Gezondheidspsycholoog Huub Buijssen zocht uit hoe groot de rol van geluk en toeval is bij succes. Hij schreef er een boek over.
‘Als iemand veel succes heeft, schrijven we dat toe aan de persoon: hij of zij heeft hard gewerkt, een droom gevolgd en talenten ingezet’, zegt Buijssen. ‘Terwijl iemand die veel succes heeft dat voor het grootste deel te danken heeft aan dezelfde factoren die bij een ander tot enorme problemen of teleurstelling leiden. Maar met dit verschil: de toevalligheden pakten gunstig uit. Iemand was precies op het goede moment op de juiste plaats en profiteerde van een toevallige combinatie van gunstige factoren.’
Hard werken is géén persoonlijke verdienste
Volgens Buijssen is succes dus niet, of nauwelijks, maakbaar. Dat begint al bij de geboorte. ‘Jij hebt niets te zeggen over de genen die je meekrijgt: intelligentie, vaardigheden en zelfs discipline, heb jij niet van jezelf. Die eigenschappen krijg jij voor zestig procent mee via jouw genen en voor veertig procent via de omstandigheden in je eerste zeven levensjaren.’
‘Na dat zevende jaar komt er qua discipline nauwelijks meer iets bij. Kortom: werk jij hard voor jouw succes? Dan is dat geen persoonlijke verdienste, maar een gelukkige combinatie van toevallige factoren.’
Waarom succes een kwestie van geluk is: de grote rol van toeval in het leven is geschreven door gezondheidspsycholoog Huub Buijssen. Het boek is onder meer te bestellen bij managementboek.nl.
Waar stond jouw wieg?
Die eerste zeven levensjaren zijn volgens de gezondheidspsycholoog ook een kwestie van pech of geluk. ‘Staat jouw wieg in Nederland, waar je de kans krijgt om onderwijs te volgen? Dan heb je geluk. Staat jouw wieg in een ontwikkelingsland, waar je al op jonge leeftijd aan het werk moet? Dan heb je pech.’
Net zo belangrijk is de tijdsgeest waarin die wieg staat, meent Buijssen. ‘We vinden de kansen die we vandaag de dag krijgen heel normaal, maar honderd jaar geleden had jij die kansen waarschijnlijk nooit gehad. Dan had je geluk als jij als Nederlandse vrouw een passie voor het huishouden had, want meer smaken waren er niet voor jou.’
Timing is alles
Diezelfde tijdsgeest bepaalt volgens de gezondheidspsycholoog ook of jouw idee voor een startup of product succesvol is. ‘Een idee moet precies goed vallen. Ben je te vroeg? Dan is er te weinig animo voor. Ben je te laat? Dan zijn anderen je voor.’
Hij noemt zijn boek als voorbeeld. Had hij dat vijftig jaar geleden geschreven, dan had waarschijnlijk niemand het gelezen. ‘Toen hadden we nog nauwelijks aandacht voor de kloof tussen arm en rijk. Nu is inclusiviteit hét gesprek van de dag.’
We kunnen de gelijke kansen op geluk wel vergroten, bijvoorbeeld met onderwijs
(On)gelukkige ontmoetingen
Opsommend: jij bent met een talent geboren en hebt de discipline om daar hard voor te werken. Je genoot van onderwijs en kreeg een gouden idee. Dat concept past ook nog eens in de tijdsgeest.
Dan ontbreekt er volgens Buijssen nog één bepalende factor voor succes: een ontmoeting met de juiste mensen. ‘Neem de oprichters van Tesla. Zij hadden het geluk dat ze Elon Musk tegenkwamen. Zijn visie en (aangeboren) doorzettingsvermogen overtuigden investeerders keer op keer om Tesla geld toe te stoppen tegen torenhoge waarderingen. Zonder die ontmoeting, geen succes.’
Gedoemd om te falen?
Maar wat nu als jou dat geluk niet is toebedeeld? Als je wieg niet in Nederland stond? Jij niet met talent en doorzettingsvermogen geboren bent? En je niet de juiste mensen tegenkwam? Ben je dan gedoemd om te falen?
‘Ja, eigenlijk wel’, meent Buijssen, ‘maar we kunnen de gelijke kansen op geluk wel vergroten. Bijvoorbeeld met onderwijs. Dat was vroeger alleen voor de elite, maar inmiddels al beschikbaar voor een groter gedeelte van de wereldbevolking.’
Een ander voorbeeld is volgens de psycholoog het basisinkomen. ‘Daarmee geef je iedereen een gelijke kans op een goede startsituatie en benut je dus een groter potentieel van de samenleving. Als je bijvoorbeeld in Amsterdam-Zuid een voetbalclub opzet, komt daar talent uit voort. Maar als je in elke wijk van Amsterdam voetbalclubs opzet, maak je een nóg grotere kans op een nieuwe Messi.’
Succes is een kwestie van geluk
Desalniettemin blijft ongelijkheid – en dus pech – een feit, meent Buijssen. Als ongelijkheid niet door inkomen bepaalt wordt, spelen de aan- of afwezigheid van talent en discipline alsnog een rol. Hoe je het ook went of keert: succes is een kwestie van geluk.
Nog steeds niet overtuigd? Als je in pech gelooft, dan moet je ook in geluk geloven, meent Buijssen. ‘Dat is simpelweg de andere kant van dezelfde medaille.’
Lees meer over carrière:
- Wanneer is het tijd om ontslag te nemen? 6 vragen om jezelf te stellen
- Met deze 5 tips ga je meer van je werk houden
- Quiet quitting: tijdperk van de anti-ambitie of toxische werknormen?
