10 tips om een growth mindset te ontwikkelen

Als organisaties ook in de toekomst nog relevant willen zijn, moeten zij een cultuur hebben die in het teken staat van continu ontwikkelen. Een cultuur waarin medewerkers met verve nieuwe uitdagingen aangaan, leren van feedback, succes van anderen zien als inspiratie, doorzetten bij tegenslag en ‘moeite doen’ beschouwen als de weg naar meesterschap.

Een cultuur, kortom, waarin een zogeheten growth mindset centraal staat. ‘Waar mensen werken die ervan overtuigd zijn dat ze iedere dag weer beter kunnen worden in hun werk, hun capaciteiten kunnen ontwikkelen en daarom in staat zijn soepel mee te bewegen in de veranderingen’, aldus Mathijs de Boer, business development manager bij Boertien Vergouwen Overduin.

Growth mindset vs fixed mindset

Een jaar of 30 geleden viel het psychologe Carol Dweck op dat mensen op verschillende manieren omgaan met uitdagingen, fouten, en bijvoorbeeld feedback. Sommigen zien verandering als een kans, terwijl anderen dit juist liever vermijden. Zo zijn er ook mensen die feedback zien als een kans om te leren, en reageren anderen er juist vaak defensief op. Met name die laatste groep ziet zijn of haar capaciteiten vaak als een vast gegeven. Zij handelen dan ook vanuit een fixed mindset en komen daardoor nooit tot volledige bloei.

‘In essentie ontstaat zo’n fixed mindset uit angst’, zegt Saskia van der Schaaf, al 14 jaar trainer en coach bij Boertien Vergouwen Overduin. ‘Het gaat om angst om niet te voldoen, niet gezien en erkend te worden. Een growth mindset ontstaat juist op het moment dat we inzien dat we als mens niet onze prestaties zijn. Dat we een intrinsieke waarde hebben.

Als je dat gaat inzien, wordt het ineens leuk om te ontdekken, te leren en jezelf uit te dagen. Je eigenwaarde staat dan niet meer op het spel. Hoe leuk is dat? Ook als je dan ‘faalt’ is dat vooral een leermoment.’

Growth mindset in de praktijk

In de praktijk blijkt het toch nog vaak moeilijk om zo’n growth mindset toe te passen, merken beiden. ‘Het is goed nieuws dat we steeds meer merken dat organisaties hun medewerkers helpen om het leren in hun werk te integreren’, zegt De Boer.

‘Maar in de waan van de dag blijft het toch vaak een uitdaging om hier ruimte voor te maken. Toch kun ook jij morgen al aan de slag met leren en het ontwikkelen van zo’n growth mindset, waarbij je openstaat voor feedback en verandering.’

Hoe doe je dat? Van der Schaaf en De Boer geven 10 tips:

Tip 1: Het hóéft niet. Ontwikkelen is een keuze

Je eigen autonomie is essentieel in leren. Onderzoek toont dit ook aan, vertelt Van der Schaaf. ‘Het is een beetje een disclaimer, maar je doet er altijd goed aan om heel bewust een keuze te maken of je je gaat ontwikkelen en op welk terrein. Als het echt een vrije keuze is om je te gaan ontwikkelen, ben je eerder geneigd om ook echt in actie te komen en door te zetten als het lastig wordt.’

Tip 2: Stel leerdoelen, geen resultaatdoelen

Carol Dweck onderzocht het effect van zogeheten leerdoelen vs. prestatiedoelen. Wat bleek? De deelnemers die zich richten op leerdoelen, presteerden uiteindelijk beter dan wie zich richtte op prestatiedoelen. Hoe dat komt? Van der Schaaf: ‘Als je doel is om te leren, werkt dat als vanzelf een growth mindset in de hand. Daardoor richt de deelnemer zich veel meer op het proces – en minder op het resultaat. Leren op zichzelf is dan al de beloning.’

Leren en presteren kunnen overigens prima hand in hand gaan, benadrukt ze. ‘Leerdoelen en prestatie doelen kunnen naast elkaar bestaan. Alleen: in de praktijk hebben we de meeste waardering voor de prestatie en niet voor de persoonlijke groei die iemand doormaakt. En dat is zonde.’

Ze raadt dan ook aan ook oog te hebben voor het proces en het leren zelf, en niet alleen voor de resultaten. In de praktijk is dit makkelijker gezegd dan gedaan, beseft ze. Veel leiders sturen op output (op presteren). Daar worden ze immers zelf ook op afgerekend. ‘Maar werk je vanuit het vertrouwen dat je iets leert beheersen, dan heeft dat aantoonbaar effect dat je uiteindelijk ook beter gaat presteren.’

Tip 3: Verbind je doelen met je waarden

Als je vaak doelen stelt en die niet haalt, kun je je afvragen of je wel het goede doel voor ogen hebt. ‘Stel dat je nu eindelijk dat artikel wilt schrijven of jezelf wilt trainen in gesprekstechnieken – en uiteindelijk lukt het je toch niet. Vraag je dan eens af wat het doel achter het doel is. Stel dat het lukt:

• Wat levert het je dan in het ideale geval op?
• Als je het artikel tóch schrijft, gaat het je dan om leren? Om delen van kennis? Of om het op de kaart zetten van je project?

In het geval van de gesprekstechnieken;

• Wil je dat omdat het moet of omdat je daarmee meer ontspannen gesprekken kunt voeren?

De verbinding met de behoefte of waarde achter het doel is de werkelijke drijfveer en zorgt daarmee voor motivatie’, legt De Boer uit. ‘Door het te verbinden met je drijfveren overkom je mogelijk aanvankelijke weerstand, en maak je juist energie los.’

Tip 4: Werk met kleine, haalbare acties

De Amerikaanse auteur en onderzoeker BJ Fogg had het al over het nut van zogenoemde tiny habits: kleine, haalbare acties, die bijdragen aan het grote doel. ‘Mensen met een fixed mindset willen vaak in één keer de hele berg beklimmen’, legt Van der Schaaf uit. ‘Maar dat lukt natuurlijk nooit. Dat is een manier om jezelf te ondermijnen. Je voedt dan de gedachte: zie je wel dat ik het niet kan.

Hak daarom liever je doel op in kleine, haalbare stapjes. Oefen kort en vaak, liever dan lang en weinig. Nog effectiever is het om je acties te koppelen aan je eigen routine.’

Tip 5: Vier successen

Onderzoek toont aan dat als je progressie boekt en stapjes zet richting je doel, dit bijdraagt aan je werkbeleving en motivatie om vooral door te gaan. Geef jezelf eens wat vaker een schouderklopje, adviseert De Boer. ‘Complimenteer direct na het leren en experimenteren je eigen inzet. Vier de stappen die je maakt. Vaak zien we vooral wat er nog niet is, in plaats van alle stappen die we hebben gezet.

Probeer ook bijvoorbeeld elke maand terug te kijken. Hou bijvoorbeeld een logboek bij met wat je leert. Zo zie je welke stappen je maakt. Dat geeft energie.’

Tip 6: Ga briljant mislukken

Falen is nog steeds een taboe. We zijn er vaak bang van, willen het koste wat kost voorkomen. Terwijl: ‘je faalt pas als je er niet van geleerd hebt’, zegt De Boer. ‘Het is natuurlijk niet zo dat je zomaar een drukke snelweg moet oversteken. Maar als je vooraf nagedacht hebt over je doel, de risico’s inschatte, je inzet toonde, een aanpak had, maar het toch niet lukte, dan doet zich een uitgelezen kans voor om te leren. Je falen is dan namelijk niet verwijtbaar. Dat noemen we briljant mislukken.

Niet voor niets zei Thomas Edison bij de uitvinding van de gloeilamp al: ‘I have not failed, I’ve just found 10.000 ways that won’t work.’ Briljant mislukken is de bron van innovatie. Als je vooraf afspreekt dat je een experiment aangaat, accepteer je ook dat het kan mislukken. Maar dat je er meteen wel van kunt leren. Als je daar ruimte voor maakt, stimuleer je het leren.’

Mensen zijn van jongs af aan al vaak geconditioneerd met presteren, vult Van der Schaaf aan. ‘En als je dan niet presteert, dan ben jij niet goed genoeg, denken ze. Terwijl: als je jouw prestatie loskoppelt van wie jezelf bent, dan zegt het niets over jouw waarde als mens, maar stimuleer je juist het leerproces.’

Dat is voor veel mensen best ingewikkeld, merkt ze in de trainingen die ze erover geeft. ‘Maar als je ermee oefent, kun je er ook juist veel energie van krijgen. En als je meer bewust wordt van je fixed en growth mindset, versterk je ook je lerend vermogen en vooral ook het plezier in leren.’

Tip 7: Maak een als-dan-plan

Als je gaat starten met leren (of welk goed voornemen dan ook) helpt het om plannen te maken, zo laat onderzoek zien. Alleen de intentie uitspreken om iets te gaan doen, is vaak onvoldoende. Zo werkt het bij het leren ook. Werk bijvoorbeeld met zogenoemde ‘implementatie-intenties’, raadt Van der Schaaf aan. ‘Ingewikkeld? Valt wel mee. Het is een concreet plan dat beschrijft wanneer, waar en hoe je je doel gaat bereiken. Als ik een situatie X terecht komt,  doe ik Y.’

Hoe specifieker en hoe concreter je het opschrijft, hoe groter de kans dat je ook daadwerkelijk in actie komt, stelt Van der Schaaf. ‘En oja, niet onbelangrijk: je moet het natuurlijk zelf wel echt willen.’ Het gaat letterlijk om visualiseren, vult De Boer ook nog aan. ‘Probeer visueel jezelf voor te stellen wat je in een bepaald geval gaat doen. Dat triggert enorm als de situatie zich voordoet.’

Tip 8: Spreek jezelf positief toe

Jezelf positief toespreken staat niet voor niets in alle psychologieboekjes, zegt Van der Schaaf. Maar hier waarschuwt ze ook. ‘Het is een beetje tricky. Tegen jezelf zeggen ‘ik kan het!’ kan namelijk ook een fixed mindset triggeren, omdat het de focus op presteren legt. En als het dan niet lukt, werkt het ook weer tegen je.’

Maar als je het omdraait, en zogenoemde positieve affirmaties zoekt in je eigenwaarde en in wie je bent, kan het al meer opleveren. ‘Zeg bijvoorbeeld ’s ochtends tegen jezelf, bij het tandenpoetsen: ik geloof in mezelf, ik accepteer mezelf zoals ik ben, ik geef het beste van mezelf. Zulke self talk helpt namelijk vooral als je het regelmatig doet.’

Tip 9: Vraag hulp

Je hoeft het niet alleen te doen. ‘Mensen met een sterke fixed mindset hebben vaak onbewust dit idee’, zegt Van der Schaaf. ‘Ze willen constant laten merken dat ze het kunnen, zijn bang om door de mand te vallen. Maar het leidt ook tot een heel vernauwd beeld. Want hoe fijn is het om te weten dat er altijd mensen zijn die je willen helpen. Zoek die op en je zult merken dat het je niet alleen nieuwe ideeën geeft, de ondersteuning maakt het leren meestal ook meer ontspannen. Soms is het alleen al voldoende om het erover te hebben. Het is echt idioot om te denken dat je alles in je eentje hoeft te bedenken.’

Tip 10: Ervaar dat leren leuk is

Zie je leren vooral als gedoe? Ga dan juist iets leren waar je alleen maar plezier in hebt. Of dat nu pingpong is, de Argentijnse tango, tuinieren of koken. Maakt niet uit, als je iets gaat leren puur voor de lol van het doen, train je de growth mindset al, stelt De Boer. ‘Met zoiets als de tango heb je meestal geen prestatiedoel. En zo leer je dat leren leuk kan zijn. En die positieve leerervaring kun je dan weer makkelijker inzetten daar waar het wat lastiger is.’

Dat merken ze ook vaak als ze vanuit hun eigen werk bij organisaties leerplatforms implementeren. ‘Dan zie je dat mensen bijvoorbeeld in het voorjaar cursussen Spaans, Italiaans of Frans willen volgen. Zodat ze in de zomer op het terras een kopje koffie kunnen bestellen. Maar dan zijn ze in elk geval aan het leren.

Ze ervaren dat leren leuk is. Dat kun je dan vervolgens natuurlijk ook weer breder in de organisatie toepassen. Zeker als ze ook op dat leren reflecteren. Want ook die cursus Italiaans is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan.

• Wat deed je toen het tegenzat?
• Wat maakte dat je toen doorzette?
• Heb je misschien om hulp gevraagd?

Als je hierop actief reflecteert, merk je dat je vanuit een growth mindset handelt. En dat kun je dan mooi actief inzetten bij de volgende uitdaging in je werk.’