Voel jij je ook weleens gespannen, onzeker, zenuwachtig of zelfs angstig voor een bepaalde gebeurtenis op het werk? Geen paniek, tot op zekere hoogte is dit heel normaal.
Bovendien ben je zeker niet de enige. Omdat er veel verschillende soorten van deze gevoelens zijn, is het lastig er harde cijfers aan te koppelen. Als je uitsluitend kijkt naar spreekangst – de angst om in het openbaar te spreken – zou het gaan om 75 procent van de bevolking. Andere bronnen spreken zelfs over 95 procent.
Spreekangst
Symptomen van spreekangst zijn onder meer blozen, zweten, misselijkheid, trillende handen, een bonkend hart of hyperventilatie. Deze symptomen kunnen optreden bij elke vorm van spreken in het openbaar. Denk aan het geven van een presentatie of het leiden van een vergadering.
Hoewel niet iedereen dit zo heftig ervaart, kunnen mildere gevoelens van onzekerheid en nervositeit toch ook veel impact hebben. Zelfs als je niet bang bent om in het openbaar te spreken, kan een specifieke gebeurtenis op het werk onaangename gevoelens oproepen. Een functioneringsgesprek bijvoorbeeld, of een andere belangrijke meeting.
Lees ook: Voel jij je angstig tijdens je werk? Dit is hoe je ermee omgaat
Normale angst
Rob Faltin, cognitief gedragstherapeut en auteur van Laat ze maar denken en Plankenkoorts, komt dit regelmatig tegen. Hij vertelt: ‘Het kan dan bijvoorbeeld gaan om een sollicitatie, een vergadering, een presentatie, werken in een kantoor naast collega’s, een belangrijke mail of document versturen, iets verkopen, een borrel of eten met collega’s.’
Er is hierbij geen verschil tussen werknemers en werkgevers. ‘Angst kent iedereen en kan mensen uit alle lagen, beroepen, achtergronden gaan belemmeren. Dus ook ceo’s en managers’, stelt Faltin.
Wat is de probleemgrens?
Hoewel het tot op zekere hoogte normaal is om je gespannen, nerveus of onzeker te voelen, is het voor sommige mensen een ernstig probleem. Hoe weet je nu wanneer je die probleemgrens bent gepasseerd? Faltin: ‘Het is pas een probleem als je het een probleem vindt. Het voornaamste verschil tussen normale angst en een angststoornis is dat die angst je duidelijk doet lijden of je beperkt in je functioneren.’
Binnen de psychologie wordt daarom ook wel onderscheid gemaakt tussen reële angst en irreële (ingebeelde) angst. Reële angst is een objectieve angst. Hij past binnen de situatie en gaat meestal ook weer voorbij.
Nerveus zijn voor een presentatie of vergadering valt in principe onder reële, normale angst. Iedereen heeft hier weleens last van. Pas als je er allemaal dingen bij gaat halen die niet binnen de situatie passen – bang zijn dat je opeens flauwvalt bijvoorbeeld – wordt de angst buitenproportioneel.
De oorzaak van zenuwen
Er liggen verschillende oorzaken ten grondslag aan (normale) angst en nervositeit. Een specifieke oorzaak is echter niet zo makkelijk aan te wijzen. Zo kan er een erfelijk aandeel zijn, maar je kunt het ook hebben meegekregen door wat je gezien of gehoord hebt.
‘Het kan ook zijn dat je bent afgewezen en dat je dat niet goed hebt verwerkt. Of er was een probleem met een levensgebeurtenis zoals een verhuizing, nieuwe baan of overlijden. Of je hebt telkens weer moeilijke situaties vermeden waardoor je ze steeds enger bent gaan vinden’, legt Faltin uit. De een is hier bovendien vatbaarder voor dan de ander. Volgens de psycholoog is vooraf niet te zeggen wat de gevolgen zijn van dergelijke gebeurtenissen.
Symptomen
Niet alleen de oorzaken van angst of zenuwen op het werk, ook de symptomen zijn erg verschillend. Faltin noemt aan aantal voorbeelden: ‘Zweten, trillen, concentratieklachten en teveel bezig zijn met wat anderen van je denken, waardoor je de grip op de inhoud verliest. Maar ook een black-out, van tevoren piekeren over wat er mis kan gaan en achteraf piekeren over wat er mis is gegaan, zijn mogelijkheden.’
Oefening baart kunst
Mensen die beter willen leren omgaan met zenuwen op de werkvloer zouden volgens Faltin vooral moeten doen: ‘Het doen, doen en nog eens doen van precies dat wat je uit angst vermijdt. Zo wordt je hoofd gevuld door feiten en minder door angstwekkende gedachtes. Daarbij is het van belang dat je – wederom door oefening – goede vaardigheden kweekt om met afwijzing om te gaan.’
Werkgevers kunnen dit faciliteren door een open cultuur te creëren waarin alles besproken mag worden. ‘In zo’n open cultuur zit het in de kern van het werk om feedback te geven en te ontvangen. Je mag er van je fouten leren. Speel altijd op de bal en niet op de man’, aldus Faltin.
Hou je zenuwen onder controle
De psycholoog geeft tot slot nog een aantal praktische tips om je zenuwen de baas te worden.
#1 Oefen met ‘taakconcentratie’. Zodra je merkt dat je niet meer met de inhoud van een gesprek bezig bent, focus je je zo snel mogelijk weer op de inhoud. Dit kun je oefenen door bijvoorbeeld het kijken naar films, door een (oefen)presentatie te geven of door (oefen)gesprekken.
#2 Hou je vooral bezig met dingen waar je invloed op kunt hebben. Laat de rest links liggen.
#3 Bespreek met anderen hoe het gaat.
#4 Oefen met het expres maken van blunders. Zo leer je om realistisch over een gebeurtenis na te denken en om er beter mee om te gaan.
Lees ook: Lig jij ook weleens ‘s nachts over werk te piekeren? Zo doorbreek je de piekercyclus
