Leiderschapsstijlen

Jawel, meervoud, want verschillende situaties en werknemers vragen om andere managementstijlen. In dit overzicht lees je welke verschillende leiderschapsstijlen er zijn en hoe je kunt ontdekken welke manieren van leidinggeven bij jou passen.

Wat is de meest bekende theorie over leiderschapsstijlen?

Er zijn verschillende theorieën over leiderschapsstijlen. De meest bekende is het Situationeel Leiderschap Model (ook wel SLII-model) van Paul Hersey en Ken Blanchard, twee gedragswetenschappers. De wetenschappers stellen dat het per situatie verschilt wat de meest effectieve leiderschapsstijl is; situationeel dus.

In hun model worden twee assen beschreven en daardoor wordt onderscheid gemaakt in vier leiderschapsstijlen.

• Hoe sturend ben je als leider, oftewel hoeveel sturend gedrag vertoon je?
• Hoe ondersteunend ben je als leider, oftewel hoeveel ondersteuning biedt je?

Volgens Hersey en Blanchard hangt de stijl van leidinggeven vaak af van de vaardigheden van het team en van hoeveel verantwoordelijkheid en motivatie de werknemers zelf voelen.

Leiderschapsstijlen uit het Situationeel Leiderschapsmodel

Vanuit het Situationeel Leiderschapsmodel ontstaan vier verschillende leiderschapsstijlen. Deze vier stijlen kun je afwisselend toepassen, afhankelijk van de situatie, de doelstellingen van het team en de werknemers waar je mee te maken hebt.

1. Sturende leiderschapsstijl

De sturende leiderschapsstijl, ook wel directieve leiderschapsstijl, wordt toegepast wanneer het team of de medewerker nog niet erg vaardig is en nog duidelijke instructies nodig heeft.

Bij deze leiderschapsstijl check je de voortgang regelmatig en geef je de medewerkers nog weinig vrijheid. Deze stijl kun je bijvoorbeeld ook toepassen wanneer er een strakke deadline is.

2. Coachende leiderschapsstijl

De coachende leiderschapsstijl is nog steeds sturend, maar je geeft hierbij ook ondersteuning. Je besteedt aandacht aan de relatie met je medewerker en aan diens ontwikkeling en de betrokkenheid bij het werk. Zo kun je de medewerker motiveren. Dit is een passende stijl wanneer de medewerker wel de vaardigheden voor de taken heeft, maar onzeker is of weinig motivatie heeft.

3. Ondersteunende leiderschapsstijl

Bij deze ondersteunende leiderschapsstijl geef je minder sturing wat betreft taken, maar wel nog begeleiding. Je medewerkers worden beter in wat ze doen dus krijgen meer verantwoordelijkheid in het werk.

Jij als leidinggevende zorgt ervoor dat je team alles heeft wat ze nodig hebben om te ontwikkelen, zoals scholing of extra motivatie. Deze stijl verschilt met de vorige op het gebied van inhoudelijke sturing. Je hoeft je medewerkers hier niet meer te vertellen wat ze moeten doen, maar je ondersteunt ze nog wel.

4. Delegerende stijl

De delegerende stijl pas je toe wanneer je team de taken zelfstandig kan uitvoeren en hier genoeg motivatie voor heeft. Jij kunt het werk delegeren en de medewerkers gaan zelf aan de slag. Je blijft natuurlijk wel eindverantwoordelijke, dus ook hier is het verstandig om te sturen op output en de planning en voortgang in de gaten te houden.

Welke leiderschapsstijlen zijn er nog meer?

Naast deze vier leiderschapsstijlen zijn er in de loop der jaren een aantal stijlen bijgekomen uit verschillende theorieën.

Autocratisch leiderschap

Autocratie betekent alleen heersen en dat is ook wat autocratisch leiderschap inhoudt. Het is een taakgerichte vorm van leidinggeven. De manager bepaalt de strategie en de taken en controleert die streng.

Er is een eenzijdige manier van communiceren: de leidinggevende legt taken op en er is weinig ruimte voor eigen inbreng vanuit het team. Binnen autocratisch leiderschap wordt ook wel eens onderscheid gemaakt tussen twee stijlen: de autoritaire leiderschapsstijl en de directieve leiderschapsstijl.

• In het artikel ‘Dit is wat autocratisch leiderschap inhoudt’ lees je verder over dit onderscheid en lees je waarom deze stijl ook wel ‘destructive leadership’ wordt genoemd.

Democratisch leiderschap

Bij democratisch leiderschap staan de medewerkers centraal en is de aandacht van de leidinggevende gericht op het motiveren van het team. Beslissingen worden democratisch genomen, wat de besluitvorming kan vertragen maar wel motiverend kan werken.

Bij deze leiderschapsstijl krijgen medewerkers ruimte om ideeën in te brengen, maar ook meer verantwoordelijkheid voor hun eigen taken. Ook binnen democratisch leiderschap wordt er onderscheid gemaakt in twee stijlen, namelijk de participatieve stijl en de toegeeflijke stijl.

• In het artikel ‘Democratisch leiderschap: nodig jouw team uit om mee te praten’ lees je hoe je democratisch leiderschap op de juiste manier inzet.

Dienend leiderschap

Ook bij dienend leiderschap staat het team centraal. De leidinggevende is er vooral om het team te ontwikkelen. De leider kan goed luisteren en werknemers aanmoedigen om het beste uit zichzelf te halen. Er wordt een cultuur van leren en ontwikkelen gecreëerd.

Net als bij de democratisch stijl ligt de nadruk op autonomie en verantwoordelijkheid. Het verschil is dat de leider bij dienend leiderschap wel de besluiten neemt. Er wordt dan ook wel gezegd: dienende leiders zijn zacht voor de medewerkers, maar hard voor de resultaten.

• Welke eigenschappen heb je nodig voor dienend leiderschap? Lees het artikel ‘Hoe je bij dienend leiderschap je team centraal stelt’

Laissez-faire leiderschap

Bij de laissez-faire leidersschapsstijl geeft de leidinggevende de medewerkers veel vrijheid. Laissez faire is dan ook een Franse vertaling van ‘laat maar zo’. Dit is een uiterste vorm van democratisch leiderschap, waarin veel participatie van medewerkers wordt verwacht.

De laissez-faire stijl kan goed worden toegepast in een zelfsturend team dat eigen verantwoording kan nemen en volledig zelfstandig kan werken. De leiderschapsstijl komt dan ook overeen met de delegerende stijl uit het Situationeel Leiderschapsmodel.

Een valkuil van deze leiderschapsstijl is te veel vrijheid. Wanneer een van de medewerkers zich minder betrokken voelt en juist sturing nodig heeft, wordt hij bij deze stijl van leidinggeven juist minder gemotiveerd en minder productief.

Transactioneel leiderschap

Bij transactioneel leiderschap worden medewerkers beloond voor wat ze doen. De doelstellingen staan vooraf vast en daar staat een beloning tegenover, zoals een bonus. Rollen en verantwoordelijkheden zijn bepaald. Deze leiderschapsstijl komt uit de theorie dat medewerkers alleen gemotiveerd worden door een (financiële) beloning.

De relatie tussen de manager en de werknemers is zakelijk en gedreven vanuit de overeenkomst. Er zijn ook in deze leiderschapsstijl drie verschillende vormen te onderscheiden.

Transformationeel leiderschap

Het tegenovergestelde van transactioneel leiderschap is transformationeel leiderschap. Deze twee leiderschapsstijlen worden dan ook meestal uitgelegd ten opzichte van elkaar. De transformationele leiderschapsstijl kenmerkt zich door medewerkers, het team en de organisatie te verbeteren en te transformeren.

Het gaat hier niet (alleen) om het belonen van goed gedrag, maar om de intrinsieke motivatie van de medewerkers. De leider vraagt om inbreng om samen tot een zo goed mogelijk resultaat te komen. Deze stijl is een stuk flexibeler: doelstellingen en taken kunnen gaandeweg veranderen.

• Meer over het verschil tussen transactioneel en transformationeel leiderschap lees je in het artikel ‘Van transactioneel naar transformationeel leiderschap’.

Wanneer gebruik je welke leiderschapsstijl?

Naast bovenstaande leiderschapsstijlen zijn er nog meer theorieën met nog veel meer stijlen. Dit benadrukt dat er geen eenduidig antwoord is op welke leiderschapsstijl je moet toepassen. Het beste is dus een mix van verschillende stijlen, afhankelijk van je situatie en je medewerkers. De ene medewerker zal bijvoorbeeld meer sturing nodig hebben dan de andere.

De leiderschapsstijl die je kunt toepassen hangt af van de volgende factoren:

• Je eigen persoonlijkheid
• De vaardigheden van de medewerkers
• De motivatie van de medewerkers
• De doelstellingen van het team

Het Situationeel Leiderschap Model is hier ook op gebaseerd. De directieve stijl pas je bijvoorbeeld toe wanneer er duidelijke instructies en veel ondersteuning nodig is, terwijl je de medewerkers bij de delegerende stijl meer los kunt laten. Hier is namelijk een hoge mate van motivatie.

• Lees in het artikel 6 emotieve leiderschapsstijlen hoe je verschillende leiderschapsstijlen met elkaar combineert.

Wat zijn voorbeelden van inspirerende leiders?

Ben je op zoek naar de leiderschapsstijl die bij je past? Laat je inspireren door sterke leiders. MT/Sprout brengt elk jaar de Next Leadership50 uit: een ranglijst van 50 inspirerende managementtalenten.

Die leiders vragen we het hemd van het lijf. Sanne de Laat, directeur particulieren bij Interpolis, vertelt:

’Goed leiderschap is dat je mensen dingen laat doen die ze zelf niet voor mogelijk hadden geacht. Je neemt zelf een plaats in de coulissen om af en toe dingen toe te fluisteren, maar degene die op het podium staat is degene aan wie leiding gegeven wordt.’

Veelgestelde vragen over leiderschapsstijlen

1. Welke leiderschapsstijlen zijn er?
   Het model van Hersey en Blanchard beschrijft vier leiderschapsstijlen. Er zijn er echter nog veel meer, uit verschillende theorieën. In het artikel 14 stijlen van leidinggeven lees je de 14 belangrijkste stijlen en hoe je ze toepast.
2. Wat is een leiderschapsstijl?
   Een leiderschapsstijl is een manier van leidinggeven, die past bij jou als manager, maar ook bij de medewerkers en de situatie.
3. Wanneer pas je welke leiderschapsstijl toe?
   Welke stijl van leidinggeven je wil toepassen, hangt af van een aantal factoren:
   • Je eigen persoonlijkheid
   • Vaardigheden van de medewerkers
   • Motivatie van de medewerkers
   • Doelstellingen van het team

Daarnaast is het slim om verschillende leiderschapsstijlen te combineren.