Ruilen we transactioneel leiderschap in voor transformationeel leiderschap?

De meningen zijn nog steeds verdeeld over welke stijlen van leidinggeven nu het best werken. Misschien kunnen we concluderen dat in iedere situatie een andere vorm van leiderschap beter is, zoals het uitgangspunt in situationeel leiderschap.

In dit artikel bespreken we twee vormen die vaak als tegenovergesteld aan elkaar worden gezien: transactioneel leiderschap en transformationeel leiderschap. Daarnaast zetten we de kenmerken van deze leiderschapsstijlen op een rij, zodat je antwoord krijgt op de vraag:

Ruilen we transactioneel leiderschap in voor transformationeel leiderschap?

Dit is transactioneel leiderschap

Transactioneel leiderschap richt zich op het ruilprincipe en is verwant aan de opvatting vanuit het Taylorisme dat ervan uitgaat dat medewerkers alleen gemotiveerd kunnen worden door belonen en straffen.

In ruil voor het afleveren van goed en bevredigend werk binnen de deadlines biedt de leidinggevende de medewerker een beloning voor zijn bijdrage. Denk bijvoorbeeld aan extra salaris, bonussen of extra mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen.

Het eigenbelang van de leidinggevende – en dat van de organisatie – staat bij transactioneel leidinggeven voorop. De relatie tussen de leidinggevende en zijn mensen is zakelijk.

Vormen van transactioneel leiderschap

We onderscheiden 3 vormen van transactioneel leiderschap:

1. De passieve vorm van ‘management by exception’
   Bij deze stijl van transactioneel leiderschap bepaalt de leider heldere doelen. Hij grijpt pas in zodra deze doelen niet zijn gehaald, of als er problemen ontstaan.
2. De actieve vorm van ‘management by exception’
   De transactionele leider bepaalt heldere doelen, houdt de voortgang in de gaten en stuurt bij.
3. Constructief transactioneel
   De transactionele leider stelt doelen op en maakt zijn verwachtingen duidelijk. Hij geeft complimenten voor wat goed gaat, deelt suggesties, advies en feedback. Hij beloont de medewerkers wanneer dat kan. Deze stijl van transactioneel leiderschap staat bekend als de meest effectieve.

Effecten van transactioneel leiderschap

Je kunt je afvragen of transactioneel leiderschap nog wel zo effectief is. Het resultaat van transactioneel leiderschap is namelijk vaak dat initiatieven van medewerkers al de kop ingedrukt worden voordat ze goed en wel zijn gedeeld. Als transactionele leider rem je vaak de autonomie van de medewerkers en hun vermogen om zelf na te denken en creatief te zijn.

Het lijkt er daarnaast op dat mensen juist minder gemotiveerd worden als er een te grote focus op de transactie ligt. Natuurlijk moeten de basisvoorwaarden, de transactie tussen leidinggevende en medewerker duidelijk en goed geregeld zijn.

Door te veel aandacht te besteden aan de transactie kan bij medewerkers echter het gevoel ontstaan dat ze het alleen maar doen voor het geld. Het gevolg: ze kunnen zich minder goed focussen op aspecten als uitdaging en zingeving  – eveneens motiverende factoren.

Dit is transformationeel leiderschap

Transformationeel leiderschap lijkt meer van deze tijd en effectiever te zijn. De leidinggevende wil op basis van een uitdagende visie mensen inspireren om hun beste werk te leveren voor de organisatie.

Uit verschillende onderzoeken blijkt bovendien dat organisaties met transformationele leiders effectiever en efficiënter werken. Transformationele leiders zijn beter in staat hun mensen te mobiliseren dat stapje extra te doen, omdat ze daar zelf het belang van zien.

Het gaat er bij de transformationele leiderschapsstijl namelijk om dat medewerkers intrinsiek gemotiveerd zijn om het beste resultaat af te leveren. De transformationele leider weet niet altijd precies hoe het moet, maar vraagt zijn medewerkers juist om daarover mee te denken.

Transformationele leiders kunnen mensen inspireren en motiveren, hen intellectueel stimuleren en laten een oprechte persoonlijke betrokkenheid zien.

Ook Barack Obama is een transformationele leider, stelt managementexpert Ben Tiggelaar. ‘Obama is iemand die ervoor zorgt dat de mensen die met hem samenwerken als het ware boven zichzelf uitstijgen, anders naar zichzelf gaan kijken en geïnspireerd raken om aan een hoger doel te werken.’

Een transformationele leider maakt met die houding de weg vrij voor baanbrekende resultaten, aldus Tiggelaar.

‘Wat ook echt typisch Obama is, is een verhaal van hoop en idealen neerzetten, waardoor mensen geïnspireerd worden om die stap te zetten, over hun eigen schaduw heen springen en dingen doen die ze zelf misschien niet voor mogelijk hielden.’

Intrinsieke motivatie van medewerkers

Bij transformationeel leiderschap gaat het er dus om dat medewerkers intrinsiek gemotiveerd raken om het beste resultaat af te leveren.

In tegenstelling tot transactioneel leiderschap gaat het bij transformationeel leiderschap niet alleen om het belonen van goed gedrag. Een transformationele leider zorgt voor een motiverend proces dat automatisch tot goed gedrag leidt.

Zo motiveer je medewerkers

Goede leiders weten hun mensen te motiveren en de prestaties van hun medewerkers te verbeteren. ‘Motivatie zit in de eerste plaats in mensen zelf, maar leidinggevenden hebben wel degelijk invloed’, zegt Janka Stoker, hoogleraar leiderschap en organisatieverandering aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Je motiveert medewerkers met de volgende drie factoren:

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

1. Bied autonomie: ruimte om te kunnen doen wat ze zelf willen;
2. Geef uitdaging: laat hen steeds beter worden in wat ze doen;
3. Breng zingeving: laat medewerkers iets doen dat ze belangrijk vinden

Een transformationele leider moet daarom in staat zijn om het goede voorbeeld te geven. Hij doorziet dieper liggende zaken, zoals normen, waarden, behoeften en capaciteiten van de medewerker en kan die positief te beïnvloeden.

Transformationeel leiderschap op de werkvloer

Wil je transformationeel leiderschap in de praktijk brengen? Als transformationele leider kun je je focussen op drie belangrijke pijlers die passen bij deze leiderschapsstijl:

1. Stel inspiratie en visie centraal
   Transformationele leiders kunnen medewerkers inspireren door – met hen – een eigen visie te ontwikkelen en uit te werken.
2. Geef individuele aandacht
   Transformationele leiders vergroten de betrokkenheid van medewerkers door belangstelling en respect te tonen voor persoonlijke gevoelens en behoeften.
3. Bied intellectuele uitdaging
   Transformationele leiders dagen medewerkers uit op een manier waarbij de professionalisering van individuele medewerkers met zich meebrengt dat ook de organisatie als geheel leert.