Ken je dat gevoel, dat je wordt ‘aangestoken’ door de emoties van anderen? Denk bijvoorbeeld aan de negatieve opstelling van die ene collega of aan alle haatdragende teksten op sociale media. Maar ook aan de intense blijdschap van een vriend of je partner. We worden – vaak onbewust – beïnvloed door al die emoties.
Het fenomeen staat bekend als emotionele besmetting (emotional contagion). Het verklaart waarom het inspirerend is om in de buurt van supergemotiveerde mensen te zijn en waarom het vermoeiend is als je wordt omgeven door doemdenkers of pessimisten.
Emotionele besmetting gebeurt onbewust
Een van de belangrijkste onderzoekers op dit terrein is sociaal psycholoog Elaine Hatfield. Volgens Hatfield verloopt het proces van emotionele besmetting in drie stappen: mimicry, feedback en contagion. Het begint wanneer we automatisch de gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal en stem van andere mensen nabootsen. Het is iets waarvan we ons niet bewust zijn, het is onderdeel van de gereedschapskist waarmee we worden geboren.
We kunnen zelfs beïnvloed worden door mensen waarmee we nauwelijks interactie hebben
Hatfield ziet dit proces als een ‘fundamentele bouwsteen van menselijke interactie’ die ons helpt om te synchroniseren met anderen en om ons in te leven in hun emoties en gedachtes. Na het stadium van mimicry, oftewel nabootsing, vindt de werkelijke ‘besmetting’ plaats.
Via allerlei fysiologische en neurologische feedback-processen kunnen we daadwerkelijk de emoties van de ander aanvoelen of zelfs ervaren. De spiegelneuronen in onze hersenen spelen hierbij een grote rol.
Grote invloed op gedrag
Niet iedereen is even vatbaar voor emotionele besmetting. We zijn ons er dus ook niet altijd van bewust. Toch kan het grote invloed hebben op hoe we ons voelen en gedragen. Verschillende opzienbarende onderzoeksresultaten laten zien hoe sterk de kracht van emotionele besmetting is. Zo toonde de psycholoog Ron Friedman aan dat we zelfs beïnvloed kunnen worden door mensen waarmee we nauwelijks interactie hebben.
Tijdens zijn onderzoek plaatste Friedman proefpersonen in een kamer bij iemand die heel gemotiveerd was. Alleen al de nabijheid van die ene persoon zorgde ervoor dat de proefpersonen beter presteerden en gemotiveerder waren. Toen de deelnemers werden gekoppeld aan een minder gemotiveerd iemand, ervaarden ze juist een afname van hun eigen motivatie en prestaties.
Friedman zegt daarover: ‘De deelnemers presteerden slechter als ze naast een ongemotiveerde persoon zaten, zelfs als ze verbale communicatie vermeden en aan totaal andere taken werkten.’ Het effect was al na vijf minuten waar te nemen.
Sociale media zorgen voor massale besmetting
Veel recente onderzoeken hebben gekeken naar de manier waarop we beïnvloed worden door de sociale media. Een studie uit 2018 van Tilburg University wees bijvoorbeeld uit dat de emoties van populaire YouTube-vloggers gemakkelijk worden overgenomen. Wanneer de kijkers een positieve video zagen, reageerden ze met verhoogde positieve emoties. Als ze een negatieve video zagen, meldden ze meer negatieve gevoelens.
Ook uit een grootschalig onderzoek onder meer dan 680.000 Facebook-gebruikers bleek dat er sprake was van massale emotionele besmetting. Door de nieuws-feeds van de gebruikers te manipuleren – een methode die later op veel weerstand stuitte – kregen sommigen meer positieve berichten te zien en anderen meer negatieve.
Na een analyse van meer dan drie miljoen posts, bleek dat de mensen in de eerste groep zelf veel meer positievere berichten plaatsten. De mensen die minder positieve berichten in hun nieuwsfeed voorbij zagen komen, plaatsten zelf negatievere berichten. Oftewel: ‘You feel your feed.’
Een negatieve collega kan de hele sfeer verpesten
Deze resultaten laten zien hoe belangrijk het is om bewust(er) te zijn van het effect van emotionele besmetting. Niet alleen in ons privéleven, ook op de werkvloer kan het immers grote gevolgen hebben. Zeker in grotere groepen kan de besmetting zorgen voor een soort rimpeleffect.
Eén negatieve collega kan in feite de hele sfeer verpesten. En wat dacht je van de invloed die een chagrijnige leidinggevende kan hebben? Volgens Tony Schwartz, journalist en CEO van The Energy Project, kan emotionele besmetting zelfs een heel team onderuithalen.
Negatieve emoties hebben over het algemeen een grotere invloed dan positieve emoties
De huidige oorlog in Oekraïne en de Russische dreiging voor het Westen of de coronacrisis kunnen bijvoorbeeld hun weerslag hebben. We hebben legitieme redenen om ons zorgen te maken. De kans dat we daarbij beïnvloed worden door de angst en de stress van anderen is dan nog groter. Tel daar het feit bij op dat negatieve emoties over het algemeen een grotere invloed hebben dan positieve emoties en je snapt dat er iets moet gebeuren om de weerbaarheid te vergroten.
Tips die je kunnen helpen emotionele besmetting tegen te gaan
#1 Bewustwording
Klinkt misschien een beetje als een inkoppertje, maar zoals gezegd vindt emotionele besmetting meestal onbewust plaats. Door ons bewust te worden van dit proces kunnen we er al iets aan veranderen. Observeer ieders gemoedstoestand, inclusief die van jezelf, daarom eens van een afstandje. Dat zorgt er al voor dat je er minder snel door geraakt wordt en dat je er meer controle over hebt.
#2 Voorkom aannames
De dingen zijn niet altijd zoals ze lijken. Juist omdat emotionele besmetting op de automatische piloot plaatsvindt, zijn we gevoelig voor bepaalde onbewuste vooroordelen. Door een kritische en onderzoekende houding aan te nemen, blijven we objectief. Of in ieder geval zo objectief mogelijk.
#3 Blijf kalm
Laat je niet gek maken door de stress van de mensen om je heen. Juist in deze tijd is het belangrijk om rustig te blijven. Misschien is het een idee om een poosje niet meer op social media te kijken of om andere situaties met groot ‘besmettingsgevaar’ voorlopig te vermijden.
Beperk je zoveel mogelijk tot de feiten. Barsade zegt daarover: ‘Maak onderscheid tussen de mensen die zich baseren op betrouwbare informatie en mensen die alleen maar bezig zijn met complottheorieën en paniek zaaien.’
#4 Draai het om
Negatieve emoties kunnen vervelende consequenties hebben. Maar dat betekent ook dat positieve emoties juist tot mooie dingen kunnen leiden. Net zoals stress of angst zich snel kunnen verspreiden, kunnen blijdschap en enthousiasme dat ook.
Bedenk manieren om je eigen gemoedstoestand, en daarmee die van de mensen om je heen, proactief te verbeteren. Probeer bijvoorbeeld eens om een neerslachtige collega op te vrolijken. Een beetje positieve besmetting doet wonderen.
