Aan de slag met AI: praktijktips van ceo’s, bestuursleden en andere experts

Het maakt niet uit welke rol technologie nu in je organisatie speelt, als leider moet je je nu echt verdiepen in kunstmatige intelligentie. Vooral generatieve AI (GenAI) krijgt forse invloed op organisaties, schrijft consultant McKinsey (2023). Met dit soort kunstmatige intelligentie kun je nieuwe, unieke content creëren: van teksten en afbeeldingen tot video en audio.

GenAI gaat een rol spelen in allerlei software die jij en je team nu al gebruiken. Denk aan e-mailsystemen die conceptberichten kunnen opstellen en administratiesoftware die automatisch leesbare financiële rapporten maakt. Kunstmatige intelligentie kan iedereen productiever maken en de mogelijkheden om te innoveren met AI zijn eindeloos. Maar er zijn ook risico’s. Wie niets doet, loopt snel achter. Wat staat je precies te doen?

1. AI: Leer van het verleden

‘Artificial Intelligence gaat onze wereld op zijn kop zetten’, zei Young Captain Award-jurylid en partner van de Boston Consulting Group (BCG) Frans Blom in 2017 al tegen de Telegraaf. ‘Dat wordt een aardverschuiving die je kunt vergelijken met de invoering van de computers op de werkvloer destijds, of de komst van internet. Die hebben onze blik op de wereld en onze manier van werken ingrijpend veranderd.’

GenAI en de snelle ontwikkeling ervan zijn weliswaar nieuw, maar dankzij de digitale transformatie zijn leiders van vandaag erop voorbereid. ‘De opkomst van internet heeft ons belangrijke lessen geleerd’, schrijven Kenneth Chenault en Samuel Palmisano op de zakelijke nieuwswebsite Fortune. Chenault is managing director van General Catalyst en voormalig CEO van American Express, Palmisano was tot 2012 de ceo van IBM.

Visie en richting in plaats van planning

‘Sommige bedrijven realiseerden pas veel te laat welke invloed het internet zou hebben, met alle gevolgen van dien’, benadrukken zij. ‘Leer daarvan. Als je afwachtend bent of het gebruik van AI simpelweg aan banden legt, mis je de kans om producten, processen en diensten te verbeteren.’

Jonge leiders zijn in staat op tijd verandering te brengen, denkt Blom. ‘Bij de aanstormende jonge leiders heb ik gezien dat hun planningshorizon steeds korter wordt’, zei het jurylid van Young Captain Award. ‘Visie en richting blijven belangrijk, maar planning op de lange termijn heeft steeds minder zin, omdat er steeds van alles verandert. De leiders van de toekomst moeten daarom in de eerste plaats in staat zijn met hun team te navigeren. Ze moeten oog hebben voor de belangen van alle stakeholders en daarnaast een groot zelfcorrigerend vermogen hebben.’

2. Van data- naar AI-beleid

Chenault en Palmisano waarschuwen dat ongecoördineerde verspreiding van AI in organisaties kan leiden tot onverantwoord gebruik. Dat heeft gevolgen voor de maatschappij als geheel. Zonder beleid of controle kan AI vooroordelen versterken en verkeerde of gevoelige informatie verspreiden.

Leiders van nu zijn zich over het algemeen bewust van de voordelen en gevaren van AI. Ernst & Young (EY) publiceerde deze zomer een onderzoek onder 1200 ceo’s wereldwijd. Daaruit blijkt dat twee derde (65%) AI ziet als positieve ontwikkeling. Het maakt organisaties efficiënter en kan leiden tot meer innovatie in bijvoorbeeld de gezondheidszorg. Maar ceo’s maken zich ook zorgen. Zo’n 65% vindt dat er meer aandacht nodig is voor de sociale, ethische en criminele risico’s van AI.

Bovendien werkt Europa aan regelgeving: de AI Act. Kunstmatige intelligentie met een hoog risico op schending van mensenrechten wordt verboden en er komen strenge regels voor andere slimme systemen. Technologie mag bijvoorbeeld niet discrimineren en het moet transparant en controleerbaar. Een risicoanalyse wordt verplicht.

Moreel kompas voor AI

Wat kun je doen als leider? De meeste grote organisaties hebben al databeleid. Breid dit uit met afspraken over het gebruik van AI binnen je organisatie. Denk na over de infrastructuur die nodig is om AI te ondersteunen en over ethiek. Maak beleid om te zorgen dat je voldoet aan zowel wet- en regelgeving als de kernwaarden van je organisatie.

Achmea ontwikkelde bijvoorbeeld een moreel kompas waarmee medewerkers de juiste keuzes kunnen maken als het gaat om AI en big data. Jennifer Rietveld-Dirksen was daarvoor verantwoordelijk. ‘AI en big data raken de hele organisatie’, vertelt ze in een interview op de bedrijfswebsite. ‘Alles wat technologisch kan en juridisch gezien mag; moet je dat als bedrijf willen? Hoe zit het met de normen en waarden en welke rol je in de maatschappij wilt spelen?’

Ze benadrukt dat wetgeving het tempo van alle technologische ontwikkelingen niet kan bijhouden. Rietveld-Dirksen: ‘Daarom moet je een eigen moreel kompas volgen. Wellicht meer geënt op de intentie van de wet in plaats van de net niet meer actuele letter. De overheid zal de wet moeten bijhouden, maar zal uiteindelijk veel meer appel moeten doen op het moreel van bedrijven.’

3. Zet in op AI-vaardigheid

Nog een les uit het verleden: als technologie alomtegenwoordig wordt, heeft dat invloed op vrijwel elke baan. Zorg dus dat jij en je team klaar zijn om te werken met GenAI. ‘Train jezelf en je managementteam op het gebied van AI en analyse’, schrijft ceo George Colony van het Amerikaanse marktonderzoekbedrijf Forrester in een blog. ‘Je hoeft niet te kunnen coderen, maar als je met de technologie in aanraking komt, krijg je een beter idee van waar je AI voor kunt gebruiken en hoe je beslissingen kunt nemen op basis van de output.’

Niet iedereen hoeft datawetenschapper of machinelearningexpert te worden, maar zorg dat je team tenminste basisvaardigheden heeft om te werken met AI. GenAI vervangt geen mensen, mensen die ermee kunnen werken vervangen degenen die dat niet kunnen. Ga dus volop experimenteren met tools als ChatGPT, Midjourney en Dall-E.

Digitale leeromgevingen

Veel grote bedrijven doen dat nu al. Zo liet Coca-Cola een speciale versie van ChatGPT bouwen voor medewerkers: Coca-Cola ChatGPT. Daarbij horen een kenniscentrum en trainingen om mensen te leren AI te gebruiken tijdens hun dagelijks werk, vertelt Lisa Chang (global chief people officer bij Coca-Cola) aan Fortune.

Een Nederlands voorbeeld is digitaal marketingbureau DEPT. Dat heeft onlangs het platform Labs gelanceerd, dat veel medewerkers tegelijk laat kennismaken met Web 3.0-zaken als crypto en AI-toepassingen. Lees meer in dit interview met ceo Dimi Albers.

4. Gebruik AI tijdens je werkdag

Om te leren over AI hoef je niet altijd een cursus te volgen. Experimenteer eens met systemen als ChatGPT, Midjourney en Dall-E. Ze kunnen namelijk op allerlei manieren helpen productiever te zijn tijdens je werkdag. The New York Times maakte een overzicht van slimme toepassingen. Zo gebruikt ondernemer Ronald Mannak het bijvoorbeeld om zijn Engels te verbeteren. ‘Als ik niet op woorden kan komen, kan GPT me helpen. De AI weet bijna altijd wat ik bedoel, zelfs als ik het slecht omschrijf.’

Dataspecialist Paul De Salvo gebruikt AI om zich voor te bereiden op discussies. ‘Als ik bijvoorbeeld een bepaalde tool wil vervangen, vraag ik ChatGPT om argumenten om de bestaande software te houden. Ik kan dan tegenargumenten voorbereiden.’

Volgens innovatiedeskundige Deborah Nas van TU Delft biedt AI kansen om data-analyse naar de boardroom te krijgen. Bestuurders hebben op dit moment nauwelijks toegang tot gedetailleerde data onder grafieken en KPI-rapportages, zegt ze in een interview. ‘Met AI kan de top van een bedrijf strategische vragen gaan stellen aan het systeem, over productontwikkeling, toekomstscenario’s en uitbreiding naar andere markten bijvoorbeeld.’

Wil je weten wat nog meer mogelijk is met AI? Vraag het eens aan ChatGPT zelf. Die geeft een hele lijst toepassingen, met een disclaimer: ‘Bij het gebruik van ChatGPT of een andere AI-tool is het essentieel dat een ceo een balans bewaart tussen automatisering en menselijk oordeel. Hoewel AI een waardevolle bron kan zijn, is het geen vervanging voor kritisch denken, ervaring en ethische besluitvorming.’