Het faillissement van Koolen Industries Solar, Koolen Installation Services, BonGo Solar en Novavolt is een bittere pil voor investeerder Kees Koolen. Hij had met investeringsvehikel Koolen Industries juist ingezet op groei van de vier zonnepaneelbedrijven in zijn portfolio. Niet onterecht, want volgens curator Bert Jansen draaiden die tot vorig jaar nog ‘hartstikke goed’.
De orderportefeuilles waren gevuld, de magazijnen vol. Nu loopt Jansen door een ‘enorme echoput’, zegt hij tegen RTL Nieuws. De bedrijven zagen de omzet in korte tijd halveren. Geld bijstorten bleek onbegonnen werk. Uiteindelijk restte geen andere optie dan het faillissement aanvragen.
Concurrentie uit China
De faillissementen staan niet op zichzelf. Eerder deze maand zakten installateurs E-Partners en Elektro Service Brabant door het ijs. De maanden daarvoor vielen installateurs HT Solar en E-Partners en zonnepanelenproducent Exasun om.
Arthur Weeber, hoogleraar zonne-energie aan de TU Delft, vreest dat meer bedrijven gaan volgen. Er spelen verschillende dingen, legt hij uit. Fabrikanten als Exasun zuchten onder concurrentie uit China, die de afgelopen anderhalf jaar nog steviger is geworden. ‘De prijs van Chinese pv-panelen is in 2023 gehalveerd. Ik denk dat een 400 watt-module in China voor een tweeënhalf keer lagere kostprijs kan worden geproduceerd dan in Europa. En dat is een voorzichtige schatting.’
Lees ook: Deze 5 startups pakken zonne-energie net even iets anders aan
Dan de installateurs, waaronder ook de bedrijven van Koolen. Zij kampen met vraaguitval, die deels het gevolg is van verzadiging op de particuliere markt. Nederland behoort wereldwijd tot de koplopers op het gebied van zonne-energie.
Nederlanders installeerden vorig jaar een recordvermogen van 2,55 gigawatt aan zonnepanelen op het dak, blijkt uit het Nationaal Solar Trendrapport 2024 van DNE Research. Dat is 17 procent meer dan in 2022, het vorige recordjaar, toen de vraag naar duurzame energie als gevolg van de Oekraïne-oorlog piekte. Inmiddels is een derde van de Nederlandse woningen voorzien van zonnepanelen.
Explosieve groei
Die explosieve groei trok een leger van bedrijfjes en zzp’ers aan. In minder dan twee jaar tijd steeg het aantal installateurs van zonnepanelen van 4.757 naar 8.705, meldt het FD op basis van KvK-gegevens. De ‘cowboys en gelukszoekers’ vallen nu als eerste af, ziet Jan Pieter Versluijs, medeoprichter van MT/Sprout Challenger Solar Monkey. ‘Net als de kleintjes.’
Zijn softwarebedrijf verzorgt ontwerp- en offertesoftware voor installateurs van zonnepanelen en dekt met 800+ klanten in de residentiële en kleinzakelijke sector 25 tot 30 procent van de markt af. ‘Wij zien: bedrijven die wat meer body hebben en meer op de lange termijn gericht zijn, hebben betere kansen. Maar hun buffers krimpen ook.’
Opvallend is dat de sector de recordgroei van 2023 volledig aan de eerste zes maanden van het jaar te danken heeft. In de tweede helft slaat de groei om naar krimp, een ontwikkeling die in 2024 doorzet. ‘Het afgelopen half jaar is het verkoopvolume van onze klanten met 70 procent afgenomen. Ja, dat doet ons ook pijn’, zegt Versluijs. ‘Als ik naar de bedrijven van Kees Koolen kijk, zullen die ongetwijfeld rekening gehouden hebben met een terugval. Maar niet op deze schaal.’
Zwabberend overheidsbeleid
Die extreme terugval is volgens branchekenners niet los te zien van de invloed van de politiek en media. Het zwabberende beleid rondom de salderingsregeling heeft veel schade aangericht, zeggen zij. Die zou eerst vanaf 2025 stapsgewijs worden afgebouwd, bleef toch overeind, om in het nieuwe hoofdlijnenakkoord per 2027 in zijn geheel te worden geschrapt.
Op zich een verstandige beslissing, vinden ondernemers. De regeling was op langere termijn niet houdbaar. Het gaat om de manier waaróp, zegt Bram Klaassen. Hij is oprichter en ceo van BeSolar Store, een ander bedrijf uit de stal van Koolen Industries, dat duurzame energieoplossingen levert vanuit twintig eigen winkels. ‘Niemand vindt het leuk als tijdens het spel de regels ineens worden gewijzigd. Dat maakt mensen onzeker.’
Lees ook: Coalitie schrapt verplichting warmtepomp: financiële strop voor ondernemers?
Met de salderingsregeling mogen zonnepaneelbezitters goedkope zonnestroom die ze terugleveren aan het net, afstrepen tegen de vaak duurdere stroom die ze op dagen zonder zon gebruiken. Maar met het overvolle stroomnet zien overheid en energiebedrijven liever dat huishoudens die elektriciteit zelf gebruiken.
Bijvoorbeeld door op strategische momenten – lees: overdag, als de zon schijnt – de wasmachine te laten draaien of de elektrische auto op te laden. ‘Nu zijn opwek en verbruik vaak niet in balans’, legt Versluijs uit. ‘In plaats van salderen, moet er een prikkel komen om energie op een ander moment te gebruiken of tijdelijk op te slaan.’
Hoogleraar Arthur Weeber ziet de salderingsregeling liever nog niet verdwijnen. Ja, het instrument heeft gebreken, maar het werkte wél. ‘Dankzij de salderingsregeling heeft de markt van zonnepanelen een enorme boost gekregen’, zegt hij. ‘Nu wordt dat instrument uit de gereedschapskist gehaald, zonder dat er een beter alternatief voor in de plaats komt. Terwijl we midden in een energietransitie zitten, die we moeten blijven stimuleren.’
‘Terugleverboete’
Het terugleveren van al die stroom betekent extra kosten voor energiemaatschappijen. Een huishouden met zonnepanelen kost leveranciers jaarlijks tot enkele honderden euro’s meer dan een huishouden zonder, berekende de Autoriteit Consument & Markt, kosten die over alle klanten worden verdeeld.
In dat licht is het niet gek dat inmiddels bijna alle leveranciers een fee rekenen, of gaan rekenen, voor zonnepaneelbezitters. Ook dat leverde verwarring op. En boosheid, want daar sta je dan met je goede gedrag. En wat gaat dat eigenlijk kosten?
Lees ook: Taylor is klaar om zonnepanelen wereldwijd een boost te geven
In de media is deze fee de ‘terugleverboete’ gaan heten. Iets waar Klaassen geen goed woord voor over heeft. ‘Laatst heb ik een paar dagen lang krantenkoppen verzameld van alles wat over onze branche geschreven werd’, zegt hij. ‘Die schetsten een behoorlijk gekleurd beeld. Dat klanten zich bekocht voelen, dat de energietransitie mislukt zou zijn. Het AD en De Telegraaf schreven dat de terugverdientijd tien tot vijfentwintig jaar is. Daar klopt niets van. Wij weten dat, maar de gemiddelde krantenlezer niet.’
Meer probleem dan oplossing
Zonnepanelen gaan minimaal 25 jaar mee. Milieu Centraal gaat uit van een terugverdientijd van ongeveer vijf jaar, al verschilt dat volgens Klaassen per klant en locatie, daarna leveren ze nog twintig jaar of langer geld op.
Hij vindt het dan ook ‘ongelooflijk jammer’ dat zonnepanelen nu meer probleem dan oplossing lijken. ‘Omdat het niet alleen gaat over duurzaamheid of financieel voordeel, maar vooral over onafhankelijkheid. Uiteindelijk moeten we allemaal toe naar eigen energievoorziening; zonnepanelen in combinatie met een dynamisch contract en een thuisbatterij.’
Daar ligt volgens de ondernemers direct een van de oplossingen voor zonnepaneelbedrijven in het nauw: het verdienmodel verbreden. Naast zonnepanelen ook de batterij- en warmtepompmarkt op, al dan niet in samenwerking met spelers die daar al actief zijn, om klanten complete energiemanagementsystemen te kunnen leveren. ‘De markt voor zonnepanelen is enorm hard gegroeid en daar mogen we als branche waanzinnig trots op zijn’, zegt Versluijs. ‘Maar er is nog zoveel meer te doen.’
Nederland is er nog niet, knikt hoogleraar Arthur Weeber. In totaal kwam er vorig jaar 4,8 gigawatt aan zonne-energievermogen bij, nieuwe zonnepanelen op woningen inbegrepen, wat optelt tot 24,4 gigawatt. ‘Om klimaatneutraal te worden in 2050, is het tienvoudige nodig’, zegt hij. ‘En om terug te komen op China: Europa zal de eigen markt moeten verstevigen, want die panelen kunnen om verschillende redenen echt niet allemaal uit Azië komen.’
Lees ook: Jacob van Leeuwen (Kiwatt) helpt het mkb te vergroenen met batterijen van Hollandse bodem
