Het verschil maken als leider? 3 vragen over ESG

Voor de nieuwe generatie leiders zijn maatschappelijke thema’s als duurzaamheid en diversiteit enorm belangrijk. Dat blijkt uit de gesprekken die de jury van de Young Captain Award (YCA) heeft met jong talent. Charlotte de Voogd (Hill+Knowlton): ‘Bij de kandidaten merk je stuk voor stuk dat ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid willen nemen.’

Dat beaamt jurylid Stephanie Hottenhuis, ceo en voorzitter van de Raad van Bestuur van KPMG. ‘Zowel persoonlijk als zakelijk streven ze naar meer dan alleen economische winst. Jonge leiders zijn intrinsiek gedreven om maatschappelijke thema’s zoals duurzaamheid en diversiteit aan te pakken.’

Jong leiderschap en verantwoorde groei

De YCA is een Nederlandse prijs en ontwikkelprogramma voor talentvolle jonge bestuurders. Tijdens de verkiezing kijken deelnemers kritisch naar hun leiderschapsstijl en ontwikkelen zij hun eigen visie.

Sinds 2005 zoekt de jury jaarlijks kandidaten die internationaal denken en leiderschap zien als maatschappelijke, persoonlijke en economische verantwoordelijkheid. Zo hadden de drie finalisten van vorig jaar ieder een doel en pad voor ogen om bij te dragen aan duurzame, verantwoorde groei.

Jonge leiders willen aan de slag met duurzaamheid in brede zin: Environmental, Social en Governance (ESG). In het Nederlands: aandacht voor milieu, maatschappij en behoorlijk bestuur. Bij veel grote Nederlandse bedrijven staat ESG op de agenda. Uit onderzoek van consultant Eden McCallum blijkt dat 80 procent van de Europese bedrijfsleiders zich zorgen maakt over het milieu.

Voorwaarde voor toekomstige groei

Duurzaam ondernemen is bovendien allang niet meer vrijblijvend. Vanaf 2024 zijn grote bedrijven in heel Europa zelfs verplicht verslag uit te brengen over zaken als hun CO2-uitstoot en hun impact op biodiversiteit en mensenrechten in de keten. Sommige organisaties moeten in 2025 al rapporteren over het afgelopen boekjaar. Deze wet is onderdeel van de Green Deal, het pakket beleidsinitiatieven dat de Europese Unie moet helpen om in 2050 klimaatneutraal te worden.

Daarnaast is ESG steeds belangrijker voor beleggers en investeerders. Zij gebruiken ESG-rapportages om de veerkracht, het aanpassingsvermogen en de duurzaamheid van ondernemingen te bepalen.

Als je geen aandacht besteedt aan milieu, maatschappij en behoorlijk bestuur, riskeer je volgens consultant KPMG:

• Concurrentienadeel, omdat bedrijven die duurzame ontwikkeling stimuleren eerder toegang krijgen tot nieuwe markten en kansen;
• Verlies van zekerheid over de toegang tot natuurlijke hulpbronnen, zoals land, water en energie;
• Een slechte reputatie en daardoor minder steun van klanten, investeerders en overheden.

Volgens internationaal adviesbureau EY is inzetten op ESG zelfs een voorwaarde voor duurzame waardecreatie. In een analyse schrijft het bureau dat je door beheersing van ESG-risico’s kansen kunt realiseren. Dit soort inzichten helpen je namelijk op tijd ontwikkelingen te spotten die invloed hebben op je doelen. Duurzaam ondernemen is dus zowel een manier om te bouwen aan een welvarende, inclusievere en duurzamere wereld, als een voorwaarde voor groei en winst op lange termijn.

Tijdens de YCA denkt de jury met de jonge kandidaten mee over de ESG-uitdagingen. Er zijn grofweg drie vragen die een toekomstig bestuurder helpen impact te maken in de Raad van Bestuur:

1. Wat is onze impact op milieu, mens en maatschappij en welke strategie past daarbij?

Een antwoord op de eerste vraag begint met onderzoek naar de huidige situatie. Wat is de huidige impact op het milieu, mens en maatschappij? Volgens Stephanie Hottenhuis (KPMG) keken bestuurders vroeger vooral naar de risico’s van de ontwikkelingen op hun bedrijf.

‘Hoogste tijd om dit om te draaien’, zegt zij. ‘Bovendien ben je als bedrijf binnen twee jaar verplicht om een duurzaamheidsrapportage op te stellen. Ik zie dat als een kans. Als je inzicht hebt in de huidige situatie, kun je een strategie bepalen om die dubbele impact op lange termijn te verkleinen.’

Een paar vragen hierbij zijn:

• Hoe zit ons strategie- en businessmodel in elkaar? Heeft dit toekomst?
• Hoe beheersen we de impact van water-, energie-, voedsel-, klimaat- en sociale risico’s op ons bedrijf en vice versa?
• Moet ons businessmodel veranderen en zo ja, hoeveel tijd hebben we ervoor?
• Welke stappen moeten we komende jaren zetten?
• Wat zijn voor ons de grootste risico’s? Op welke manier communiceren we hierover, intern en extern?
• Welke zakelijke kansen liggen er voor ons in het aanpakken van ESG-uitdagingen?
• Hebben we de juiste processen en tools om impact te meten en te analyseren aan de hand van onze visie en doelstellingen?
• Hebben we een verklaring over mensenrechten uitgegeven?
• Hoe doen we het vergeleken met onze concurrenten? Hoe meten we dat?
• Welke processen hebben we voor het identificeren van ESG-kansen en dreigende risico’s?

2. Hoe investeren we in een duurzame toekomst?

Van de ene op de andere dag volledig verduurzamen is voor de meeste organisaties onmogelijk. Bovendien zijn bepaalde processen niet duurzaam op de lange termijn, maar op korte termijn wel essentieel voor het voortbestaan van het bedrijf. Denk bijvoorbeeld aan bedrijven in de zware industrie. Vele daarvan zijn nu bepaald niet milieuvriendelijk, maar ze zijn wel van belang voor de toekomst.

Daarom wil het kabinet er ook op inzetten om alle delen van de sector in verduurzaamde vorm voor Nederland te behouden. Anders gezegd: soms moet een bedrijf nog even doorgaan met niet-duurzame praktijken, om voldoende kapitaal te hebben voor mens- en milieuvriendelijke investeringen.

Daarnaast is het belangrijk om expertise te vergaren over milieu, maatschappij en behoorlijk bestuur. Blijf jezelf en je team uitdagen en trainen. Uit onderzoek van de Nyenrode Business Universiteit en KPMG blijkt dat beslissers zichzelf een onvoldoende geven voor hun eigen ESG-kennis (2022). Om daar verandering in te brengen hebben zij het ESG Innovation Institute opgericht voor onderzoek, scholing en kennisuitwisseling rondom ESG-thema’s en duurzaam leiderschap.

Als het gaat over investeren in ESG zijn deze vragen interessant:

• Heeft de Raad van Bestuur genoeg informatie, kennis en vaardigheden en informatie om het management te begeleiden?
• Hoe past verantwoord ondernemen in onze beleggings- en investeringsprocessen?
• Kunnen we ESG inbedden in onze schuldfinanciering en zal dit onze financieringskosten verlagen?
• Heeft ons personeelsbestand de diversiteit, vaardigheden en eigenschappen om te innoveren en succesvol te zijn in deze veranderende wereld?

3. Welke stakeholders hebben wij nodig en hoe zorgen we voor meer samenwerking?

Grote maatschappelijke vraagstukken kun je niet alleen oplossen. Zoek dus samenwerking op. Begin met een analyse van de stakeholders: van je Raad van Commissarissen en directe leidinggevenden tot jongeren in je organisatie. Hoe denken zij over maatschappelijke thema’s? Hoe kun je ze motiveren om samen met jou aan de slag te gaan met veranderingen?

Daarnaast kun je op zoek gaan naar samenwerking buiten je eigen organisatie. In dit interview vertellen Hein Schumacher (FrieslandCampina) en Dimitri de Vreeze (DSM) hoe zij gezamenlijk werken aan verduurzaming van de zuivelindustrie. Zij hopen dat hun resultaten uiteindelijk leiden tot nog meer samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, overheid en wetenschap om de zuivelsector verder te verduurzamen.

‘Er zijn nogal grote problemen in de wereld, daarom is samenwerken belangrijker dan ooit’, zei Marleen Smits, Convenience Retail Manager voor Shell Benelux & Frankrijk en winnaar van de YCA 2022. In een interview benadrukt zij hoe essentieel het is voor leiders om na te denken over de rol van het bedrijf in de maatschappij. ‘Hoe kunnen we commerciële doelen verbinden aan maatschappelijke opgaven? De leider van de toekomst kan hier een visie over formuleren, bruggen bouwen en beweging in gang zetten.’

Vragen die hierbij van belang zijn:

• Op welke manier hebben ESG-doelen invloed op bestuurskwesties zoals diversiteit in het bestuur, prestaties van het bestuur en ethiek?
• Hoe bevorderen we een cultuur van innovatie en samenwerking met meerdere stakeholders?
• Hoe kunnen we onze betrokkenheid bij ESG-kwesties zowel intern als extern vergroten?
• Welke invloed heeft onze vooruitgang op onze marktkansen en concurrentiepositie?
• Welke kansen biedt de opkomende middenklasse in snelgroeiende markten voor ons bedrijf?
• Hoe kunnen we zorgen dat onze producten of diensten ook toegankelijk of nuttig zijn voor klanten met lage inkomens?
• Hoe kunnen we samenwerken met andere organisaties in onze sector en daarbuiten om onze gezamenlijke impact te vergroten?