President Macron die een boksbal te lijf gaat, Poetin met een blote bast te paard. De boodschap van zulke beelden is duidelijk: wij zijn krachtige leiders, wij laten onze spierballen zien.
Bij mannelijke leiders denk je inderdaad vaak aan daadkracht, besluitvaardigheid, ondernemendheid en moed, weet Aleid Erbrink, programmamanager en managementcoach bij Boertien Vergouwen Overduin. ‘Vrouwelijke leiders associëren we meer met gevoelig, geduldig, vriendelijk en communicatief.’
Hoe dat komt? De beelden die we hebben van mannen en vrouwen hangen samen met opgelegde sociale normen en verwachtingen in de samenleving, zegt Erbrink. Dat kan leiden tot stereotypen en – onbewuste – vooroordelen. ‘Mannen bepaalden daarnaast eeuwenlang de spelregels in de westerse wereld, vrouwen moesten daarin een inhaalslag maken.’
Leiderschapsstijlen van mannen en vrouwen
Kijk maar hoe er in het bedrijfsleven wordt gesproken over mannen en vrouwen. ‘Als een mannelijke leider een stevige, stellige stijl heeft, zeggen we: hij toont leiderschap. Bij een vrouw zeggen we: wat een bitch. We zijn zelfs geneigd mensen met een lagere stem serieuzer te nemen en slimmer te vinden.’ We hebben allemaal biases volgens Erbrink. ‘Diepgeworteld in eeuwenlange historische ervaringen. Het helpt als we ons daar bewust van zijn: niemand kijkt zonder filter.’
Het is niet zo dat alleen een man ‘mannelijke leiderschapskwaliteiten’ heeft en een vrouw ‘vrouwelijke leiderschapskwaliteiten’. Die benamingen zijn vooral gebaseerd op stereotiepe beelden. Verschillende contexten – of het nou om een bedrijf, een team of een bepaalde situatie gaat – vragen verschillende combinaties van leiderschapskwaliteiten.
Directief en adaptief leidinggeven
Wat een vrouwelijke leider onderscheidt van haar mannelijke evenknie? Volgens Erbrink liggen de verschillen vooral – ‘en dan scheren we voor het gemak iedereen over één kam ‘- in luisteren versus poneren. Vrouwelijke leiders zijn meer geneigd vragen te stellen, mannelijke meer geneigd opdrachten te geven. ‘Dit type leiderschap past uitstekend in een crisissituatie. “Wil je die brand alsjeblieft blussen?” werkt niet. Nee, het is: “Blussen. Nu!’’
“Mannelijk” is ook een meer directieve manier van leidinggeven. ‘Een sturende stijl die meer past bij starters.’ Als het gaat om leidinggeven aan – ook jonge – professionals – dan werpen ‘vrouwelijke’ leiderschapskwaliteiten als coachen, verbinden en faciliteren meer vruchten af. ‘Dat vraagt om adaptief leidinggeven: als leider schat je de situatie, het vaardigheidsniveau en de leerstijl van jouw medewerkers in, en stem je je aanpak hierop af.’
Erbrink ziet dat vrouwelijke leiders geneigd zijn zichzelf lager in te schatten dan hun omgeving – bij mannen is het vaak precies andersom. ‘Vrouwen leggen de lat voor zichzelf hoog en zullen bij twijfel eerder zeggen: ik doe het niet.’
Ook lijken ze vaker te vertrouwen op samenwerking en hebben oog voor de kwaliteiten van anderen. Erbrink: ‘Voor mannen lijkt het lastiger om eerlijk te zijn over datgene waar ze minder goed in zijn, en hier hulp voor te vragen. Je moet daarvoor je ego opzij kunnen zetten. Dat is soms teveel gevraagd.’
Krachtige vrouwen
Vragend naar inspirerende vrouwelijke leiders, somt Erbrink er moeiteloos een aantal op.
Janine Vos, Chief Human Resource Officer van de Rabobank bijvoorbeeld. ‘Ze heeft een mooie visie op leiderschap. En ze is eenduidig als het gaat om inclusiviteit.’
De managementcoach noemt oud SER-voorzitter Mariëtte Hamer, Majoor Bosshardt van het Leger des Heils, ondernemers Linda de Mol en Olcay Gulsen. ‘Vrouwen met een groot sociaal hart. Vrouwen die kansen zagen en een heel zakenimperium hebben weten op te zetten.’ Aletta Jacobs, de eerste vrouw die werd toegelaten op een universiteit.
Overeenkomsten tussen iedereen die ze noemt? ‘Het zijn krachtige vrouwen, ze hebben allemaal ballen.’ Lachend: ‘Dat zegt ook weer hoe die beelden over mannen en vrouwen werken – ook bij mij.’
Het is niet makkelijk om als vrouw trailblazer te zijn. ‘Sylvana Simons sprak zich duidelijk uit en speelde zich daarmee in de kijker. Het risico daarvan is dat je ongepolijst tegengas krijgt – en niet alleen verbaal. Dat is geen feest. Dat is in de politiek bedreigend, maar gebeurt net zo goed in het bedrijfsleven.’
Want daar voeren mannelijke leiders nog steeds de boventoon. In Nederland is 26 procent van alle managers vrouw. Daarmee ligt ons land onder het Europese gemiddelde van 34 procent. Het aantal vrouwelijke bestuurders bij beursgenoteerde ondernemingen bleef vorig jaar rond de 15 procent steken. ‘Een fractie van werkend Nederland. Dat kan en moet beter,’ vindt Erbrink.
Tips voor vrouwen op weg naar de top
De programmamanager wil vrouwen op weg naar de top het volgende meegeven. ‘Ga het gewoon doen. Als jij iets vindt, en je vindt het belangrijk om een bepaald doel te bereiken, bedenk dan niet allemaal redenen waarom je dat níet kunt. Ga er – heel mannelijk – met volle overtuiging voor.’
Ook belangrijk: word onderdeel van verschillende netwerken. Niet alleen van vrouwennetwerken, maar ook van ‘gewone’, aldus Erbrink. ‘Voorkom dat je valt in die andere valkuil: alleen sparren of feedback vragen van mensen die op je lijken. Verbind je met uiteenlopende perspectieven.’
Ga op zoek naar een vrouwelijke mentor. Mensen spreken vaak over het krabbenmand-effect, vertelt Erbrink, waarmee wordt bedoeld dat vrouwen omhoogklimmende vrouwen naar beneden trekken. Te stereotiep, vindt de managementcoach. ‘Je ziet juist vaker dat vrouwen die zelf hordes hebben overwonnen, jou op het schild willen hijsen. Benader die vrouwen, laat je informeren en inspireren.’
En als laatste, maar zeker niet onbelangrijkste tip: blijf trouw aan jezelf. ‘Vrouwen die op die apenrots klimmen, gaan zich soms mannelijker gedragen. Ze passen zich aan omdat ze zien dat het werkt. Óf, meer onbewust, omdat ze eraan gewend raken.’ Op de lange termijn helpt dat niet. ‘Zet jouw eigen unieke persoonlijkheid in om mensen te leiden. Je voegt meer waarde toe, als je jezelf blijft.’
Ontdek de nieuwe podcast van BVO: Lift up!
Welke kennis wil jij naar een hoger niveau tillen? In de podcast ‘Lift Up!’ zoek je samen met experts de ‘verdieping’ op met thema’s als persoonlijke en professionele ontwikkeling.
lees verder
Vooruit, nog een laatste inspirerende vrouwelijke leider: Jacinda Ardern, de oud-premier van Nieuw-Zeeland. ‘Die trad sterk op tijdens de coronacrisis. Haar job eiste een volle tank, zei Ardern destijds, en die energie had ze niet meer. Zoiets heb ik weinig topmannen zo horen benoemen’, zegt Erbrink. ‘Je grenzen kennen en benoemen: dat is geen teken van zwakte. Eerder reëel omgaan met prioriteiten en daar duidelijk over zijn. Wat vind jij belangrijk, waar kies je zakelijk en privé voor? Als je dat als leider op je netvlies hebt en vóórleeft, ben je een waardevolle leider.’
Lees ook:
- Vrouwelijk leiderschap in masculiene organisaties: zo speel je het spel
- 5 onmisbare tips voor vrouwelijke leiders
- Strategisch sturen in turbulente tijden: 6 knoppen waar je aan kunt draaien als leider om echt impact te maken
Dit artikel wordt u aangeboden door
Boertien Vergouwen Overduin
Als een van de grootste trainingsbureaus van Nederland weten wij hoe belangrijk mensen zijn voor organisaties. Met onze trainingen spelen wij optimaal in op de ontwikkelbehoefte van leiders. Zodat zij echt het verschil kunnen maken.
Ontdek
