Terwijl de wereld met spanning meekijkt naar het hoger beroep in de klimaatzaak die Milieudefensie tegen olieconcern Shell heeft aangespannen, wordt binnen het concern nog een gevecht gevoerd: de strijd om het vasthouden van het zittende personeel en het aantrekken van nieuw talent. De olie- en gassector heeft namelijk te maken met een ongekende kennisuitstroom.
Liefs 30 procent verlaat de fossiele concerns voor een loopbaan in hernieuwbare energiebronnen, constateert antropoloog Anna Rauter van de St. Andrews University in het Verenigd Koninkrijk. Zij sprak met 109 mensen op onder meer leiderschaps- en expertposities bij bijna alle grote Noorse energiebedrijven en ziet dat mensen met een loopbaan in fossiel deze de rug toekeren, omdat ze liever de energietransitie willen steunen en promoten.
Kennislek bij Shell
Dus ook al krijgt Shells bestuursvoorzitter Wael Sawan voor de rechter gelijk, het feit dat hij zijn gelijk wil halen tegen het versneld vergroenen, kan hem werknemers kosten die al jaren bij het concern werken.
Tot enkele jaren geleden waren dit de leiders die zich nog inzetten voor de olieproductie. Door de recente ontwikkelingen hebben zij persoonlijk een verandering ondergaan en zijn zij nu de aanjagers van de energietransitie geworden.
De voormalige Unilever-baas Paul Polman, die bij het voedings-en schoonmaakmiddelenconcern de duurzame koers inzette, zag dit kennislek vorig jaar al aankomen. Uit zijn Net Positive Emloyee Barometer blijkt dat in sommige generaties de uitstroom nog veel groter is. De generaties Z tot millennials cancelt in 45 procent van de gevallen een bedrijf op basis van een onvoldoende ambitieus klimaatbeleid. Conscious quitting heet dit. Dan kun je nog zo gelijk hebben, als het niet goed voelt, dan zijn de werknemers vertrokken.
Lees ook: Leiders die het klimaat niet serieus genoeg nemen worden ‘gecanceld’ op de arbeidsmarkt
Polman waarschuwde bedrijven dan ook in opperste paraatheid te komen om de uitstroom te beperken. Het is namelijk niet alleen belangrijk om goede mensen te houden, de instroom staat binnenkort ook droog. Studenten van de technische universiteiten laten het olie- en gasconcern ook vaker links liggen. Veel van hen wil zich niet meer vereenzelvigen met fossiel, schreef het FD op basis van headhunters die de jongeren proberen over te halen.
Open brief van Shell-personeel
Wat opvalt uit het verweer van Shell is dat het niet tegenspreekt dat de wereld ‘dringend actie nog heeft voor het klimaat’. Sterker nog, het concern vindt ook dat de wereld moet overgaan op duurzame alternatieven en een beperking van de uitstoot moet zien te bewerkstelligen. Zo bezien is er geen verschil van inzicht.
Maar doordat Shell de reductiedoelen voor 2030 ten opzichte van 2016 tot twee keer toe naar beneden bijstelde, lijkt het alsof zij deze woorden minder serieus nemen.
Diverse medewerkers van Shell zijn het dan ook niet eens met de inperking van de duurzame ambities. In een open brief die bij de eerste inperking werd gepubliceerd op het intranet van Shell bekritiseerden twee werknemers de ceo vanwege een gebrek aan ‘leiderschap in de energietransitie’. Ze kregen daarop naar verluidt van zo’n duizend collega’s bijval.
In plaats van eerst te geloven dat hun werkgever de energietransitie omarmt, ‘hopen’ de brievenschrijvers dit nu. Maar zeker weten doen ze het niet. Die onzekerheid is funest voor werknemers die juist vanwege de energietransitie bij het concern werken.
Pensioenfondsen ABP en PFZW stuitten op dezelfde ambiguïteit. Zij zijn enige tijd in gesprek geweest met het concern, maar trokken hun pensioengelden terug uit onvrede over de duurzame plannen. Met tot gevolg dat het concern achterblijft met aandeelhouders die uit zijn op kortetermijnrendement en het prima vinden dat het concern blijft investeren in olie.
Wicked problem
Zie hier de complexiteit van de energietransitie. Het is een zogeheten wicked problem: een vraagstuk met zoveel variabelen dat het ondoenlijk is om te weten welke kant het opgaat. Vanwege de conflicterende belangen die er zijn bij aandeelhouders, werknemers en ook de klanten.
Daarnaast is het paradoxaal vanwege de tegenovergestelde type energiebronnen die simultaan kunnen worden gepromoot en gebruikt, schrijft onderzoeker Rauter.
Zo is er de wens voor groene energie, maar ook voor olie en gas, omdat huishoudens en het bedrijfsleven deze bronnen nog volop nodig hebben. Het een afsluiten, om het andere een boost te geven, gaat niet zomaar, constateerde televisiemaker Arjen Lubach onlangs fijntjes.
Leiderschap met visie
Het enige houvast is in een duidelijke visie voor de lange termijn. Die voelt wankel bij Shell. Sawan lijkt wel groen te willen, maar lijkt ook niet door te zetten. De druk van de aandeelhouder kan hiervoor een reden zijn. De vraag naar olie en gas vanuit de maatschappij ook. Maar ze mogen beide niet de doorslag geven.
Beter is het de eigen koers te bepalen. Telkens in ambitie afschalen voelt als weinig koersvast.
De beste leiders zijn de leiders met een duidelijke visie voor de lange termijn, ook wel een Big Hairy Audacious Goal genoemd. Dit is een visie die buiten de comfortabele zone valt, soms pijn doet, maar die iedereen in het bedrijf begrijpt. De leiders laten zich vervolgens niet afleiden door de grillen van de markt. Ze blijven afgaan op hun doel. Dat is het leiderschap dat nodig is in wicked en paradoxale tijden, zoals in de energietransitie.
Lees ook deze artikelen over leiderschap van Franka Rolvink Couzy:
- Waarom Ikea het minimumloon verhoogt en anderen hier vooral over steggelen
- Meer controle krijgen als ceo? Dat lukt juist door meer los te durven laten
- Waarom veel goede leiders nooit uitzonderlijk goede leiders worden
