekken. Dat we ons kwetsbaar moeten tonen als leiders.’

‘Eigenlijk is het best wel gek dat we het kwetsbaar noemen wanneer iemand zijn zorgen deelt en zijn emoties uit over iets. Dat betekent dat je kwetsbaar bent als je eerlijk en oprecht bent.’

‘Dat is al een belangrijk signaal over de cultuur die we nu hebben. Misschien ben ik wat wereldverbeteraarachtig. Maar laten we dat niet langer kwetsbaar, maar gewoon menselijk noemen.’

Lees ook: Moeite met kwetsbaar opstellen? Dat komt door je ego

Leiderschap pakken

‘Er is zoveel aan de hand. Het is belangrijk om elkaar in de ogen te kijken en te zeggen hoe we dit gaan oplossen in plaats van verder te spelen met verhalen en feiten. Het is aan ons mensen om te bepalen dat het spelen met een grens goed of fout is.’

‘Dat vraagt dus ook leiderschap van ons. We moeten ons niet gek laten maken door allerlei bullshitverhalen. Laat je niet meeslepen door anderen, pak leiderschap over je eigen gedachten.’

‘Kijk naar wat iemand aan het doen is. Welk verhaal wordt hier gepusht? En geloof ik daar dan in? Als iemand alles in de strijd gooit om ervoor te zorgen dat de groei doorgaat, is dat dan de leider die jij wilt? Daarover moet je het moreel ethische gesprek hebben. Is het oké voor de mensen en de aarde wat je aan het doen bent? Dat is leiderschap.’

Truttige conclusie

Is een deel van de oplossing dat we weerbaarder moeten worden voor trickstertactieken? ‘Weten wat die streken zijn, lijkt me verstandig. Dan kun je zelf gaan beslissen of je iets oké vindt of niet. En daar ook naar handelen. Even terug naar dat kleine voorbeeld over het brood in de supermarkt. Dan moet je dat ook niet meer kopen.’

‘Reclame maken voor jouw mooie product met een knipoog, dat hoeft voor mij niet afgestraft te worden. Waar zit je op de lat van het tricksterspectrum? Als het schofterig wordt, dan moeten we het gewoon niet pikken.’

‘Ik vind het best een truttige conclusie dat we weer terug moeten naar meer begrenzing en meer eerlijkheid. Dat klinkt heel moralistisch en deugneuzerig. Ik hou zelf van speelruimte, ik gedij goed in onbegrensd. Daar zit creativiteit, daar zit ook ondernemerschap. Maar ik denk dat we wel moeten.’

 Volg MT/Sprout nu ook op WhatsApp

Gekmakende vertwijfeling

‘Mensen die mijn werk kennen, zitten altijd een beetje te wachten op de comic relief. Op de geruststelling dat het wel goedkomt als je dit of dat doet. Hoe we hieruit komen, weet ik niet. We zullen dat als individu en als collectief moeten doen.’

‘Kijk naar je individuele keuzes. Trickstergedrag kan niet tegen waarachtigheid, eerlijkheid en menselijkheid. Wees waarachtig in het voedsel dat je koopt en op wie je stemt. Durf vraagtekens te zetten bij wat je gelooft en check desinformatie.’

‘Dat is natuurlijk lastig, want wat de een onzin vindt, vindt de ander waarheid en andersom. Dat is die gekmakende vertwijfeling waar we in zitten. Maar dat hebben we op te lossen met elkaar, want het internet en AI gaan niet weg.’

Rotzooi in de supermarkt

Kramer keert opnieuw even terug naar ‘de rotzooi’ in de supermarkt. ‘Gezond eten in de supermarkt is toch een no-brainer? We moeten dan in gesprek gaan over suikertaksen en over het verkopen van alcohol.’

‘Maar datzelfde geldt voor frisdrankautomaten in scholen en verslavende mobieltjes voor jonge kinderen. Dan zijn er veel partijen die dat niet leuk vinden. Dat weten we gewoon. Maar als we dit allemaal weten, dan kunnen we onze schouders eronder zetten en die rotzooi uit onze systemen halen.’

‘Leiders kunnen al beginnen in hun eigen team. Zeg gewoon: kappen nou. Laten we weer wezenlijke gesprekken voeren. Laten we de vraag stellen of wat we doen voor de aarde of voor de mensheid een goed of een slecht idee is.’

Leiderschap is kiezen

‘Als het niet deugt, moet je ermee stoppen. Leiderschap is keuzes maken, vaak ook over je eigen schaduw heen. Het kan zomaar zijn dat je een keuze moet maken die tegen je eigen belangen ingaat, of tegen het belang van je maatjes, of de leveranciers of andere mensen met wie je samenwerkt. Dat vraagt lef, moed en transparantie.’

‘Misschien is het wel een soort naïviteit van mij dat ik denk: dit moeten we toch gewoon kunnen? Laten we het nou eens gaan regelen. Wat ik nu vaak tegenkom, is dat mensen zeggen dat het allemaal heel mooi klinkt, maar dat ze het al zo druk hebben.’

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Wekelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?



Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

‘We zitten vast in een soort loop van onbegrensdheid en drukte, waardoor we denken: nou ja, weet je, ik neem eerst een wijntje. En dan zien we morgen wel weer verder.’

Lees ook: Als je snel naar de top wil, dan koop je gewoon die functie van ceo