De top van een spoorbeheerder spreekt de ambitie uit om de ecologische footprint van het bedrijf te verkleinen door slimmer onderhoud te gaan plegen, zodat de railinfrastructuur langer meegaat. Maar de afdeling Inkoop kijkt bij aanbestedingen nog altijd met name naar de laagste prijs.
De aannemer levert daarom goedkopere, conventionele wissels aan; kwalitatief in orde, maar niet per se onderhoudsarm. De strategische ambitie om de uitstoot te verminderen, komt daardoor verder in het gedrang.
Goede wil
Veel duurzaamheidsambities lopen op deze manier stuk op het bestaande systeem, merkt veranderexpert Jasper de Haan van House of Performance. ‘Veel bedrijven zijn wel degelijk van goede wil als het gaat om verduurzaming. Niet alleen omdat de wet hen simpelweg steeds verder tot verduurzaming dwingt, maar ook omdat klanten én medewerkers er in toenemende mate om vragen.’
Prijs drukken
‘Het bestaande systeem is daar echter nog niet op ingericht. Inkoopafdelingen kijken toch nog vaak primair naar de prijs. Maar ook aan de kant van de aannemer of leverancier is er geen prikkel om onderhoudsarme, duurzamere en vaak ook duurdere producten te leveren. Want de variabele kosten voor het onderhoud liggen niet bij hen. Aannemers en leveranciers worden zo verleid of gedwongen om de prijs zo laag mogelijk te houden.’
Duurzame winst
De Haan geeft een ander voorbeeld van een grote projectontwikkelaar. ‘Die zal geen prikkel voelen om een pand te voorzien van duurzame, onderhoudsarme lampen. De kosten voor het onderhoud komen immers bij de gebouweigenaar of huurder te liggen. Een andere manier van samenwerken, vanuit een partnership op basis van een gedeelde duurzaamheidsambitie en gedeelde belangen, zou onder de streep duurzame winst voor de partners én voor het klimaat kunnen opleveren. Maar het huidige systeem van samenwerking, met contracten en aanbestedingen, houdt dat nu nog tegen.’
Lonkend perspectief
Veel bedrijven willen echt wel aan de slag met duurzaamheid, maar zitten volgens De Haan nog gevangen in de klassieke klant-leverancier-relatie. ‘Idealiter wil je toegroeien naar een situatie waarin partijen samenwerken vanuit een gedeeld belang. Waarin je niet alleen maar bezig bent met het blussen van brandjes, maar samen toewerkt naar een lonkend perspectief. En waarin losse initiatieven worden samengebracht in één gezamenlijke route, op basis van samen leren en co-creatie.’
Ketenkracht
Dat klinkt op papier prachtig, maar daar komen is in de praktijk een flinke opgave, erkent De Haan. ‘Om ketenkracht los te maken, is het belangrijk dat je op meerdere niveaus tegelijk werkt aan de onderlinge samenwerking. Een eerste belangrijke factor is de relatie. Je zult actief moeten werken aan vertrouwen en werk moeten maken van verbindend leiderschap, wil je de samenwerking van de grond krijgen.’
‘Ook is het belangrijk om gedeelde ambities en belangen te formuleren die waarde bieden voor alle partijen. Ten slotte is het belangrijk om goede procesafspraken te maken – hoe is de rolverdeling, wie voert de regie, wie betaalt? – en om afspraken te maken over de organisatie.’
Podcast: agile transformatie is een reis
Leen Dewicke, Team Lead bij BeNe Rail International, vertelt over de route die haar organisatie aflegt naar een volledig agile manier van werken. Over hoe je je pad baant en waarom er leiders in plaats van managers nodig zijn.
lees verder
Externe procesbegeleider
Een externe procesbegeleider is hierbij onontbeerlijk, schetst De Haan. ‘Nogmaals: de meeste bedrijven willen wel verduurzamen, maar het systeem beloont hen daar nu nog niet voor. Juist omdat het systeem nog altijd draait om het scoren van individuele opdrachten, kun je eigenlijk niet zonder een tussenpartij die het probleem centraal stelt en alle belangen op tafel probeert te krijgen.’
‘Bovendien kan een externe partij de ketenpartners helpen om elkaar te leren begrijpen. Vaak gaat het in de communicatie mis omdat de betrokken partijen simpelweg verschillende bedrijfsculturen hebben. Een procesfacilitator fungeert dan als de lijm die alles bij elkaar houdt.’
Gezamenlijke ambities
Een gezamenlijke heidag, of een aantal gezamenlijke sessies, kan volgens De Haan een eerste stap zijn richting hechtere ketensamenwerking. ‘Vertrouwen is, zeker in de bouwwereld, lang niet altijd vanzelfsprekend. Denk maar aan de bouwfraude aan het begin van deze eeuw, waarbij aannemers onderling prijsafspraken maakten. Des te belangrijker dus dat je begint met elkaar leren kennen en het formuleren van gezamenlijke ambities.’
Bottlenecks
‘Vervolgens is het belangrijk dat je gaat kijken naar mogelijke bottlenecks. Zijn die echt belemmerend, of kun je er wellicht samen een oplossing voor vinden? Ook hier is het weer raadzaam om een onafhankelijke procesfacilitator aan te stellen, die boven de partijen zweeft. Zo’n intermediair kan vanuit een neutrale positie meedenken over het wegnemen van de belemmeringen die samenwerking in de weg staan.’
Omarm het experiment
Is er sprake van een gezamenlijke duurzaamheidsambitie en zijn belemmeringen zoveel mogelijk weggenomen? Ga dan vooral aan de slag, vervolgt De Haan. ‘Zoals bij elke verandering zul je aanvankelijk stuiten op scepsis en weerstand. Omarm daarom het experiment; zet een kleinschalige duurzaamheidspilot op en toon maar gewoon aan dat het werkt. Gezamenlijk succes maakt vervolgens de weg vrij voor verdere uitbouw van het partnership.’
Wees wel bereid om hierin te investeren, benadrukt De Haan. ‘Als ketenpartner zul je bereid moeten zijn om geld en mensen te investeren in een gezamenlijke aanpak. Juist daarom is het belangrijk om klein te beginnen.’
Opschalen
‘Bij bewezen succes kun je vervolgens opschalen; door de ontwikkelde samenwerking te incorporeren in de lijn of door bijvoorbeeld met alle ketenpartners een aparte onderneming op te zetten. Bij nauwere samenwerking horen vaak ook andere KPI’s. Als je gewend bent om te sturen op teamprestaties, is het belangrijk om meer nadruk te gaan leggen op ketenprestaties.’
Gelijkwaardigheid
Werk op basis van gelijkwaardigheid, benadrukt De Haan ten slotte. ‘Dat maakt de kans op slagen veel groter. Duurzaamheid is bij uitstek zo’n thema dat de hele keten raakt, en dat je dus ook alleen maar in de keten kunt oplossen. En vergeet niet: veranderen bínnen een organisatie is al een flinke uitdaging, laat staan veranderen met meerdere organisaties tegelijk. Des te belangrijker om de ketensamenwerking gestructureerd aan te pakken, vanuit een gedeeld belang. Want alleen dan komt verduurzaming écht binnen bereik.’
Hoe helpt dit de performance van je organisatie?
Verduurzamen binnen de keten is one hell of a job. De inzichten in dit artikel helpen je bij het vormgeven van een ketenpartnership gericht op verduurzaming. Het formuleren van gezamenlijke ambities en belangen, goede procesafspraken en kleinschalig experiment zijn daarbij cruciaal om verduurzaming écht van de grond te krijgen.
Dit artikel wordt u aangeboden door
House of Performance
Wij zorgen dat mensen, teams en organisaties kunnen excelleren. Binnen Nederland en ook daarbuiten doen wij dat door ze te adviseren en ondersteunen waar dat kan en te confronteren waar het moet. Ook binnen onze eigen organisatie staat het laten excelleren van mensen centraal. Een van de redenen dat wij ook dit jaar weer gecertificeerd zijn als Great Place To Work.
Meer info
