Bert Huisjes verdient een tweede kans, vinden de toezichthouders van WNL. Begin dit jaar onthulde het AD op basis van gesprekken met 25 (oud-)medewerkers, dat de omroepbaas zich sinds 2011 stelselmatig schuldig heeft gemaakt aan pesten, intimidatie, manipulatief gedrag en zwangerschapsdiscriminatie. Daarop schakelde de omroep adviesorganisatie KPMG in om de situatie zelf in kaart te brengen. In afwachting van de resultaten legde Huisjes zijn werkzaamheden tijdelijk neer.
Nu is het rapport er. Wat er precies boven water is gekomen, daarnaar blijft het gissen, want ‘wegens de privacy van personen’ is het niet openbaar gemaakt. Huisjes’ stijl van leidinggeven was té direct en soms horkerig, stelt de Raad van Toezicht in een verklaring. Dat zou bij medewerkers tot ‘verdriet, gevoelens van onveiligheid en onzekerheid hebben geleid’.
Maar: de omroepbaas zou zijn fouten hebben erkend, op zijn handelen hebben gereflecteerd en bovendien was er geen sprake van ‘juridisch verwijtbaar grensoverschrijdend gedrag’.
De toezichthouders willen veranderingen doorvoeren om van WNL een omroepbedrijf te maken waar ‘iedereen zich veilig en gewaardeerd voelt’. Een van die aanpassingen is een nieuwe governance-structuur, waarbij de rollen van bestuurder en hoofdredacteur – Huisjes was beide – zijn gescheiden. Zijn functie als hoofdredacteur legt hij neer, wel mag hij terugkeren als onderdeel van een (voorlopig) driekoppig bestuur.
‘Oude’ generatie leiders
Verrassend? Niet echt, zeggen drie deskundigen aan wie MT/Sprout de zaak voorlegde. Huisjes behoort volgens hen tot een ‘oude’ generatie leiders. Mensen – vooral mannen – die carrière hebben gemaakt vanuit het idee: een echte leider is kei- en keihard. Een groep waar we ook presentator Matthijs van Nieuwkerk en sportcommentator Mart Smeets toe kunnen rekenen, die eveneens in opspraak raakten wegens grensoverschrijdend gedrag.
Lees ook: ‘Kunnen we stoppen met tweede kansen voor mensen als Marc, Mart en Matthijs?’
‘Het gaat om dominante leiders die werknemers tot het uiterste drijven, met als doel om ze boven zichzelf te laten uitstijgen. Om tot prestaties te komen die ze nooit van zichzelf hadden verwacht’, legt politicoloog en leiderschapscoach Julia Wouters uit. ‘Dat is heel lang het heersende beeld van (goed) leiderschap geweest. Ook al is dat nu totaal outdated.’
Onderdeel is het idee dat gekte en genie dicht bij elkaar liggen, vervolgt ze. ‘Dat je van briljante mensen moet accepteren, of in elk geval tolereren, dat ze soms ook gestoord kunnen zijn. Want dat Huisjes en Van Nieuwkerk ontzettend goed zijn in wat ze doen, staat vast. Ze zijn lang gefaciliteerd en bevestigd in gedrag waar ze nu ineens – en terecht – keihard op afgerekend worden. Dat is best abrupt gegaan, dus vanuit die optiek snap ik het idee van een tweede kans.’
Old boys network
Het gaat ook gewoon over macht, vult Nadine Ridder aan. Ze is adviseur en spreker op het gebied van DE&I. ‘Mannen als Huisjes opereren binnen een sterk old boys network waar ze hun gang kunnen gaan. Vanuit een inclusieve organisatiestructuur zou ik geen enkele reden kunnen bedenken waarom iemand als hij bij WNL terug zou moeten komen. Zeker niet nadat zijn wangedrag zo breed in de media is uitgemeten. De omroep moet werken aan het herstel van vertrouwen en het creëren van een veilige werkomgeving. Dat gaat niet met dezelfde mensen die verantwoordelijk zijn voor het huidige giftige systeem. Ook niet als je ze op een andere positie zet, want vanaf die plek kunnen ze nog steeds invloed uitoefenen.’
Dat het KPMG-rapport niet openbaar is gemaakt, spreekt volgens Ridder boekdelen. ‘WNL had transparant moeten zijn over de resultaten van het onderzoek en de basis waarop ze keuzes hebben gemaakt. Dit schreeuwt ‘doofpot’ en een doofpot is per definitie onveilig. Zeker voor degenen die aan het onderzoek hebben meegewerkt.’
Lees ook: Is de publieke omroep nog te redden? 3 obstakels voor een ‘cultuuromslag’
Een van die mensen is presentatiecoach Margreet Spijkers. Zij zegt tegen De Telegraaf dat WNL heeft aangegeven niet langer van haar diensten gebruik te maken.
Ridder noemt het een ‘dikke middelvinger’ naar de werknemers. ‘Eerst vraag je ze zich kwetsbaar op te stellen en vervolgens maak je daar misbruik van. Zo houd je een angstcultuur in stand.’ Dat is volgens de DE&I-expert niet alleen kwalijk, maar ook onverstandig. ‘Binnen zo’n cultuur floreren mensen niet, nemen het ziekteverzuim en verloop toe. Waarom zou je dat willen?’
Heftige emoties
De verontwaardiging over Huisjes’ terugkeer is groot. (Oud-)werknemers roeren zich in het AD, het College van Omroepen en de Nederlandse Vereniging van Journalisten spreken zich uit. Ze zijn uiterst kritisch op het gebrek aan inspraak en transparantie. Waarom werd de redactie niet betrokken bij het besluit, en waarom is niet duidelijk op welke gronden dat genomen is? Een ‘klap in het gezicht’ van de melders, vindt de journalistenvakbond.
Ondertussen moet het bedrijf vooruit, zegt Marilieke Engbers, die al meer dan twintig jaar bezig is met besluitvorming in de boardroom. Ze begeleidt bestuurders en toezichthouders bij governance-vraagstukken en schreef recent het boek Eenzaam aan de top. ‘Zie het als relatietherapie. Daarin moeten partijen ook een psychologisch proces door om de gevoelens te helen en het vertrouwen te herstellen. Het is de vraag of een organisatie dat kan dragen, als er ondertussen moet worden gepresteerd.’
Hoe langer een conflict duurt en hoe groter de pijn is, hoe meer tijd het helingsproces kost. De reacties van medewerkers zijn wat Engbers betreft veelzeggend. Zo heeft de redactie van Het Misdaadbureau, een WNL-productie, zijn boeltje gepakt; zij nemen het radioprogramma nu ergens anders op. Goedemorgen Nederland-presentator Welmoed Sijtsma had het tijdens de uitzending van dinsdagochtend over ‘knopen in magen’.
‘Er spelen zulke heftige emoties’, ziet Engbers. ‘Het is de vraag of dat oplosbaar is. Het kan, als er een goed gesprek plaatsvindt. Als leiders excuses aanbieden, open kaart spelen en reflecteren op hun eigen gedrag en de groepsdynamiek, in samenspraak met het hele team. Maar veel leiders blijken niet tot die zelfreflectie in staat is en de vraag is of de Raad van Toezicht daar niet te lichtzinnig over denkt.’
Lees ook: De semi-biecht van Matthijs van Nieuwkerk: 8 inzichten voor leidinggevenden
Pr-nachtmerrie
Ridder denkt dat het de toezichthouders simpelweg niet zoveel kan schelen. Ook al is Huisjes’ aangekondigde terugkeer inmiddels uitgegroeid tot een pr-nachtmerrie. ‘Dat is een aanname, daar heb ik natuurlijk geen zicht op. Maar vanuit de acties lijkt het zo. Ze weten dat het tot ophef gaat leiden en ze doen het toch. Dat vertelt mij dat er niet zo zwaar aan de bevindingen wordt gewogen, dat grensoverschrijdend gedrag niet wordt gezien als iets dat schadelijk is en waarvoor verantwoordelijkheid moet worden genomen. Want die storm waait wel weer over.’
Nou, nee, vervolgt ze. ‘Die geest krijg je niet zomaar terug in de fles. Zeker niet als je onderdeel bent van de NPO, die er ook flink van langs heeft gehad, en nu enorm bezig is met verandering, veiligheid en inclusie. WNL kan niet zeggen: wij gaan ons daar als individuele omroep eens lekker aan onttrekken. Dan maak je jezelf volledig ongeloofwaardig.’
