Jessica Peters-Hondelink is directeur Executive Education aan Nyenrode Business Universiteit. Ze is van huis uit veranderkundige en tevens mede-oprichter van het ESG Innovation Institute dat vorig jaar samen met KPMG werd opgericht.
Het instituut doet onderzoek en deelt kennis en ervaringen op ESG-gebied. Het brengt communities bij elkaar waarin mensen uit uiteenlopende bedrijven elkaar inspireren en helpen bij de veranderingen waar ESG om vraagt.
Ook is Peters-Hondelink als bestuurslid bij stichting Young Captain Nederland betrokken bij het samenbrengen van jonge leiders die met elkaar het gesprek aangaan over duurzame langetermijnwaardecreatie.
Ontwikkelen van collectief leiderschap
Als het gaat om mondiale trends en ontwikkelingen ligt Peters-Hondelink haar expertise vooral in de transformatie die in organisaties en waardeketens moet plaatsvinden om duurzame waardecreatie voor de maatschappij te realiseren, of Environmental, Social & Governance (ESG).
Volgens haar is ESG de ultieme veranderkundige uitdaging: ‘De uitdaging is het ontwikkelen van collectief leiderschap.’
Ze vertelt dat het duurzaamheid bij Nyenrode geen geïsoleerd onderwijsvak is. ‘Het is geen losstaande discipline meer, maar integraal onderdeel van elk programma bij zowel onze financiële- als managementopleidingen. Het wordt meer als een bril waardoor leiders naar hun organisatie en de hele waardeketen kijken.’
‘ESG wordt vaak gezien als een compliance-vraagstuk, maar om als organisatie ook op lange termijn waarde te kunnen creëren, moet het thema in alle facetten van de bedrijfsvoering op een geïntegreerde manier terugkomen. Wij spreken daarom over ‘ESG-transformaties’ die organisaties moeten doormaken. Het ESG Innovation Institute helpt organisaties bij de transformaties.’
Community-aanpak ESG
Mondiale ontwikkelingen als sociale en (geo)politieke spanningen brengen onzekerheid en volatiliteit in de boardroom. Dit is niet anders als het gaat om klimaatvraagstukken.
Dit vraagt ook om collectief en moedig leiderschap. Waarbij leiders beslissingen nemen in complexiteit en onzekerheid en kansen pakken om menselijkheid en respect voor de natuurlijke omgeving terug te brengen in de business. De community-aanpak van samen leren en ontwikkelen staat centraal voor Peters-Hondelink.
Vanwaar een community-aanpak? ‘ESG is een organisatie overstijgende verantwoordelijkheid die veel disciplines raakt. Door in een community samen over de vraagstukken na te denken kun je een visie ontwikkelen die verder gaat dan je eigen vakgebied of organisatie. ESG vraagt om een markttransformatie. We moeten elkaar minder als concurrent zien en meer als mensen die voor een gemeenschappelijke uitdaging staan. Door in een community te werken, leren we collectief leiderschap te ontwikkelen om deze uitdagingen aan te gaan.’
ESG-transformaties
Wat is er volgens Peters-Hondelink nodig voor ESG-transformaties? ‘Op drie niveaus is verandering nodig. De meeste aandacht gaat op dit moment uit naar het eerste niveau, de vraag of de basis op orde is om te voldoen aan de regelgeving en de rapportage van je financiële en impactmaterialiteit. Wat is je maatschappelijke en milieu impact op de wereld? Kun je de benodigde rapportages produceren? Zijn je stakeholders erbij betrokken?’
‘De volgende stap die echt gemaakt moet worden, is dat je ESG daadwerkelijk in je operations inbedt en best practices ontwikkelt. Het diepste niveau is dat je de integrale strategie van de organisatie rond ESG ontwikkelt. Dat het onderdeel wordt van je langetermijnwaardecreatie en van je purpose en businessmodel.’
Praktijkvoorbeeld: van zonnepanelen tot nieuw businessmodel
‘Een voorbeeld. Voor een creditcardmaatschappij is het een goede eerste stap om zonnepanelen op het dak te zetten en de medewerkers elektrische leaseauto’s te geven om de directe uitstoot te verminderen. Maar op een dieper niveau ligt de vraag wat je in de kern teweegbrengt met de productie en levering van je producten in de gehele keten, van leverancier tot klant.’
‘Stimuleer je met je producten gedrag waarmee de aanschaf van vervuilende producten of diensten makkelijk gemaakt wordt? Denk bijvoorbeeld aan vliegreizen of goedkope spullen uit China. Het vereist lef om de discussie aan te gaan of je businessmodel niet helemaal om moet. Ik zie dat om me heen pas mondjesmaat gebeuren.’
Belemmeringen voor ESG-transformaties
‘In het najaar van 2022 hebben we met het ESG Innovation Institute onderzoek gedaan onder 260 beslissers op het gebied van duurzaamheid, financiën of kennisontwikkeling. Een opvallende conclusie was dat de kennis van ESG tekortschiet. 78 procent van de ondervraagden gaf aan dat gebrek aan kennis een bedreiging vormt voor de route naar een volledig duurzame economie.’
‘Op zich is het begrijpelijk dat de kennis nog een bottleneck is. ESG is doorgaans geen onderdeel van de competentiematrix van de board. Mensen worden er niet op aangenomen of beoordeeld, hun beloning hangt er niet vanaf. Toch zal dit moeten veranderen en zullen we er met zijn allen hard aan moeten werken om te zorgen dat het kennisniveau stijgt.’
Onzekerheid en volatiliteit in de boardroom
Hoe kun je in de bestuurskamer toch inspelen op onverwachte ontwikkelingen? Peters-Hondelink: ‘Een thema als ESG draagt veel complexiteit. Dat is een probleem. Niet iedereen is even goed in het hanteren van complexiteit en het nemen van besluiten in onzekerheid.’
‘Hoe zet je de noodzakelijke stappen terwijl je steeds wordt aangesproken op kortetermijnindicatoren zoals de aandeelhouderswaarde? Besturen en managementteams moeten leren hierin hun weg te vinden en balans aan te brengen tussen korte- en langetermijnwaardecreatie.’
Businessmodel tegen het licht houden
Vielen de resultaten van het onderzoek in 2022 tegen? ‘Ja. Als je goed tot jezelf laat doordringen hoe belangrijk het thema is, is het jammer dat de kennis nog niet goed genoeg is. Ik moet er wel bij zeggen dat er inmiddels veel gebeurt. De meeste bestuurders die ik spreek, zijn zich ervan bewust dat klimaatverandering en sociale ongelijkheid de toekomst van hun organisatie mede zal bepalen.’
‘De intentie om te verduurzamen is er, maar ze weten vaak nog niet hoe ze van intentie tot actie komen. En organisaties reageren daarbij vaak vooral op risico’s die ze lopen op aansprakelijkheid, (milieu-)schadeclaims of groen activisme. Denk maar eens aan de zaken van Milieudefensie en Client Earth tegen Shell, en de groene investeerder Engine No1 die erin slaagde bij Exxon drie groene bestuurders te benoemen.’
‘Organisaties reageren ook vaak op onmiddellijke ontwikkelingen zoals de regelgeving die op ze afkomt. Er wordt nagedacht over materialiteitsanalyses en rapportages, het eerste veranderingsniveau. Ik zou zeggen: hou je businessmodel en strategie echt tegen het licht. De technologieën om te verduurzamen zijn er vaak al.’
Selectie bestuurders en managers
Hoe kan het volgens de Nyenrode-directeur anders? Welke maatregelen kunnen er nu al in de bestuurskamer worden genomen? ‘Het begint ermee dat de raad van commissarissen of toezicht het onderwerp agendeert en actief om beleid vraagt. ESG zou ook onderdeel moeten zijn van de selectie van bestuurders en managers, en van hun beloning.’
‘Over het algemeen krijgt een organisatie niet wat ze ambieert maar wat ze daadwerkelijk beloont. Waardeer mensen dus niet alleen op wat ze onderaan de streep overhouden, maar ook op de impact van hun werk op de omgeving en de ontwikkeling van hun mensen. Wat je nu ook steeds vaker ziet gebeuren is dat bedrijven de ‘true price’ van hun producten berekenen.’
‘Belangrijk is ook dat leiders inclusief zijn en zorgen voor psychologische veiligheid. Je moet niet alleen luisteren naar de stem van de aandeelhouders, maar ook naar die van medewerkers, klanten, leveranciers, experts, wetenschappers en stemmen van mensen en plekken die geraakt worden door jouw beleid of uitstoot. Dat lukt alleen als de mensen zich kunnen en durven te uiten.’
Eigenschappen van nieuwe leiders
Als bestuurslid bij stichting Young Captain Nederland is Peters-Hondelink betrokken bij het bij elkaar brengen van jonge leiders. Wat zijn volgens haar belangrijke eigenschappen voor toekomstige leiders?
‘Jonge mensen kunnen zich de vraag stellen hoe ze een goede voorouder kunnen zijn, die de verantwoordelijkheid naar toekomstige generaties neemt. Een vaardigheid die je zeker nodig zult hebben, is dat je in staat bent om beslissingen in complexiteit en onzekerheid te nemen, en korte- en langetermijnoverwegingen tegen elkaar af te wegen. Als het gaat om klimaat en sociale ontwikkelingen is gedegen kennis van ESG een vereiste, want daarmee kun je dat soort besluiten onderbouwen.’
Van individueel leiderschap naar collectief leiderschap
Ze zegt ook dat leiderschapstraining vaak gericht is op individueel leiderschap: de vraag of jij anderen in jouw beleid kunt meenemen. ‘In de toekomst zullen we het echter meer van collectief leiderschap moeten hebben. Het gaat erom samen met anderen, ook mensen in andere organisaties en zelfs bij concurrenten, een gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen om de transitie naar een duurzame economie te versnellen. De ‘sterke leider’ in de klassieke zin is de persoon die zorgt dat zijn of haar plannen worden gerealiseerd.’
‘Maar voor mij is de sterke leider iemand die maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt, dienend is, open staat voor anderen, naar hun ideeën luistert en er ook iets mee doet. En die anderen actief in het beleid betrekt zonder zichzelf op de voorgrond te zetten. Ik zie die eigenschappen ook terug bij de jonge leiders die genomineerd worden voor de Young Captain Award.’
Tips voor nieuwe leiders die impact willen gaan maken
Wat zouden mensen die nu leidinggevende functies innemen kunnen doen om zich te ontwikkelen? ‘Die moeten erop uitgaan en anderen opzoeken. De neiging onder managers bestaat soms om de deur van het MT dicht te trekken en het met elkaar te gaan oplossen. Maar op veel vraagstukken, bijvoorbeeld op het gebied van ESG, heb je niet in je eentje het antwoord. Andere organisaties lopen tegen vergelijkbare kwesties aan en je hebt elkaar nodig om verder te komen.’
‘Het kan eenvoudig niet anders dan dat we over drie jaar moedige leiders hebben die met hun organisaties duurzame strategieën ontwikkelen. Ook al weten ze nog niet precies wat het eindresultaat ervan zal zijn. Van deze strategieën zullen ook de eerste resultaten zichtbaar zijn, waardoor anderen het voorbeeld zullen willen en moeten volgen. En waarbij we in staat zijn te leren van de fouten die ongetwijfeld ook worden gemaakt.’
Dit artikel wordt u aangeboden door
Young Captain Award
Het Young Captain Award-traject is een ware “leadership experience accelerator” voor de aankomende generatie bestuurders van grote bedrijven. Het programma is als een reis, waarin verdiepende ontplooiing als zakelijk leider én als mens centraal staat. Meedoen betekent het verbreden van je blik op mondiale maatschappelijke thema's en biedt toegang tot een uniek netwerk.
Meer info
