In deze rubriek worden managers, ondernemers en wetenschappers uitgenodigd om premier Balkenende in een persoonlijke brief te adviseren hoe we de Nederlandse economie weer aan de praat kunnen krijgen. Deze keer Lodewijk de Waal.
Betreft: verantwoordelijkheid of prestatiedrang?
Geachte excellentie, beste Jan Peter,
De economische teruggang begon toen jij nog een gewoon Kamerlid was met betrekkelijk weinig invloed. Daarop ben jij dus niet aanspreekbaar. Maar nu begint het economische herstel te haperen en daar ben jij wel degelijk mede verantwoordelijk voor.
Je bent zo’n beetje de baas van Nederland. Jij kunt de inhoud van het sociaal-economisch beleid in belangrijke mate bepalen. En je bent erin geslaagd om binnen anderhalf jaar een puinhoop te maken van onze overlegeconomie. Je hebt in die korte periode een cultuuromslag tot stand gebracht door consequent de financieel economische doelstellingen te laten prevaleren boven de sociale doelstellingen.
Beleid maken is kiezen. Beleid maken is vooral verdelen. Jij hebt dat ooit zelf uitgelegd in cursussen voor vakbondskaderleden. En je hebt hen zonder twijfel verteld dat een verkeerd sociaal beleid en een oneerlijk inkomensbeleid kan leiden tot zo veel sociale onrust dat daarvan een negatieve impuls op de ontwikkeling van de economie uitgaat.
Je bezigt nu opvattingen waar je ooit van gegruwd moet hebben. Prestatiedwang beheerst je denkwereld. Jij bevordert die prestatiedwang met een ongekende hartstocht. Jij noemt het ‘verantwoordelijkheid nemen’, maar je weet dat het neerkomt op het ruim baan maken voor de winnaars. Jij noemt het deregulering, maar je weet dat het vaak een knieval is voor ondernemers die wel winst willen maken maar nu juist liever niet op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid willen worden aangesproken. Je onderging de metamorfose van een sociaal bewogen politicus naar een politicus die alleen nog maar een neoklassieke macro-econoom is. Je weet precies welke financiële doelen je wil bereiken. Je weet precies hoeveel er bezuinigd moet worden op de WAO, de WW, de gezondheidszorg. Maar weet je eigenlijk ook wel hoe chronisch zieken zich moeten redden? Weet je wel van de ellende in psychiatrische inrichtingen of sluit je je daarvoor af? Vond je echt dat lease-autobezitters om administratieve redenen minder belasting hoefden te betalen, terwijl er mensen in de bijstand zitten die zich zelfs geen huisdier kunnen veroorloven?
Het kan echt socialer, beter. Wij van de FNV willen ook een sterke economie. We willen ook een hogere economische groei. We willen dat er meer banen bijkomen. Daarom zijn we erg terughoudend in het stellen van looneisen. We begrijpen dat een te hoge loonkostenontwikkeling onze internationale concurrentiepositie aantast. Wij zijn bovendien bereid om de werknemers van Nederland uit te leggen dat sociale voorzieningen betaald moeten worden. Wij vertalen een verhoging van de belastingen niet door naar een extra looneis.
Ach, ik wil helemaal niet beweren dat wij het als vakbeweging altijd alleen maar goed doen, al moeten wij dikwijls aan de collega’s van onze buurlanden uitleggen waarom wij met onze terughoudende looneisen hun concurrentiepositie niet zouden aantasten. En ik denk ook dat we in Nederland best aan veel mensen kunnen vragen om een beetje in te schikken met hun inkomensontwikkeling. Ik geloof zelfs dat de mogelijkheden om in ons land over een brede linie een eigen sociaal-economisch beleid te voeren steeds beperkter worden, omdat we ons niet kunnen losmaken van de globalisering en europeanisering. Maar daar kom je niet mee weg. Er kunnen wel degelijke andere accenten worden gelegd.
Bedrijf ik demagogie als ik zeg dat er maar weinig Nederlanders zijn die niet wat meer willen betalen voor de hulp aan chronisch zieken of dementerende ouderen? Het kan zijn, maar in het spijkerharde maatschappelijke klimaat waarin we onder jouw kabinetten terecht zijn gekomen moet je steeds harder schreeuwen om gehoord te worden. Schreeuwen tegen een muur van ijs die maar niet wil smelten. Minister-president, ik wacht liever op een Haagse lente dan op een hete zomer.
Lodewijk de Waal
Voorzitter van de FNV
