Het is geen onwil van de fabrikant, maar gebruiksgemak krjigt te weinig aandacht bij de ontwikkeling van consumentenelektronica. Deze week promoveerde industrieel ontwerper Jasper van Kuijk op het onderwerp.

Snap ik mijn mobieltje niet, of is het andersom? En waarom kan ik niet eens mijn eigen DVD-recorder aansluiten? Terwijl consumentenelektronica almaar meer functies krijgt en kleiner wordt, staat het gebruiksgemak onder druk. Is het onwil van de makers, om de producten toegankelijk te houden voor digibeten?

Promotie-onderzoek

Nee, stelt Jasper van Kuijk na zijn promotie-onderzoek naar het ontwikkelen van elektronische consumentenproducten. "Het probleem lijkt te liggen in hoe elektronische consumentenproducten worden ontwikkeld en verkocht. Op basis van drie case studies waarin ik 69 productontwikkelaars interviewde, concludeer ik dat er veel – en sterke – mechanismes zijn in de productontwikkeling die het creëren van gebruiksvriendelijke producten tegenwerken," aldus Van Kuijk op de site van TU Delft.

Koffieautomaten, mp3-spelers

De case-studies van Van Kuijk hadden betrekking op de ontwikkeling van utieenlopende apparayuur als mp3-spelers, mobiele telefoons, thusithermostaten en wasdrogers. Hij sprak met de professionals die waren betrokken bij de productontwikkeling en bracht de bedrijfsmatige context in kaart waarin ze moesten werken. Daaruit destilleerde de onderzoeker de belangrijkste 'obstructies' en 'katalysatoren' voor gebruiksvriendelijk ontwerp.

Innovatie vreet aan gemak

Methoden voor gebruiksgericht ontwerp zijn er voldoende. Bij de toepassing gaat het echter mis, blijkt volgens Van Kuijk. "Het voortdurende streven naar 'coole' en 'nieuwe' producten is een voorbeeld van zo’n mechanisme," zegt Van Kuijk. "In de praktijk blijken producten met meer toeters en bellen, toch beter te verkopen. En daar draait het uiteindelijk toch om. Daar bovenop worden deze producten ontwikkeld onder een enorme tijdsdruk (en voor lage budgetten). Het kost echter tijd om een product echt goed te ontwikkelen en die is er dus vaak niet. Daarnaast is innovatie vaak slecht voor gebruiksgemak, omdat elke vernieuwing onzekerheden op het gebied van mens-product interactie met zich meebrengt. Daar moet je veel onderzoek en tests tegenover stellen."

Ontwerpers

Een ander mechanisme is dat het hoger management vaak bar weinig van de eigen producten snapt. Maar ook de productontwerpers krijgen kritiek van Van Kuijk: "Ontwerpers moeten minder als God willen zijn, en meer als Alfred, de butler uit Batman. Het is zaak ontwerpers goed in te bedden in het hele productontwikkelingsproces."

Aanbevelingen

Om gebruiksvriendelijke elektronische consumentenproducten te kunnen ontwikkelen, moeten bedrijven niet alleen hun productontwikkelingsproces veranderen, maar ook hun hele organisatie; inclusief teamopbouw, afdelingsstructuren en soms zelfs verkoopstrategieën. Daar kunnen ze beter vandaag dan morgen mee beginnen, want de trends die afdoen aan het gebruiksgemak, zullen zich in de toekomst alleen maar sterker manifesteren. Van Kuijk: "Als ze dit niet doen, is het waarschijnlijk dat elektronische consumentenproducten alleen maar moeilijker te gebruiken worden."

Kaartenset

Van Kuijk heeft zijn onderzoek vertaald in 25 concrete aanbevelingen voor de industrie, die aangeven hoe productontwikkeling georganiseerd kan worden als het doel is om gebruiksvriendelijke consumentenelektronica maken. Een van de aanbevelingen is dat bedrijven eerst goed nadenken of ze gebruiksgemak überhaupt wel als topprioriteit moeten stellen. "Het heeft immers allerlei consequenties voor hun organisatie. Sommige bedrijven zijn er misschien helemaal niet aan toe."
Van Kuijks aanbevelingen zijn verkrijgbaar voor productontwikkelaars in de vorm van een kaartenset, of te downloaden als pdf.

Design for usability

Van Kuijk publiceert regelmatig op zijn blog Uselog.com, gewijd aan gebruiksgemak. Hij deed zijn promotieonderzoek overigens binnen het zogenoemde Innovatiegerichte OnderzoeksProgramma  Design for Usability, waaraan drie technische universiteiten en bedrijven als Philips en Océ samenwerken. Doel is een methodologie te bedenken voor gebruiksvriendelijk ontwerp. Het geld voor het onderzoek komt van het voormalige ministerie van EZ.

Lees ook: hoe maak je gadgets gebruiksvriendelijk?

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Elke week het beste van TechBusiness in de mail? Vraag de nieuwsbrief aan.

De zoektocht naar een nieuwe kapitein voor Jumbo is begonnen. Retailveteraan Tom Heidman neemt de zaken tijdelijk waar als interim-ceo, tot het familiebedrijf een definitieve opvolger voor vertrekkend topman Ton van Veen heeft gevonden.

Hij start op 1 maart en zal nog een maand met Van Veen samenwerken. Daarna trekt de ‘vierde zoon’ van Jumbo-grondlegger Karel van Eerd de deuren in Veghel achter zich dicht. Dat meldt de gele grootgrutter bij de presentatie van het jaarverslag.

Jumbo en Heidman zijn goede bekenden. Heidman was betrokken bij de overnames van Super de Boer en C1000; bij die laatste formule was hij destijds ceo. De bedrijven werkten ook samen voor de oprichting van inkooporganisatie Bijeen. De topman was ook vijf jaar commissaris bij Rituals; eigenaar Raymond Cloosterman is getrouwd met Jumbo-telg Colette van Eerd.

Lees ook: Raymond Cloosterman maakte van Rituals een wereldmerk

Retail en wijn

Heidman is een door de wol geverfde retailspecialist. Na studies bedrijfskunde en bedrijfseconomie start hij zijn loopbaan in de retail eind jaren 80. Die carrière krijgt snel vleugels. In 1994 krijgt hij de leiding over slijterijketen Gall & Gall, daarna volgen directierollen bij Albert Heijn. Hij is zeven jaar ceo van de voormalige retailholding Retail Network (onder andere Prenatal, Perry Sport) en zwaait vier jaar de scepter bij C1000.

Vervolgens slaat hij een andere weg in met het besluit om zich meer op non-executive rollen te focussen, waaronder commissariaten bij sausmaker Remia en kruidenleverancier Euroma. Hij koopt ook een wijngaard in Toscane, Renzo Marinai, die hij flink uitbreidt. Daarmee combineert hij twee grote liefdes: wijn en Italië.

Redder in crisistijd

Een volle agenda dus, maar van het aanbod van Jumbo ging zijn retailhart naar eigen zeggen sneller kloppen. ‘Daarvoor maak ik graag ruimte’, stelt hij in een aankondiging. Het is niet de eerste keer dat Heidman als interimmer naar voren stapt. Hij deed het al eens bij slachterij Vion, waar hij een crisis moest bezweren, schrijft het AD. Het bedrijf stond op opvallen na overnames die niet het gewenste resultaat opleverden.

Ook Jumbo bevindt zich in roerige wateren. Jaren kon het niet op bij de grootgrutter uit Veghel, die zich in een kleine twintig jaar opwerkte van lokale speler tot de tweede supermarkt van Nederland met bijna 700 winkels. Tot er een paar jaar geleden zand in de motor kwam. Dat begon met de arrestatie van voormalig topman Frits van Eerd, die verdachte is in een witwaszaak.

Veel te duur

Maar belangrijker was misschien nog wel dat Jumbo, dat zich altijd liet voorstaan op zijn betaalbare aanbod, volgens kenners te duur was geworden. Veel te duur. Het bedrijf werd links en rechts ingehaald door prijsvechters als Dirk van den Broek, Nettorama, Vomar en natuurlijk Aldi en Lidl.

Dat besefte ook Ton van Veen, die het stokje van Van Eerd overnam. ‘Terug naar Jumbo zoals Jumbo bedoeld is’ werd de kern van zijn strategie.

Lees ook: Is de aanval van Jumbo op Albert Heijn definitief mislukt?

Heidman kijkt er (dan nog) vanaf de zijlijn naar. ‘Een verstandige keuze’, zei hij vorig jaar tegen vakblad Retailtrends. ‘Jumbo kijkt naar de markt, de consument en de competitie en beseft dat men de formule tegen het licht moet houden.’

De Brabantse super was altijd van de vaste lage prijzen, maar in tijden waarin consumentenbestedingen onder druk staan, springen klanten volgens hem eerder op de fiets voor promoacties met hoge kortingen. ‘Zonder kun je niet meedoen.’

Voorzichtig herstel

Het moet tot groot chagrijn hebben geleid in Veghel: Jumbo verliest al drie jaar op rij marktaandeel en leverde het afgelopen jaar voor het eerst in heel lange tijd ook omzet in. Die kwam uit op 10,7 miljard euro, een daling van 2,7 procent. Met het verbod op de tabaksverkoop in supermarkten per 1 juli vorig jaar liep het bedrijf naar eigen zeggen 400 miljoen euro aan omzet mis.

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Los van die dip lijkt de koers van Van Veen vruchten af te werpen. Door kostenbesparingen, waaronder het schrappen van 350 banen op het hoofdkantoor, en een scherpere inkoop ontstond ruimte om voor 150 miljoen euro aan prijsverlagingen door te voeren.

Ook de nettowinst steeg licht: van 22 miljoen euro in 2023 naar 28 miljoen euro in 2024 – al is dat op een miljardenomzet nog steeds wat magertjes, en niet te vergelijken met de winsten die in de hoogtijdagen werden behaald. Ander lichtpunt: in België schreef de supermarkt in 2024 voor het eerst ook zwarte cijfers, een jaar eerder dan verwacht.

Jacht op marktaandeel

Komend jaar wordt de jacht op het heroveren van marktaandeel ingezet, blijkt uit het meerjarenplan. En gaat de zoektocht naar een vaste ceo door. ‘Iemand die voor lange termijn verbonden zal zijn aan ons familiebedrijf’, zegt Colette Cloosterman-Van Eerd.

Welke eigenschappen de nieuwe kapitein van Jumbo in elk geval moet hebben? Bij Retailtrends reflecteerde Heidman daar al op. ‘Leiders van retailorganisaties waren van huis uit misschien vooral gericht op de korte termijn’, zegt hij. ‘Dat werkt niet meer. Je moet een combinatie hebben: een toekomstbestendige langetermijnstrategie neerzetten en binnen die visie de korte termijn weten te managen. Tussen dat dualisme moet je laveren.’

Lees ook: Wie volgt Ton van Veen op bij Jumbo? Dit zijn 6 kandidaten

Dit artikel is geschreven door

Wilke Wittebrood

Wilke Wittebrood is redacteur impact bij MT/Sprout en schrijft met name over duurzaamheid, diversiteit en inclusiviteit in het bedrijfsleven.

Volg Wilke op LinkedIn