Iedereen die allergisch is voor negativisme rond oud en nieuw kan ik op voorhand geruststellen: dit is een optimistische column. Dat heeft met mijn karakter te maken, maar meer nog met onderwerp. Want zaken die uit de rails lopen, kunnen een zegen zijn. Mits je bereid bent ervan te leren.
Wat dat betreft was 2023 een vruchtbaar jaar. Ik heb zeven bestuurlijke uitglijders met een uitzonderlijk karakter geselecteerd. Zeven voorvallen waarmee we allemaal ons voordeel kunnen doen. Niet zozeer om na te kaarten over wat er precies fout ging, maar vooral om te leren van de gebrekkige communicatie die er vaak mee gepaard ging.
Leren van mislukkingen
Want bloopers, vergissingen en ontsporingen zijn niet altijd te voorkomen. Overal gaan dingen mis, maken mensen verkeerde afwegingen en in elke keuken kookt weleens een pannetje melk over. Dat is het punt niet.
Waar het om gaat is dat je, als zoiets gebeurt, mentaal oprecht bereid bent om er iets van op te steken.
‘Nuttige mislukkingen zijn niet langer ‘intelligent’ als ze zich een tweede keer voordoen’, zegt Amy Edmondson, professor of leadership op de Harvard Business School, in haar jongste boek Right Kind of Wrong.
Lees ook: Harvard-prof Amy Edmondson wil dat fouten je vrienden worden
Volgens Edmondson is onze houding ten opzichte van mislukkingen aan een herijking toe. Een misstap zouden we niet moeten zien als een probleem, iets dat we ten koste van alles moeten vermijden, maar als een natuurlijk leermoment. En dat begint vaak met eerlijke en openhartige communicatie.
Managers en bestuurders die de plank misslaan, geven ons (en hopelijk ook zichzelf) zo stof tot nadenken. Tegen deze achtergrond presenteer ik graag de volgende zeven leermomenten.
1. Heineken – Dolf van den Brink
Hij geeft zelden interviews, en daarin volgt hij de lijn van zijn voorgangers. Ceo Dolf van den Brink maakt eind 2022 een uitzondering voor NRC, een gesprek waarin hij aan de tand wordt gevoeld over de activiteiten van Heineken in Rusland. Van den Brink vertelt dat hij heeft geworsteld met het dossier. Dat hij zich in die tijd ‘soms best eenzaam’ voelde.
Maar teruglezend in dat interview is het vooral interessant wat hij allemaal níet vertelt over de Russische activiteiten. Een gemiste kans, die er mede voor zal zorgen dat het Rusland-dossier in 2023 in het gezicht van de bierbrouwer zal ontploffen.
Lees ook ons profiel: Dolf van den Brink is ook als ceo nog altijd Papa Plus, al blijft hij een tikkeltje intens
2. Credit Suisse – SNB en FINMA
Toezichthouders hebben in deze wereld een bijna onmogelijke taak: ze worden geacht ellende te voorkomen, terwijl ze veelal de macht noch de middelen hebben om die verantwoordelijkheid naar volle tevredenheid te kunnen vervullen. Dat maakt hun communicatie zo delicaat en interessant.
De sussende woorden op 15 maart van de SNB en FINMA (zeg maar de DNB en AFM van Zwitserland) over Credit Suisse zijn allesbehalve overtuigend. Het persbericht is er één om in te lijsten. Enkele dagen later is de overname door UBS een feit. En enkele weken later is daar het vertrek van Ralph Hamers als ceo van UBS.
3. NOS Sport – Hoofdredactie
In de slipstream van wat er over De Wereld Draait Door naar buiten komt, is dit jaar ook de redactie van NOS Sport aan de beurt. Op het Mediapark in Hilversum blijkt de leidinggevende betonrot zo diep in het pand van de nationale omroep te zitten dat de hoofdredactie van NOS Sport niet te handhaven is.
Maar in plaats van deze pijn in één keer te nemen, kondigt de directie op 9 maart aan dat de leden van de hoofdredactie ‘op termijn’ gaan opstappen. Niet per direct, omdat anders de ‘continuïteit van de sportverslaggeving’ in gevaar komt. Enkele dagen van protest en rumoer later blijkt dit argument van bordkarton. Op 12 maart mag de hoofdredactie alsnog, met onmiddellijke ingang, door de achteruitgang het kantoor verlaten.
Lees ook: Giftige werkculturen blijven bestaan zolang de top ‘vriendjes’ steunt
4. KPMG – Roger van Boxtel
Soms spreekt de kop van een persbericht boekdelen. ‘Bevindingen onderzoek naar toetsen van verplichte interne trainingen’ zet KPMG boven de bekendmaking dat ruim 500 medewerkers in de voorbije jaren structureel over de schreef zijn gegaan door antwoorden van toetsen onderling te delen.
Ook president-commissaris Roger van Boxtel heeft dit frauduleuze spelletje meegespeeld. Hij kan per direct zijn koffers pakken. Dat is voor hem geen reden om zich in hetzelfde persbericht erg schuldbewust te tonen: ‘In de context van dit onderzoek binnen KPMG in Nederland, realiseer ik me dat ik toen niet zorgvuldig genoeg heb gehandeld.’
Ceo Stephanie Hottenhuis komt tekstueel niet veel hoger van de grond: ‘Wij onderzoeken de oorzaken, wij leren hiervan en handelen nu daadkrachtig om de organisatie verder te verbeteren en te versterken voor de toekomst.’
5. Ajax – Pier Eringa
Uit het ongekend rijke palet van faalopties dat Ajax ons dit jaar aanreikt, kies ik voor het interview van Pier Eringa met het FD, twee dagen voordat hij de handdoek gooit.
De verslaggever in kwestie stelt een even logische als simpele vraag: ‘De kritiek, ook op uw rol, zwelt aan. Zit u er volgende week nog?’ Het antwoord van de nieuwbakken voorzitter van de raad van commissarissen laat niets aan duidelijkheid te wensen over: ‘Ja. In de chaotische fase waarin we zitten is het belangrijk dat er bestuurlijke rust is en continuïteit.’
Lees ook: Ajax is een kerkhof voor ervaren bestuurders: 4 redenen waarom leiders falen bij de club
6. Partij voor de Dieren – Esther Ouwehand
Een partijbestuur dat aan de vooravond van de verkiezingen zijn eigen lijsttrekker aan het spit rijgt. Daar moet je goede redenen voor hebben. En die heeft het bestuur van de PvdD, want er zijn ‘integriteitsschendingen’. Die rechtvaardigen geen andere conclusie dan het intrekken van de kandidatuur van Esther Ouwehand.
De kansen keren als er een stammenstrijd losbreekt en niet Ouwehand, maar het complete bestuur in een vloek en zucht wordt vervangen. Het nieuwe interim-bestuur rondt vervolgens het ‘integriteitsonderzoek’ af met een snelheid waarvan ze bij de NPO alleen maar kunnen dromen.
Het persbericht dat de lijsttrekker vrijpleit levert nog wel een gênante rechtszaak op. Want de partij passeert haar eigen integriteitssecretaris bij dit communicatieve hoogstandje.
7. Concertgebouw – Van Lanschot Kempen
Dubbele petten. Je ziet ze soms niet, maar ze zijn er wel. De financiële, bestuurlijke en adviserende dwarsverbanden tussen het Concertgebouw en Van Lanschot Kempen blijken inniger dan iedereen tot nu toe weet, onthult het FD.
Voormalig Shell-topman Jeroen van der Veer, één van de hoofdrolspelers, kan er in zijn volgende boek (werktitel: ‘Van B naar C’) misschien iets dieper op ingaan. Want zijn eerste reactie in de krant is niet voor iedereen in alle opzichten bevredigend en geloofwaardig: ‘Je moet verschillende rollen kunnen spelen en dat moet je doen in transparantie: dat heb ik altijd gedaan. Ik denk dat ik heel netjes handel.’
Lees ook: Jeroen van der Veer (ex-Shell): ‘Leuk, je startup verkopen, maar zo krijgen we geen nieuwe Philips’
Zie daar, mijn zeven communicatieve hoogtepunten van het voorbije jaar. Momenten die – tussen de kerstkransjes, de oliebollen en de Disney-films door – een nadere overdenking verdienen. Met het oog op de toekomst. Of, om Rafiki te citeren, de mandril die ik beschouw als mijn favoriete karakter uit The Lion King: ‘The past can hurt. But the way I see it, you can either run from it, or learn from it.’
