Op deze Elon Musk-vraag zou je als ceo moeten kauwen

Afgelopen vakantie heb ik de biografie van Elon Musk gelezen, en daar moeten we het echt even over hebben. Wow, wat een boek is dát zeg. De auteur is Walter Isaacson, die eerder over Steve Jobs en Albert Einstein schreef. En deze man kan écht schrijven. Dik 660 bladzijdes zijn omgevlogen.

Transformerend op megaschaal

Als ik over Musk begin, heeft iedereen meteen zijn oordeel klaar. En dat snap ik. Ook in zijn biografie lees je over een ceo die echt knet-ter-gek is. Die superongezond leeft, die slaapt onder zijn bureau, die medewerkers met honderden tegelijk ontslaat, en die als reactie op een boze tweet van zijn dochter al zijn huizen verkoopt.

Tegelijkertijd heeft Musk ongelofelijke dingen bereikt. Hij is transformerend op megaschaal. Hele industrieën heeft hij veranderd. Hij zorgde dat de wereld elektrisch ging rijden, lanceert meer raketten dan welk land dan ook en beheert het grootste satellietnetwerk ter wereld. Het is niet zomaar iemand, zullen we maar zeggen. En waarom zou je de góéde dingen uit zijn aanpak niet gewoon pikken?

Apple onder Wozniak

Ik lees boeken altijd met een pen in de hand. Belangrijke passages onderstreep ik, of ik zet een haak in de kantlijn. Dat deed ik bij de biografie van Musk onder meer bij een passage waarin Isaacson een gesprek terughaalt dat hij voor de biografie van Jobs had met zijn businesspartner Steve Wozniak.

Wozniak vond dat Isaacson in ieder geval één kwestie met Jobs moest bespreken: was het nou nodig om zó gemeen, grof en wreed te zijn? En zo verslaafd aan drama? Als Wozniak de baas zou zijn geweest, zou hij het heel anders aangepakt hebben. Hij zou collega’s als familieleden behandelen, en nooit mensen ontslaan. Maar, zo voegde hij na een tijdje toe: ‘Als ik Apple had gerund, hadden we nooit de Macintosh gemaakt.’

Lees ook: 14 stijlen van leidinggeven, welke past bij jou?

Maniakaal gedraag

Isaacson haalt de passage niet voor niks aan. Want dat van dat maniakale gedrag geldt misschien nog wel sterker voor Musk dan voor Jobs. En je voelt dat het de auteur door het hele boek heen bezighoudt. Zou Musk net zo succesvol zijn als hij wat relaxter was geweest? Die vraag speelt – in iets algemenere vorm – ook in mijn hoofd: wat is de ideale balans tussen indrukwekkende prestaties en redelijk leiderschap?

Vooropgesteld: ik ambieer het niet om een eikel te zijn. Als je Afas een beetje volgt, weet je ook welke kant van de balans wij kiezen. Namelijk dat je plezier moet hebben met je medewerkers, en dat je een beetje moet omzien naar elkaar. Dat je medewerkers moet vertrouwen, zodat ze de beste versie van zichzelf kunnen worden. Met liefde, noemen we dat.

Lef tonen

Maar die liefde is natuurlijk niet onvoorwaardelijk. De klik met een medewerker kan nog zo geweldig zijn, als iemand echt niet productief is – ook niet na hulp of in andere functies – houdt het gewoon op. En zo beschouwd hebben we wel meer gemeen met Musk. We zijn dol op versimpelen en automatiseren, we houden van een beetje gek, en we zijn er niet vies van om ons af te vragen hoe we prestaties en productiviteit rigoureus kunnen verhogen.

Zo hebben we vorig jaar zomer software uitgeleverd met een volledig nieuwe architectuur. Dat vraagt lef. Niet voor niks stellen veel softwareleveranciers dit uit, of beginnen ze er helemaal niet aan. En eerlijk is eerlijk: de introductie verliep ook niet voor al onze klanten rimpelloos. We hebben met zijn allen keihard gewerkt, en problemen opgelost.

Inmiddels zijn we al bij versie twee. Deze zomer komt versie drie uit. Vol nieuwe functionaliteiten die zonder die nieuwe architectuur niet hadden gekund. Het heeft onze medewerkers bakken energie gegeven, we hebben onszelf een nieuwe fase van innovatie in gekatapulteerd.

Lees ook: 8 tips waarmee een IT-project onderdeel wordt van je héle bedrijf

Wie zegt dat?

De lat hoog leggen, is wat ik inspirerend vind aan Musk. Hij stelt bijvoorbeeld onhaalbare doelen. Die doelen halen zijn medewerkers niet, maar ze komen wél verder dan het oorspronkelijke, haalbare doel.

Je niet snel laten tegenhouden, is ook zo’n kwestie. Als Musk iets wil, en mensen zeggen dat dat niet kan vanwege een of andere regel, dan is zijn eerste vraag: ‘Wie heeft die regel bedacht? Dan gaan we met diegene praten.’ Zegt iemand dat de servers niet verhuisd kunnen worden? Dan rijdt Musk met een paar vrachtwagens naar het datacenter en doet hij het zelf. Met alle risico’s van dien natuurlijk.

Maar misschien zijn wij af en toe ook wel té risicomijdend. Je moet soms eerst een paar raketten laten ontploffen voordat je naar Mars kunt.

Terug naar de hoofdvraag: wat is de ideale balans tussen redelijk leiderschap en uitzonderlijke prestaties? Ik heb het antwoord niet. Dat hoeft ook niet. Het gaat erom dat je af en toe als ceo eens kauwt op de kwestie. En wat jouw antwoord zou zijn. Dat houdt je scherp.

Lees ook deze columns van Bas van der Veldt:

• Naam vergeten van een collega? Dit is de beste tactiek
• Waarom je prima zonder juridische afdeling kunt (en wilt)
• Persoonlijk leiderschap is ook: jezelf steeds ontwikkelen