Van AI angst naar impact: drie vragen voor in de board

‘Het is nu tijd om te onderzoeken hoe jouw organisatie significant voordeel kan halen met kunstmatige intelligentie’, zegt Diederik Vismans. Hij is Managing Director en Partner bij BCG X, de ontwerp- en bouwtak van Boston Consulting Group op technologisch gebied.

Met een internationaal team van 3.000 wetenschappers, programmeurs, ingenieurs en designers bouwt en ontwerpt hij innovatieve projecten en strategieën voor bedrijven die willen profiteren van nieuwe technologie zoals artificial intelligence (AI).

‘AI kan ieder onderdeel van je organisatie efficiënter maken, maar innovatie vergt ook investering’, vertelt hij. ‘Niet iedere AI-toepassing zal je significant voordeel opleveren. Waar en hoe AI de grootste impact kan hebben, verschilt per bedrijf.’

Elk bedrijf concurreert namelijk op een andere manier, legt Vismans uit. ‘Het ene bedrijf heeft succes dankzij zijn excellente klantenservice, de ander concurreert op snelheid of prijs. Bepaal waar jouw concurrentievoordeel zit en zet AI in om dat aspect te versterken. Dat is waar het gesprek in de bestuurskamer nu over moet gaan.’

Jong leiderschap en de mogelijkheden van AI

Een strategisch plan maken voor AI is dus cruciaal, maar het gebeurt volgens Vismans nog veel te weinig in Nederlandse bestuurs- en directiekamers. Dat heeft vele risico’s. Organisaties die zich onvoldoende voorbereiden op de impact van AI, lopen al gauw achter op de internationale concurrentie.

Een ander gevaar van gebrek aan strategisch beleid is dat organisaties tijd en moeite verspillen aan ontwikkelingen die te weinig bijdragen op lange termijn.

Vismans ziet een belangrijke rol weggelegd voor talentvolle jongeren die op weg zijn naar een plek in het bestuur. BCG is partner van Young Captain Award (YCA), een Nederlands ontwikkelprogramma en verkiezing voor talentvolle jonge bestuurders. Tijdens de verkiezing kijken deelnemers kritisch naar hun leiderschapsstijl en ontwikkelen zij hun eigen visie. De toekomst en mogelijkheden van technologie spelen daarin steeds vaker een rol.

‘Jonge leiders hebben over het algemeen meer affiniteit met technologie’, verklaart Vismans. ‘Mijn advies aan hen: blijf het ontwikkelen, verdiep je in de mogelijkheden van generatieve AI en neem het voortouw.’

Van angst naar overtuiging

Voorbeelden van generatieve AI (GenAI) zijn ChatGPT, Midjourney en Dall-E. Met dit soort kunstmatige intelligentie kun je nieuwe content creëren: van teksten en afbeeldingen tot video en audio. Vismans merkt dat er nog veel angst is over de gevolgen van AI. Uit een onderzoek van BCG, AI at Work: What People Are Saying, blijkt zelfs dat 42 procent van de Nederlanders zich grote zorgen maakt over de impact van AI op hun werk.

‘Uit angst om hun werk te verliezen, zie je dat mensen vooral zoeken naar de beperkingen van de techniek’, vertelt hij. ‘Dat is jammer, want dat houdt innovatie tegen. Je kunt beter op zoek gaan naar manieren waarop AI jouw werk efficiënter, slimmer of leuker kan maken.’

Als jij als jonge leider het voortouw wil nemen, zul je de rest van je organisatie moeten overtuigen. Hoe doe je dat? ‘Het is belangrijk om je eigen visie of hypothese te hebben over hoe je AI kunt benutten’, zegt Vismans. ‘Wat is de edge van de organisatie, de systematische voorsprong op je competitie? En hoe vergroot je die edge met AI op de korte en de lange termijn?’

Goed voorbeeld doet volgen

Wees een rolmodel, is zijn advies. ‘Laat zien hoe je ermee werkt en waarom het geen gevaar is’, vertelt hij. ‘Ondersteun dit verhaal met goede voorbeelden uit de praktijk.’

Een voorbeeld is de samenwerking tussen KLM en BCG. Zij hebben samen een AI-oplossing gebouwd om de planning en uitvoering van de vluchtschema’s te ondersteunen. ‘Om op tijd te vertrekken moet alles soepel en gesynchroniseerd verlopen: van onderhoud tot catering’, vertelt Vismans. ‘Nog niet zo lang geleden gebeurde de planning en coördinatie daarvan handmatig. AI kan helpen de besluitvorming te ondersteunen en verbeteren.’

AI als sparringpartner

Om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen leest Vismans ook veel vakliteratuur en experimenteert hij zelf volop met GenAI. ‘Eigen ervaring is essentieel’, zegt hij. ‘Je hoeft geen datascientist te worden, maar je hebt wel basisbegrip nodig van de manier waarop deze techniek ontwikkelt.’

Uit de studie van BCG blijkt ook dat wie regelmatig gebruik maakt van GenAI optimistischer is (62 procent) dan wie geen ervaring heeft met dit soort tools (36 procent). Vismans ontdekt zelf steeds meer manieren om AI te gebruiken als sparringpartner. ‘Als ik me bijvoorbeeld voorbereid op een interview of presentatie, vraag ik AI een opzet te maken om de technologie te testen.’

AI-vragen voor in de board

Als Vismans en zijn collega’s van BCG aan de slag gaan met een bedrijf, stellen zij bestuursleden drie vragen. Samen zoeken ze naar de antwoorden:

1. Waar zit de waarde van AI voor ons bedrijf?

   Hoe kunnen wij ons concurrentievoordeel ermee versterken? ‘Sta overal voor open, maar wees selectief op basis van je bedrijfsstrategie’, zegt Vismans. ‘Er zijn duizenden mogelijkheden om te innoveren met AI, maar ze leveren lang niet allemaal groot voordeel op. Het gaat om specifieke verandering teweegbrengen die noodzakelijk is om te winnen.’

2. Welke impact heeft AI op onze medewerkers?

   Hoe kunnen wij ze op tijd omscholen zodat ze klaar te zijn voor de grote verandering? ‘De impact van innovatie komt namelijk slechts voor 10 procent vanuit de functionaliteit van het algoritme en 20 procent uit de technologische infrastructuur’, vertelt hij. ’70 procent van de impact zit ‘m in de manier waarop medewerkers werken met de AI en welke invloed dat heeft op onderlinge samenwerking en productiviteit. Daarvoor is verandermanagement nodig.’

3. Hoe kunnen we veilig omgaan met technologie?

   ‘Data-integriteit en privacy moeten centraal staan in de technologische infrastructuur,’ zegt Vismans. ‘Als je AI zomaar loslaat in je organisatie, kan dat onvoorziene gevolgen hebben.’ Denk dus na over vragen als: is het wenselijk dat AI deze taken overneemt? Hoe gebruiken we het op een ethische manier bij klant- en risicoanalyses? Kom met een intern beleid over het gebruik van AI. ‘Technologie mag bijvoorbeeld niet discrimineren en het moet transparant en controleerbaar zijn.’

Begin vandaag nog, is zijn boodschap. ‘Besef je dat de opkomst van AI geen geleidelijke verandering is, maar een disruptie’, zegt Vismans. ‘Als je het slim aanpakt en op tijd ontdekt welke verandering nodig is in jouw organisatie, kun je er significant voordeel mee halen.’