Democratisch leiderschap is een mensgerichte leiderschapsstijl waarbij de aandacht van de leidinggevende helemaal is gericht op het motiveren van het team. De medewerkers staan dus centraal en de leidinggevende doet er alles aan om ze tevreden te houden. Een begrijpelijke keuze, want zonder gemotiveerde medewerkers komt het bedrijf nergens.
Democratisch leiderschap is een van de vier leiderschapsstijlen uit de Rensis Likert managementtheorie. Deze stijl wordt ook wel participerend leiderschap genoemd.
Kenmerken democratisch leiderschap
Onder democratisch leiderschap krijgt het team veel verantwoordelijkheid en de medewerkers voelen daardoor de ruimte om met nieuwe ideeën en oplossingen te komen. De leidinggevende hakt alleen knopen door wanneer er geen beslissingen worden genomen door het team of als het echt helemaal de verkeerde kant op dreigt te gaan.
Wanneer er democratisch leiding wordt gegeven, is leidinggeven dus eigenlijk meer een groepsfunctie geworden. Als leidinggevende ben je vooral een begeleider en coördinator geworden.
Voordelen democratisch leiderschap:
- Medewerkers voelen zich gestimuleerd om met creatieve oplossingen te komen;
- Ze voelen zich verantwoordelijk voor het resultaat van het team;
- Ze zijn betrokken bij de organisatie;
- En voelen zich gemotiveerd.
Bij de democratische leiderschapsstijl worden medewerkers aangemoedigd om onderling in discussie te gaan, met nieuwe ideeën te komen en samen beslissingen te nemen.
Nadeel democratisch leiderschap
Het risico bij deze leidinggevende stijl is wel dat er meer kans is op eindeloze discussies en besluiteloosheid als niemand echt de knoop durft door te hakken. Een leidinggevende zal dus altijd alert moeten blijven meekijken om de prestaties te monitoren en waar nodig actie te ondernemen.
Stijlen binnen democratisch leiderschap
Alsof er nog niet genoeg leiderschapsstijlen zijn, zijn er binnen de democratische stijl ook nog twee stijlen te definiëren. Namelijk de participatieve stijl en de toegeeflijke stijl.
Stijl #1. Participatief leiderschap
Een leidinggevende die participatief leiderschap inzet, geeft ruimte voor het team om mee te beslissen in veel processen. Empowerment wordt vaak genoemd als kenmerk van deze stijl, waarmee ze bedoelen dat er sprake is van zelfcontrole en autonomie onder de medewerkers.
Medewerkers worden dus gestimuleerd om verantwoordelijkheid te nemen. Dit is uiteraard niet iets wat er ineens is, maar een proces dat langzaam groeit.
Kenmerkend voor deze stijl is dat de leidinggevende:
- bescheidenheid, kalmte en geduld uitstraalt;
- medewerkers vertrouwt;
- naar opinies van medewerkers vraagt en luistert;
- medewerkers betrekt bij beslissingen;
- medewerkers ruimte geeft in de uitvoering van hun taken.
Stijl #2. Toegeeflijk leiderschap
Leidinggevenden die deze stijl hanteren zijn, leiden hun medewerkers eigenlijk niet. Zij zijn uitermate flexibel met de normen en regels en in de interactie met hun medewerkers. Deze stijl levert problemen op wanneer hij te vaak wordt ingezet.
Kenmerkend voor deze stijl is dat de leidinggevende:
- (te) grote soepelheid en toegeeflijkheid heeft;
- zware fouten niet bespreekt.
Wanneer is democratisch leiderschap een succes?
Wil je als leider democratisch leiderschap toepassen dan heb je wel een team nodig dat daar voor openstaat. Zoals Ben Tiggelaar het verwoordt in deze video: ‘Zorg ervoor dat mensen zich uitgenodigd voelen om mee te praten op de momenten dat dit belangrijk is. Als mensen zich daar niet toe geroepen voelen, heb je echt een probleem.’
Verder is het belangrijk dat de volgende kenmerken in het team aanwezig zijn:
- Respect: wil je als democratisch leider slagen, dan is het essentieel dat er respect is in het team. Dus ook tussen de leidinggevende en werknemers. Het is belangrijk dat je elkaars rol en persoonlijkheid begrijpt en respecteert.
- Teamgevoel: een wij-gevoel binnen een team ontstaat als medewerkers medeverantwoordelijk zijn voor de taken en beslissingen. Grote kans dat ze zich dan namelijk voor het hele bedrijf verantwoordelijk voelen en ook eerder samenwerkingen opzoeken.
Hoe je werknemers betrekt bij je organisatie
Zoals eerder genoemd draait democratisch leidinggeven om het motiveren van het team. Dat doe je onder andere door werknemers te betrekken. Dat kun je op verschillende manieren doen:
- Effectief feedback geven is belangrijk om een werknemer te bereiken. Met deze 8 punten geef je op een juiste manier feedback:
- Geef geen kritiek aan mensen aan wie je niet direct leiding geeft
- Maak het nooit persoonlijk
- Stel je kwetsbaar op
- Zeg nooit: jij deed dit/dat, maar houd het bij jezelf: ik voel me niet prettig als… Ik merk dat…
- Constateer een feit, benoem je gevoel daarbij en wacht op een reactie
- Bied hulp aan om dit te veranderen
- Kritiek geef je altijd face to face zonder anderen erbij
- Complimenten kun je ook per app of mail of in het voorbijgaan geven
- Toon erkenning: als leidinggevende is het belangrijk om gevoelens, ideeën en werkzaamheden te zien en te erkennen. Vraag medewerkers actief om hun mening en zorg dat creatieve oplossingen ondersteund worden door de organisatie.
- Communiceer duidelijk en transparant: leg uit waarom bepaalde beslissingen worden genomen en houd werknemers ook op de hoogte van ontwikkelingen. Vertel ook wat iedereen bijdraagt aan het gezamenlijke doel. Geef ook aan dat medewerkers altijd bij je terecht kunnen met vragen en opmerkingen.
- Delegeer werk: je kunt zeggen dat democratisch leiderschap draait om delegeren. Zorg dat werknemers taken kunnen uitvoeren die goed bij hun kwaliteiten aansluiten en waarbij ze ook verantwoordelijk zijn. Studies tonen aan dat wanneer werknemers hun sterke punten kennen en gebruiken, ze meer betrokken zijn, beter presteren en minder geneigd zijn om op zoek te gaan naar ander werk.
- Bied ruimte voor ontwikkeling: voor werknemers is het belangrijk dat ze de mogelijkheid hebben om vaardigheden en kennis te vergroten door bijvoorbeeld cursussen.
Meer over de verschillende stijlen van leidinggeven? Bekijk de overzichtspagina leiderschapsstijlen.
Democratisch leiderschap, dit wil je weten:
Wat is democratisch leiderschap?
Bij democratisch leiderschap staan de medewerkers centraal. Het team krijgt veel verantwoordelijkheid in het werk. Alleen als er geen beslissingen genomen worden of het de verkeerde kant op dreigt te gaan, grijp je als leidinggevende in.
Wat voor team heb je nodig voor democratisch leiderschap?
Als je als leider de democratische of participerende leiderschapsstijl wilt hanteren, heb je een team nodig dat het aankan en ervoor openstaat. Medewerkers krijgen namelijk veel verantwoordelijkheid. Mensen moeten zich ook uit durven spreken.
