Iedereen heeft weleens last van gevoelens van onzekerheid, spanning of angst. Deze gevoelens hoeven niet altijd negatief te zijn. Angst vertelt ons bijvoorbeeld dat er gevaar dreigt en dit signaal stelt ons lichaam in staat om actie te ondernemen.
Angst voor werk
Er zijn echter ook situaties waarin angst ons belemmert om vooruit te komen. Niet alleen in ons persoonlijke leven, maar ook in het werk. Het gaat daarbij vaak om ingebeelde angst: onze geest ziet alleen al de mogelijkheid van mislukking als een bedreiging.
Om onszelf te beschermen, klappen we dicht en doen we niks meer. Dit wordt dikwijls omschreven als een gevoel van ‘verlamming’. Ook uit onderzoek is gebleken dat werknemers vaak zwijgen uit angst voor negatieve consequenties, zoals ontslag.
Er zijn drie manieren waarop deze angst tot uiting kan komen bij werknemers.
1. Niks zeggen tijdens vergaderingen
Veel mensen vinden het eng om hun ideeën te uiten tijdens besprekingen. Ze zijn bang dat anderen deze ideeën afkeuren of dat ze incompetent overkomen. Stilte is dan de veilige keuze.
2. Overmatige focus op het vermijden van fouten
Ook angst voor fouten en missers zorgt ervoor dat mensen zich liever op de achtergrond houden. Het is op zich niet erg om voorzichtig te zijn, maar te veel focus op het voorkomen van fouten werkt contraproductief. Bovendien zal het steeds moeilijker worden om op een normale wijze te reageren als je uiteindelijk toch een keer een fout maakt.
3. Niet om hulp vragen
Geen enkel bedrijf verwacht van zijn werknemers dat ze alle wijsheid in pacht hebben. Toch leggen veel werknemers die verwachtingen aan zichzelf op en vragen ze niet om hulp als ze op een probleem stuiten.
Prestatiedrang leidt tot stress
Angst kan dus een behoorlijke impact hebben op jouw functioneren binnen de organisatie, en daarmee ook op het functioneren van het team en van de organisatie zelf. Als gevolg van dit soort angsten kunnen mensen op de lange termijn overspannen raken of een burn-out krijgen. GZ-psycholoog Marleen Heijsteeg ziet deze stressproblematiek alleen maar toenemen.
‘Die stijging zie je binnen elke leeftijdsgroep, maar op het moment vooral bij twintigers’, aldus Heijsteeg. Ze vertelt dat een groot deel van de problematiek is terug te voeren op het feit dat we altijd hebben geleerd dat we het beste uit onszelf moeten halen. ‘Dit leidt tot een enorme prestatiedrang. Ons lichaam is hier echter niet voor gemaakt en daardoor ontstaan er steeds meer problemen.’
Lees ook: Raken we ooit verlost van onze obsessie met productiviteit?
Het begint dus al op school, waar we onze prestaties kunnen afmeten aan onze cijfers. Van jongs af aan krijg je mee dat je voor die tien moet gaan. Heijsteeg: ‘Als jongeren gaan werken, zit dat systeem er nog helemaal in bij ze. Maar het probleem is dat er op het werk geen cijfers worden uitgedeeld.’
Als mensen daarbij nooit eens een compliment krijgen, weten ze niet wanneer ze iets goed hebben gedaan. Het gebeurt dan maar al te vaak dat ze het zelf proberen uit te vogelen en de lat steeds hoger leggen voor zichzelf. ‘In feite denken mensen altijd dat ze tekortschieten’, aldus Heijsteeg.
Perfectionisme speelt hierbij een grote rol. Hoe perfectionistischer je bent, hoe groter de angst om te falen of om afgewezen te worden. Volgens Heijsteeg zijn er twee manieren waarop deze angst tot uiting komt: ‘Of je gaat je heel erg profileren, of je trekt je juist terug. Profileren werkt vaak beter maar het moet wel begrensd worden, anders lopen mensen alsnog stuk.’
Lees ook: 4 manieren om je innerlijke perfectionist het zwijgen op te leggen
Vertrouwen is de sleutel
Voor de mensen die zichzelf juist terugtrekken heeft Heijsteeg een goede tip. ‘Mensen maken iets vaak heel groot en halen zich allerlei ‘wat als’-vragen in het hoofd. Het is de kunst om het zo klein mogelijk te houden. Focus je uitsluitend op wat je graag wil zeggen.’
Kijk daarbij goed naar wat je wél durft. Hoe kleiner je iets maakt, hoe meer vertrouwen je ervaart. Dit vertrouwen vormt volgens de psychologe een belangrijke sleutel tot het wegnemen van de angst. ‘Angst is gebaseerd op wantrouwen en is daarmee de tegenhanger van vertrouwen. Ik vraag mijn cliënten daarom altijd vanuit welke motivatie ze handelen. Zitten ze bij die ene vergadering vanuit de angst dat het fout gaat of met het vertrouwen dat het goedkomt?’
Door niet te veel te eisen van jezelf en je doelen zo klein mogelijk te maken, kan je zorgen dat de motivatie vertrouwen de overhand krijgt.
Ook als je wil leren je mening te geven zonder de angst om afgewezen te worden, is vertrouwen van groot belang. Het gaat er hierbij met name om hoe je die mening brengt. Door het niet als een feit ter tafel te brengen, maar als een open gedachtegang, daag je de ander uit erover na te denken.
‘Dat is voor mensen heel moeilijk. Hierdoor komt een mening vaak verkeerd over en wordt de angst voor afwijzing bevestigd’, meent Heijsteeg.
Rol van werkgevers
Leidinggevenden hebben meestal niet zoveel moeite met werknemers die hoge eisen stellen aan zichzelf. Sterker nog, het is een eigenschap die sterk gewaardeerd wordt binnen veel organisaties. Hierbij wordt echter uit het oog verloren dat deze prestatiedrang juist een voedingsbodem kan zijn voor klachten, wanneer deze niet begrensd wordt.
Om een klimaat te creëren waarin mensen vrij zijn te zeggen wat ze voelen, zouden leidinggevenden er volgens Heijsteeg goed aan doen hun medewerkers voldoende vertrouwen te schenken. ‘Dat werkt twee kanten op. Dit begint bij de werkgever. Ook hij moet zichzelf afvragen hoeveel vertrouwen hij in zichzelf heeft.’
Werkgevers zijn immers ook maar mensen. Zij kunnen dezelfde angsten hebben als hun werknemers. Pas als zij vertrouwen hebben in zichzelf kunnen zij zich gaan richten op het vertrouwen in de ander.
Lees ook: Nee zeggen tegen je baas? De angst dat je dan jouw baan verliest is ongegrond
