Hoogleraar Annet de Lange: ‘Het is heel simpel: gezond en duurzaam werk voorkomt uitval’

Vorig jaar zat iets meer dan 5,1 procent van het personeel langer dan zes weken thuis. En de verwachting is dat dit langdurig verzuim ook nog eens explosief zal toenemen, aldus onderzoek van HR Navigator onder ruim 250 grote werkgevers met meer dan 75 medewerkers in dienst.

Ook het CBS liet de laatste jaren weer groeiende verzuimpercentages zien, al was er in 2023 ook juist weer een duidelijke kentering te zien. Een verband met de krappe arbeidsmarkt is dan al snel gelegd: in tijden dat werkgevers moeilijk aan personeel komen, is het verzuim immers vaak wat hoger.

Als een medewerker zich één op de ongeveer twintig dagen ziek meldt, dan is er natuurlijk nog steeds wel sprake van een flink probleem. Wat kun je als werkgever hieraan doen? Er zijn door de jaren heen al veel interventies onderzocht en bekeken. Maar de belangrijkste stelregel lijkt toch nog altijd: voorkomen is beter dan genezen.

Dat voorkomen doe je het best door persoonlijke aandacht voor de medewerker te tonen. ‘Ontzien en ontwikkelen’, noemt Annet de Lange, hoogleraar Succesvol ouder worden op het werk, dat. Oftewel: enerzijds rekening houden met de herstelbehoefte van mensen, anderzijds kijken waar ze het best tot hun recht komen, zodat ze zo lang mogelijk aan de slag kunnen blijven. ‘Omdat we toch ook zien dat verzuim ontstaat bij een gebrek aan skills en fit.’

Mythe: ouderen verzuimen niet vaker dan jongeren

Uit onderzoek van online pensioenuitvoerder BeFrank blijkt dat 70 procent van de Nederlandse werknemers van plan is het komend jaar meer aandacht te besteden aan hun mentale gezondheid en welzijn op het werk. Zo’n 43 procent zegt bovendien zijn eigen grenzen te willen kennen en respecteren, bijvoorbeeld door eerder nee te zeggen bij overbelasting of extra werk. Daarnaast willen vier op de tien de tijd nemen voor zelfzorg, zoals lichaamsbeweging, gezonde voeding, voldoende slaap en ontspanningstechnieken.

Volgens hoogleraar De Lange is het een hardnekkige mythe dat ouderen vaker zouden verzuimen dan jongeren. Het aandeel ouderen dat verzuimt wegens ziekte is zelfs lager dan gemiddeld. Wel is het zo dat áls oudere werknemers verzuimen dit gemiddeld iets langer duurt dan voor jongere werknemers.

De belangrijkste genoemde klachten bij langdurig ziekteverzuim zijn psychisch – voor beide leeftijdsgroepen: van burn-out tot overspannenheid. ‘Ouderen zijn dus zeker niet het probleem’, aldus De Lange. ‘Op basis van deze cijfers zou je ook kunnen stellen dat juist wat meer aandacht voor jongeren nodig is. Die ontbreekt toch immers vaak in organisaties.’

Positieve ontwikkelingen

De hoogleraar ziet momenteel een aantal positieve ontwikkelingen als het gaat om verzuim. De algehele trend is licht dalende, bij ouderen nam de gemiddelde verzuimduur in één jaar af van 12,6 naar 11,6 dagen. ‘Maar er is geen reden om achterover te leunen’, voegt ze toe.

Zo ziet De Lange over de hele linie het aantal mentale klachten nog wel toenemen. Ze pleit daarom voor ‘datagedreven werken’, zodat je in elk geval weet waar het verzuim zich voordoet en op de juiste plekken kunt ingrijpen. ‘Het gaat er immers niet alleen om dat je wil dat mensen zo snel mogelijk weer aan het werk gaan, het gaat er vooral om dat je aandacht hebt voor de mensen die nog niet zijn uitgevallen.’

Lees ook: Zo versterkt SAP de duurzame inzetbaarheid van medewerkers

Ze denkt dan bijvoorbeeld aan regelmatig onderzoek doen naar tevredenheid van medewerkers, waarin je onder meer ook de herstelbehoefte van medewerkers uitvraagt, net als tevredenheid over het leiderschap. ‘Zo kun je meer evidence based te werk gaan. Daar moet je als organisatie ook niet te lichtzinnig over doen, vind ik. Bij voetbal zijn ze snel geneigd een coach van een slecht draaiend team af te halen. In organisaties zie ik dat toch minder snel gebeuren. Dan wachten ze daar juist vaak te lang mee.’

Integrale aanpak

Als het gaat om duurzame inzetbaarheid is het doel om mensen tot aan hun pensioen gezond, gemotiveerd en productief aan het werk houden. De Lange pleit in dit kader voor een ‘integrale preventieve aanpak’. Dus niet alleen een gratis sportschoolabonnement en een fruitschaal met dagelijks vers fruit, maar ook bijvoorbeeld: proactieve gesprekken met de arbodienst en een aanbod van loopbaancoaches.

‘Daarvan zien we in de praktijk zeker voordelige effecten. Een preventief gesprek kan positief uitpakken, bijvoorbeeld met een vertrouwenspersoon. Daar ligt echt een taak voor HR, samen met de arbodienst en de leidinggevende. Uit een meta-analyse blijkt bijvoorbeeld ook dat loopbaancoaching duidelijk de kans op langer doorwerken versterkt.’

‘Tools, apps, en workshops alleen leiden zelden tot een duurzame verankering. Daarom geloof ik meer in een integrale aanpak van HR, de leidinggevende, de Arbo-medewerker en de werknemer samen. Duurzame inzetbaarheid hangt samen met factoren op persoonsniveau, op het niveau van de werkprocessen, de organisatie en de bredere context. Al deze factoren in interactie met elkaar bepalen of een bepaalde werknemer in zijn werk en werksituatie en in zijn specifieke context, duurzaam inzetbaar is. Hier zijn duidelijk geen algemeen geldende maatregelen of interventies voor om aan te bevelen.’

‘Maatwerk nodig’

Elke situatie is anders, en dus is maatwerk nodig, stelt ze. ‘Het beste advies dat ik kan geven is dus dat organisaties zelf, op eigen initiatief, een systematiek ontwikkelen of gebruiken om problemen en ontwikkelkansen en de daarbij behorende maatwerkoplossingen in kaart te brengen. Omdat we weten op welke niveaus de problematiek kan spelen, moeten we ook de oplossingen op al deze niveaus zoeken. Een gestructureerde dialoog tussen medewerker en leidinggevende lijkt hierbij essentieel. En bijvoorbeeld preventie ook bespreken in het overleg tussen bedrijfsarts, HR-professionals en afdelingsmanagers.’

Kun je daarmee mensen tot aan hun pensioen gezond, gelukkig en bekwaam aan het werk houden, en zelfs arbeidsongeschiktheid voorkomen? ‘Ja, op termijn wel, zo blijkt ook uit een rapport van de Gezondheidsraad’, zegt De Lange. ‘Het is eigenlijk heel simpel: gezond en duurzaam werk voorkomt uitval. Dus: bijsturen waar nodig, en een gezonde werkomgeving bieden met passend HR- en verzuimbeleid. Dan kun je de grootste problemen meestal echt wel voorkomen.’