In de alles-of-niets-cultuur van de hyperkapitalistische Verenigde Staten passeert zo nu en dan een gigantisch businessschandaal de revue. De gefaalde Fyre Festival-ondernemer Billy McFarland staat deze maand internationaal in de schijnwerpers, dankzij twee niets verhullende documentaires over zijn finaal mislukte festival. De New Yorkse twintiger peuterde onder valse voorwaarden miljoenen dollars los van investeerders en fraudeerde met geld van festivalbezoekers. Hij zit een celstraf van 6 jaar uit wegens fraude.
Hetzelfde lot dreigt voor de 34-jarige Silicon Valley-ondernemer Elizabeth Holmes, oprichter van het inmiddels ter ziele gegane bedrijf Theranos. Haar onderneming beweerde met één bloedprik tientallen ziektes te kunnen diagnosticeren. Revolutionair, vonden investeerders, journalisten en politici. Nadat Theranos werd gewaardeerd op 9 miljard dollar, steeg Holmes’ vermogen op papier naar een omvang van 4,7 miljard dollar. Ze werd daarmee de jongste vrouwelijke miljardair ter wereld.
Haar product bleek echter een luchtkasteel te zijn en Holmes raakte verstrikt in haar eigen leugens. Ze wordt nu verdacht van grootschalige fraude en er hangt haar een maximale gevangenisstraf van 20 jaar boven het hoofd. Slecht gedrag intrigeert de mens. Afgelopen week verscheen ook over Holmes een documentaire, geheten The Inventor.
Elizabeth Holmes was veelbelovend
Dat Holmes ooit een serieuze celstraf boven het hoofd zou hangen, zal niemand gedurende haar jonge jaren hebben verwacht. Als kind van ouders met hoge functies bij de overheid voelt Holmes druk om te presteren. Ze zit in haar jonge jaren al continu in de boeken en behaalt op haar school in Houston de hoogste cijfers. Als kind zit ze bovendien vol ideëen; als ze 7 jaar oud is, wil Holmes een tijdmachine bouwen. Om haar plannen te onderbouwen, kalkt ze een heel kladblok vol met aantekeningen. 2 jaar later, op 9-jarige leeftijd, vertelt ze haar familieleden dat ze ooit miljardair wil worden. Ze schrijft haar vader een brief waarin ze stelt “iets nieuws” te willen ontdekken, “iets waarvan de mensheid niet wist dat het mogelijk was”.
Als tiener begint Holmes voor het eerst te ondernemen. Ze onderhoudt een handeltje in software die computercode vertaalt in het Chinees. Chinese scholen behoren tot haar klantenkring en de jonge ondernemer besluit Mandarijn te leren spreken om beter te kunnen communiceren met klanten. Na de middelbare school gaat Holmes naar de prestigieuze universiteit Stanford voor een studie chemie. Eigenlijk wil Holmes medicijnen studeren, maar ze blijkt een grote angst voor naalden te hebben.
Theranos
Die angst voor naalden brengt Holmes op het idee voor wat ze later ‘Theranos’ zou noemen; een samenvoeging van de Amerikaanse woorden ‘therapy’ en ‘diagnosis’. Wat als ze tientallen ziekten – van kanker tot een hoog cholestrol – kan diagnosticeren door één druppel bloed van een speldenprik van iemands vinger te halen? Eén van haar docenten blijkt onder de indruk van Holmes’ idee en weet uit zijn netwerk 6 miljoen dollar aan startupkapitaal op regelen. Holmes, amper 19 jaar oud, besluit Stanford voorgoed gedag te zeggen.
De ondernemer zet een organisatie op en 10 jaar lang werkt Theranos in alle rust aan het product. Het bedrijf weet door de jaren heen een astronomisch hoog bedrag van 700 miljoen dollar aan investeringskapitaal op te halen. Onder de investeerders bevinden zich niet de minste namen: Rupert Murdoch, Larry Ellison van Oracle en de familie achter de Walmart. Maar hoeveel miljoenen ze ook in Theranos steken, niemand krijgt te horen hoe het product precies werkt. Dit is concurrentiegevoelige informatie, stelt Holmes. Wie het bedrijf bovendien bezoekt, krijgt tot de wc aan toe een bewaker achter zich aanlopen.
Theranos heeft niet alleen naar buiten toe een gesloten cultuur, deze sijpelt ook door tot de bedrijfsvloer. Zo onderhouden verschillende afdelingen bij Theranos nauwelijks contact met elkaar. Tevens moeten medewerkers van Theranos geheimhoudingsclausules tekenen. Holmes is hierbij onverbiddelijk: medewerkers die hun mond lichtelijk voorbij praten, daagt ze uit bij de rechter. Met zulk beleid denk je er wel twee keer over na voordat je informatie lekt.
Succesvolle vrouw
Terwijl de miljoenen binnenstromen, speelt Holmes zich steeds meer in de kijker bij Amerikaanse media en politici. Ze staat op de cover van zakenblad Fortune, mag zowel Bill Clinton als Barack Obama tot bewonderaars rekenen en krijgt de kans om te spreken op het prestigieuze World Economic Forum in Davos. Holmes intrigeert, deels vanwege het feit dat zij als vrouw succes heeft in het ‘mannenbolwerk’ Silicon Valley.
Ook Holmes’ persoonlijkheid zal sommigen intrigeren. Ze is helemaal bezeten van Steve Jobs en lijkt hem op lichtelijk maniakale wijze in van alles na te doen. Zo draagt ze altijd een zwarte coltrui, haar kantoor staat vol met Jobs’ favoriete meubilair en Holmes weet zelfs enige tijd een topman van Apple binnen te halen. Als ze spreekt, valt haar lage stemgeluid direct op – alsof ze zelfs Jobs’ toonhoogte probeert na te bootsen.
In 2013, na 10 jaar ontwikkelen, is het product van Theranos zo ver ontwikkeld dat Holmes partnerships durft aan te gaan. In 2013 komt haar product bij tientallen locaties van keten Walgreens te liggen. Klanten kunnen er een snelle bloedtest laten doen, om te ontdekken of ze een ziekte hebben. Ook gaat Holmes een samenwerking aan met supermarktketen Safeways, ter waarde van 350 miljoen dollar.
Fake it
Maar met het succes van Theranos rijzen ook steeds meer twijfels over de werking van het product. Achter de schermen wordt Holmes door meerdere werknemers gewaarschuwd dat het product nog niet klaar is gelanceerd te worden. Holmes wil niet van wijken weten. Jobs, haar voorbeeld, stond bekend als workaholic. Door haar eigen medewerkers harder te laten werken, moeten zij uiteindelijk tot een oplossing voor het probleem kunnen komen, lijkt de ondernemer te denken. In de tussentijd geldt voor Holmes het welbekende gezegde uit de Silicon Valleyaanse blufcultuur: fake it, ‘till you make it.
Dat Holmes het klaarblijkelijk aan het faken is, merken ook steeds meer partijen buiten Theranos. Walgreens-klanten die het product van Theranos gebruiken, krijgen soms een verkeerde diagnose. Zo is een een vrouw die te horen krijgt dat ze zeer waarschijnlijk kanker heeft. Nadat ze een second opinion laat uitvoeren met een andere onderzoeksmethode, blijkt dit helemaal niet het geval te zijn. Wetenschappers beginnen kritiek te uiten op het bedrijf van Holmes. De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) begint in 2015 een onderzoek naar Theranos en concludeert dat de tests zeer inaccuraat zijn.
Als klap op de vuurpijl publiceert de Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal ook nog eens een vernietigend artikel over Theranos. Journalist John Carreyrou brengt in dit stuk aan het licht dat het bedrijf niet zijn zelf ontwikkelde machines gebruikt bij het testen van het bloed, maar allang bestaande apparatuur van andere bedrijven. De resultaten van de eigen machine blijken nog lang niet naar behoren te zijn. Andere overheidsorganen, zoals financiële toezichthouder de SEC, duiken vervolgens ook op Theranos.
ABC maakte deze korte documentaire over de opkomst en ondergang van Theranos:
Represailles
Dan beginnen de represailles. Holmes hoort in 2016 dat ze 2 jaar lang niet meer aan lab-gerelateerde activiteiten mag deelnemen. 2 jaar later, in 2018, wordt ze ook financieel gestraft. Ze moet ruim een half miljoen dollar betalen aan de Amerikaanse overheid en mag 10 jaar lang geen directeur meer zijn in een publiek gedrijf. Aangezien haar bedrijf echter privaat is, mag ze aanblijven als ceo.
Holmes probeert investeerders nog even zo ver te krijgen dat ze opnieuw geld steken in het geplaagde bedrijf, maar op 15 juni valt definitief het doek voor de ondernemer. Nadat ze van justitie krijgt te horen dat ze verdacht wordt van grootscheepse fraude, moet Holmes de handdoek in de ring gooien. Met een nieuwe ceo kabbelt het bedrijf nog even door, maar in september valt ook voor Theranos het doek. De schandalen bij het bedrijf worden in de media intussen al vergeleken met de sjoemelsoftware van Volkswagen. Met zulk negatief sentiment is het als bedrijf vechten tegen de bierkaai.
Straf voor Elizabeth Holmes
Holmes hangt, zoals gezegd, een gevangenisstraf van 20 jaar boven het hoofd. Er wordt haar verweten dat ze niet slechts investeerders, maar ook patiënten dupeerde door niet eerlijk te zijn over de miserabele staat van haar product. Holmes blijkt hetzelfde met haar failures om te gaan als McFarland. Volgens ingewijden zou ze nu namelijk aan, jep, een nieuwe startup werken.
In het geval van McFarland betrof dit een frauduleus handeltje in de verkoop van niet-bestaande concerttickets. Het is voor Holmes te hopen dat zij – nu ze onder het vergrootglas van justitie opereert – in tegenstelling tot McFarland wél met iets legaals bezig is. Doet ze dit niet, dan zal het haar vermoedelijk alleen nog maar een langere straf opleveren – net als indertijd bij McFarland.
De verhalen van zowel Elizabeth Holmes als McFarland hinten erop dat de Amerikaanse fail fast-cultuur toch enigszins is doorgeschoten. ‘Falen’ wordt een synoniem voor ‘liegen’, wat niet de bedoeling geweest kan zijn.
