Het zit ING niet mee. Afgelopen september concludeerde het Openbaar Ministerie (OM) dat de bank ‘ernstig tekortschoot’ in haar pogingen om het witwassen van geld te voorkomen. ‘ING schoffeert zijn acht miljoen rekeninghouders’, aldus het AD. Een paar jaar terug haalde de ING zich ook al de woede op de hals van klanten en ‘gewone’ burgers. Toen vanwege het plan de betaalgegevens van klanten te verkopen aan andere bedrijven.
Maar ING is zeker niet de enige die de klant in de kou laat staan. Denk aan de hypotheekmedewerkers van ABN AMRO die handtekeningen van hun klanten vervalsten. Nederlandse slagers die paardenvlees verkochten als rundvlees. En natuurlijk de sjoemelsoftware van Volkswagen. In Japan gaven Mazda, Suzuki en Yamaha onlangs ook toe te broddelen met emissietests. De lijst is eindeloos.
Waarom doen bedrijven dit? Waarom nemen ze het niet nauw met de regels, of verliezen ze hun bedrijfswaarden uit het oog? Steevast worden verklaringen afgegeven als het willen halen van targets, koste wat kost, of het te veel richten op winst. Er is sprake van druk: van collega’s, de leidinggevende, van klanten, de markt.
Ondernemers willen aan milieuregels voldoen, om zo boetes te voorkomen. Ze willen de concurrentie te slim af zijn. Presteren, voldoen aan hoge verwachtingen…. En daarbij is een ethische uitglijder zo gemaakt. Hoe kun je dat nu voorkomen? Hoe houd je het morele kompas van jouw bedrijf en dat van je medewerkers in de gaten?
#1. Stel een gedragscode op
Begin bij het begin. Maak afspraken binnen je bedrijf over gewenst gedrag en hoe om te gaan met ethische kwesties. Welke waarden en normen zijn belangrijk? Stem dat af samen met je stakeholders, binnen het managementteam, of met je fusiepartner. Het kan daarbij gaan om respect voor je klanten, en voor het milieu. Het kan gaan om betrokkenheid van je medewerkers, om een informele sfeer.
Bedenk verder welke externe factoren de bedrijfswaarden onder druk kunnen zetten. Wat doe je dan als onderneming? Wat doe je met de media? Maak heldere afspraken over zaken als belangenverstrengeling, milieu of privacygegevens van klanten. En nee, het is niet overbodig om zulke zaken zwart op wit te zetten – het kan maar beter duidelijk zijn voor zowel je klanten als je medewerkers. En vergeet niet om binnen het bedrijf een vertrouwenspersonen aan te stellen, en een compliance officer.
#2. Zorg dat de werkvloer de bedrijfscode overneemt
Kom je meteen bij een lastige: hoe zorg je er nu voor dat je medewerkers de afspraken naleven? Oftewel: dat de code wordt vertaald naar concreet beleid? In ieder geval is een open bedrijfscultuur daarvoor onmisbaar. Een open sfeer waarin fouten bespreekbaar worden gemaakt en medewerkers elkaar kunnen aanspreken op gedrag.
Het is belangrijk om dilemma’s en onzekerheden met elkaar te bespreken. Zo vertelt ondernemer Henk-Willem van Dorp (eigenaar Van Dorp Installaties) over een fraudeur die bij een ander bedrijf drie jaar lang zijn gang kon gaan. In het volgende bedrijf werd de beste man na 1,5 jaar betrapt, maar bij Van Dorp al na zes maanden. ‘Collega’s gaven aan “dit klopt niet”.’ Met andere woorden, de fraudeur werd al vrij snel aangesproken op zijn gedrag.
Maak de gedragscode bekend binnen je bedrijf, hang het aan de grote boom, communiceer het naar iedereen. Leg tijdens sessies en workshops met medewerkers uit waarom er een code is, wat de afspraken inhouden, wat er van ze wordt verwacht, en wat de sancties zijn. Vraag hen tegen welke ethische dilemma’s ze zijn aangelopen op het werk. Ga in gesprek met elkaar daarover.
#3. Laat als leidinggevende je moreel kompas spreken
Moeilijke vraag: wat is ethisch gedrag eigenlijk? De Griekse filosoof Plato vertelt in het boek Staat over de herder Gyges die een ring vindt waarmee je onzichtbaar kan worden. De beste man kan ineens doen wat hij wil, niet belemmerd door regels, reputatieschade of de angst om gestraft te worden. Het verhaal eindigt ermee dat hij de vrouw van de koning verleidt, vervolgens de koning doodt en dan diens plek inneemt.
Plato wilde hiermee maar zeggen: neem de angst voor de straf weg, en de ‘goede’ mens zal zich net zo gedragen als de ‘slechte’ mens. Of niet? Hoe zou jij handelen? Met het antwoord geef je aan wat jouw eigen ethische kompas is. Je doet het juiste wanneer je aan ánderen rekenschap kunt geven van je gedrag. Maar ook: als je jezelf in de spiegel kunt kijken.
Neem de waarden en normen die je thuis en in je privéleven belangrijk vindt, ook mee naar de werkvloer. Maak op de werkvoer duidelijk hoe belangrijk jij ze vindt als leidinggevende. Vervul een voorbeeldfunctie. Want goed gedrag doet goed volgen.
Dit artikel is onderdeel van het dossier ‘Performance Verbeteren’ op MT.nl. Dit dossier wordt mede mogelijk gemaakt door House of Performance. House of Performance is specialist in het radicaal verbeteren van prestaties op de werkvloer.
Lees ook:
- Scrum, agile, lean: met alleen de middelen ben je er nog niet
- Zo voorkom je dat je team rollebollend over straat gaat
- Performance management klinkt goed, maar hoe ga je ermee aan de slag?
Dit artikel wordt u aangeboden door
House of Performance
Wij zorgen dat mensen, teams en organisaties kunnen excelleren. Binnen Nederland en ook daarbuiten doen wij dat door ze te adviseren en ondersteunen waar dat kan en te confronteren waar het moet. Ook binnen onze eigen organisatie staat het laten excelleren van mensen centraal. Een van de redenen dat wij ook dit jaar weer gecertificeerd zijn als Great Place To Work.
Meer info
