Met de groei van virtuele munten zoals bitcoin en ether raakte dit cryptogeld ook in trek bij criminelen. Incidenten bij (zwarte) online marktplaatsen zoals Silk Road en Hansa Market lieten overheden schrikken, waarna toezichthouders aan de slag gingen met nieuwe regels.
Ook in Nederland wordt nu gewerkt aan een vernieuwde anti-witwasrichtlijn (Wwft), inclusief crypto. Zoals gebruikelijk wordt daarbij de mening van marktpartijen gepeild, waar (tot de deadline van 15 januari jl.) meerdere partijen op reageerden, waaronder ook online wisselkantoren Bitonic en BTC Direct.
De Dutch Startup Association (DSA), de branchevereniging van Nederlandse startups, vreest dat de nieuwe regels er juist voor zorgen dat de crypto wereld ‘schimmiger’ wordt. En dat Nederlandse ondernemers hun toevlucht zullen nemen tot landen die wel crypto friendly zijn, zoals Estland en Zwitserland. “Het doel van de wet is het bestrijden van witwassen en terrorisme. Maar als je het bedrijven vervolgens heel moeilijk maakt, dan verdwijnen ze in de anonimiteit”, zegt DSA-bestuurder Taco Potze, die het DSA-standpunt schreef samen met Michelle Fisser van accountant EY.
De DSA ziet grofweg vier grote bezwaren:
1. De nieuwe regels negeren ICO’s
De nieuwe wet kijkt alleen naar het moment waarop virtueel geld het traditionele financiële stelsel binnenkomt. “We gaan echter snel naar een realiteit waarbij handelen tussen personen en bedrijven zonder enige tussenkomst van traditioneel geld plaatsvindt”, zegt Potze. Daarmee blijven volgens de DSA de problemen rondom Initial Coin Offerings (ICOs), waarbij crypto naar crypto wordt gewisseld, bestaan. Want door ICO’s niet onder de wet te plaatsen vallen ze ook niet onder toezicht van de DNB.
Daardoor kunnen ondernemers ook geen (vrijwillige) melding doen van verdachte transacties bij de Financial Intelligence Unit (FIU). “Een opmerkelijke zaak, als we witwassen willen aanpakken”, aldus de DSA. Ook blijven banken zo terughoudend wanneer blockchain-ondernemers niet onder toezicht vallen. Juist deze innovatieve manier van token-verkoop zorgt nu voor het financieren van innovaties, stelt de branchevereniging.
Opmerkelijke genoeg wil de DSA op dit vlak dus juist méér toezicht. Potze: “De partijen die een ICO willen doen, kunnen dat vaak niet in Nederland, omdat ze geen bankrekening kunnen krijgen. Omdat banken zeggen jullie vallen niet onder financieel toezicht. Als ICO’s wel onder toezicht staan, weten banken tenminste aan welke richtlijnen deze bedrijven voldoen.”
Wat ook raar is, zegt Potze, is dat wanneer een ondernemer bij een ICO een verdachte transactie ziet, bijvoorbeeld iemand die op een sanctielijst staat, hij geen vrijwillige melding daarvan kan doen. “Dan zegt de FIU, ‘jullie vallen niet onder de wet’.”
De DSA begrijpt dat de overheid inzoomt op het moment dat crypto-geld het reguliere financiële stelsel binnenkomt, en verlaat – zoals bij een ICO. “Maar er ontstaat ook een nieuwe economie waarbij geen normaal geld meer aan te pas komt. Maar als ik jou 20 bitcoins stuur is er geen toezicht op.”
2. Nieuwe ‘poortwachters’ worden strenger beoordeeld dan banken
Crypto-exchanges moeten een nieuw soort poortwachters worden bij het signaleren, maar moeten daarbij aan strengere regels voldoen dan banken, merkt de DSA op. Die moeten straks een zeer uitgebreide check doen van hun klanten en bijna al hun transacties continue monitoren.
Die eisen komen voort uit een Europese taskforce die stelt dat er een grote kans is op misbruik van ‘anonieme’ systemen, waaronder crypto”, zegt Potze. “Dat zou er volgens het Nederlandse Ministerie van Financiën toe leiden dat er op bijna alle transacties checks moeten worden uitgevoerd.
“Als je een gewone bankrekening opent en je stort 10.000 euro, dan is dat prima. Bij crypto moet je dat straks checken. Daardoor ben je als ondernemer ben je veel meer tijd kwijt om een klant te onboarden. Deze bedrijven hebben geen 10 mensen in dienst om dit allemaal te controleren. Dan zeggen ze wellicht, ik doe het wel vanuit ‘Malta, Estland of Zwitserland.”
Naast standaard ID- en sanctielijsten-checks moet de herkomst van de virtuele valuta worden achterhaald en de bron van het vermogen van de klant. Helemaal lastig, zegt de DSA, is dat ook de ontvangers van virtuele valuta moeten worden geïdentificeerd. Zorgen die nieuwe eisen er niet voor dat de cryptowereld straks nog meer anoniem en decentraal wordt?
3. Te hoge kosten voor startups
Het wetsvoorstel gaat uit van aanloopkosten van ruim 24.000 euro per bedrijf, en daarbovenop bijna 2000 euro aan doorlopende kosten per jaar. Maar die kosten worden onderschat, stelt de DSA. “Er zouden per bedrijf maar 50 meldingen gecontroleerd moeten worden, maar deze cijfers lijken ons veel te laag ingeschat”, zegt Potze. “De kosten voor startups zullen in de praktijk een veelvoud zijn.”
De DSA heeft daarom “ernstige twijfels” of Nederlandse crypto-startups wel goed ondervraagd zijn. Ook Bitonic noemt de bedragen in een reactie ‘foutief’.
4. De nieuwe regels leiden tot te weinig vergunningen
Een combinatie van te veel eisen en “heel veel weerstand” van De Nederlandsche Bank en toezichthouder AFM kunnen er volgens DSA toe leiden dat er straks maar een handjevol vergunningen wordt afgegeven.”Wijzen ze straks niet iedereen af, omdat ze denken dat ze daarmee een veilig systeem creëren? De vraag is of we dan wel een stap zetten richting het bestrijden van witwassen en terrorisme.”
DSA pleit voor een meldingsplicht, in plaats van een vergunningsplicht. “Er is nu sprake van Europese wetgeving die deels wordt overgenomen door Nederland, maar die ook wordt verzwaard, met een vergunning in plaats van een melding. Bij een vergunning wordt er vooraf getoetst of je aan de regels voldoet. Bij een meldplicht kijk je niet vooraf, maar hoe gaat het in de praktijk. Dat legt de verantwoordelijkheid meer bij startups.”
Valuta
Ook FG Lawyers, een Nederlands advocatenkantoor dat zich specialiseert in fintech, ziet een risico dat Nederlandse ondernemers naar het buitenland vluchten. In een reactie op de nieuwe regels noemt FG het een gemis dat de nieuwe regels zich richten op ‘virtuele valuta’ gebaseerd op een eigen blockchain, zoals bitcoin en ether. En niet op tokens waarmee (op een bestaande blockchain) bijvoorbeeld het recht op winstdeling (asset token) of een gebruiksrecht (utility token) kan worden uitgegeven.
Als de interpretatie van een virtuele asset breder wordt, zullen banken geneigd zijn om meer soorte crypto-ondernemers toe te laten, verwacht FG Lawyers. “Hoewel wellicht begrijpelijk, zouden deze poortwachters weer iets meer ruimte moeten (kunnen) bieden om te voorkomen dat deze FinTech ondernemingen hun vleugels neerslaan in het buitenland.”
Lees ook:
Moyee Coffee maakt 3 miljoen omzet en gaat door met blockchain-experiment
Blockchain-startups zijn niet-transparant, laat dit onderzoek zien
Nederlandse banken weigeren bitcoin-ondernemers
