Zo gaat de nieuwe generatie leiders maatschappelijke problemen te lijf

‘Het klinkt misschien soft, maar mijn grondhouding is liefde’, zegt Marleen Smits (39), winnaar van de Young Captain Award 2022. ‘Liefde voor je mensen, zuinig omgaan met onze aarde. Aandacht voor klanten, zodat zij liefde gaan voelen voor je bedrijf. En liefde voor je aandeelhouders zonder ze te veel macht te geven. Dit is voor mij de basis om uitdagingen in de maatschappij te lijf te gaan als leider.’

De Young Captain Award (YCA) is een Nederlandse prijs en ontwikkelprogramma voor talentvolle jonge bestuurders. Sinds 2005 zoekt de jury jaarlijks kandidaten die internationaal denken en leiderschap zien als maatschappelijke, persoonlijke en economische verantwoordelijkheid. Tijdens de verkiezing kijken deelnemers kritisch naar hun leiderschapsstijl en ontwikkelen zij hun eigen visie.

Hoe ziet de nieuwe generatie leiders eruit? Wat vinden zij belangrijk? En wat zijn de kenmerken van het leiderschap van de toekomst? Daar hebben de finalisten van de Young Captain Award antwoorden op.

Finalisten van de Young Captain Award 2022

Young Captain 2022 Marleen Smits is als Convenience Retail Manager voor Shell Benelux & Frankrijk verantwoordelijk voor het winkelaanbod in de Shell shops. Haar visie: energie moet duurzaam en het aanbod in de retail moet gezond. Volgens de jury ‘biedt ze inspiratie en steekt veel energie in de ander, waardoor zij teamvorming bevordert en betrokkenheid creëert’.

De andere finalisten waren Sabine Bink (33) van Royal HaskoningDHV en Carlijn Janssen (38) van Royal FrieslandCampina. Zij gunnen Smits de titel Young Captain 2022 van harte. Bink: ‘Marleen is super bescheiden, niet de typische leider met een grote mond. Ze komt ver door zichzelf te blijven.’

Verbinden voor verandering

Bink maakte de afgelopen negen jaar carrière bij Royal HaskoningDHV. Ze is nu Director Project Management & Consultancy en geeft leiding aan ongeveer 100 mensen, vanaf 1 december is ze verantwoordelijk voor de Business Line Industry & Buildings wereldwijd. Dan groeit haar team naar zo’n 1800 medewerkers. ‘Een goede leider luistert en staat open voor ideeën van anderen’, zegt Bink. ‘Verder is het belangrijk dat je weet wat gevoelig ligt, maar je niet laat tegenhouden om het gesprek aan te gaan. Verbinding zoeken, daar draait het om.’

Tijdens het YCA-programma ontwikkelde ze haar missie: het ingenieursvak populair maken. Dat is hard nodig, want er is een tekort aan mensen in de techniek. Dat heeft niet alleen directe invloed op Royal HaskoningDHV, maar ook op de maatschappij als geheel. ‘Om verandering teweeg te brengen moeten we meer intern en extern samenwerken’, legt ze uit. ‘Waarom is het uurloon van een advocaat drie keer zo hoog als dat van een technisch expert? Dat kunnen wij als bedrijf niet alleen veranderen. Daarvoor is samenwerking nodig binnen het bedrijfsleven en met de politiek en het onderwijs.’

Transparant, informeel en ondernemend

Samenwerken staat ook centraal voor Carlijn Janssen, CFO Zijerveld en CFO Americas bij Royal FrieslandCampina. Ze ziet verbinding als fundament voor duurzame groei. Volgens haar is de leider van de toekomst transparant en informeler dan vroeger. ‘Dit zie ik terug bij ons alle drie. Wij zijn veel minder bestuurlijk dan de oudere generatie’, zegt ze. ‘Ik heb bijvoorbeeld geen eigen kamer waar teamleden ‘op audiëntie’ komen. Ik wil juist toegankelijk zijn en doe mijn best om het hele team te betrekken.’

Verder is een moderne leider ondernemend, zegt ze. ‘Die houdt zich niet alleen bezig met interne zaken, maar gaat zelf ook naar klanten en events. Dat is volgens mij veel logischer, je bent tenslotte met z’n allen verantwoordelijk voor het geheel. Ik sta liever tussen de mensen, dan erboven.’

Commerciële doelen en maatschappelijke opgaven

De Young Captain Award heeft haar geholpen een heldere visie te ontwikkelen, vertelt Janssen. ‘FrieslandCampina werkt toe naar netto-klimaatneutrale zuivel en dat is een gigantische opgave. Ik denk dat het helpt dat we onderdeel van een coöperatie zijn. Als we die cultuur gebruiken om sneller te verduurzamen, geloof ik dat wij een inspirerend voorbeeld kunnen worden binnen de zuivelsector.’

Het is belangrijk dat een goede leider nadenkt over de rol van zijn bedrijf in de maatschappij, zegt ook Smits. ‘Young Captain Award heeft mij daarbij geholpen. Er zijn nogal grote problemen in de wereld, daarom is samenwerken belangrijker dan ooit. Hoe kunnen we commerciële doelen verbinden aan maatschappelijke opgaven? De leider van de toekomst kan hier een visie over formuleren, bruggen bouwen en beweging in gang zetten.’

Inspirerende, dappere vrouwen

Smits’ voorbeeld van een sterke leider is Christine Lagarde, de eerste vrouwelijke voorzitter van de Europese Centrale Bank. ‘Zij houdt zich al decennia staande in een mannelijk bolwerk’, zegt Smits. ‘Lagarde is in haar zijn ook echt vrouwelijk: ze kan goed luisteren, stelt zich kwetsbaar op. Dat is haar kracht.’

Ook Bink kijkt op naar leiders die durven pionieren. Haar voorbeelden zijn organisatiecultuur-innovator Ricardo Semler, CEO Tanja Lendzion van Antea Group en premier Jacinda Ardern van Nieuw-Zeeland. ‘Het zijn leider die mij inspireren, omdat ze iets deden wat nooit eerder werd gedaan’, zegt Bink. ‘Semler bedacht een nieuwe organisatiecultuur op basis van vertrouwen. Tanja Lendzion kon geen baan vinden als loodgieter in Duitsland, vertrok naar Nederland en klom naar de top. En Ardern is de eerste vrouwelijke premier van Nieuw-Zeeland, die ook nog succesvol de coronapandemie aanpakte met oog voor mens en milieu. Deze voorbeelden laten zien dat oplossingen die het verschil maken uit onverwachte hoek kunnen komen.’

Janssen heeft veel bewondering voor mensen die durven op te komen voor hun waarden. Zo noemt zij de vrouwenprotesten in Iran, de Palestijns-Amerikaanse journalist Shireen Abu Akleh die werd doodgeschoten tijdens haar werk en de medewerkster van het Russisch staatsjournaal die in de uitzending protesteerde tegen oorlog. ‘Zij zetten hun leven op het spel voor waar ze in geloven. Dat is enorm inspirerend.’

Werken aan meer diversiteit aan de top

De drie finalisten hebben ook bewondering voor elkaar. Smits: ‘Carlijn heeft zoveel relativerings- en inlevingsvermogen, Sabine gaat met haar charme en talent straight to the top.’ Bink benadrukt dat zij alle drie hun baan aan de top combineren met het moederschap. ‘Dat is nog lang niet vanzelfsprekend en daar moeten we iets aan doen’, zegt zij. Die ambitie deelt Janssen: ‘Diversiteit is nog ver te zoeken in het bestuur van de meeste bedrijven. We moeten aan de slag om vrouwen na hun zwangerschap meer kansen te bieden.’

Er is vooral een cultuurverandering nodig, denkt Bink. ‘Nu ik aan een zwaardere functie begin, gaat mijn partner minder werken om er meer voor de kinderen te zijn. Hij krijgt zoveel complimentjes, mensen vinden hem ‘een rolmodel’. Dat is zo ouderwets, andersom geldt dit niet. Als een vrouw minder gaat werken zodra er kinderen zijn, is dat nog steeds de normaalste zaak van de wereld.’

Janssen denkt dat een betere verhouding tussen werk en privé kan bijdragen aan meer diversiteit. ‘Moet je echt vijf dagen werken aan de top of kan dat ook anders?’ vraagt zij zich af. Smits noemt DSM, waar Geraldine Matchett en Dimitri de Vreeze samen CEO zijn. ‘Dat is een mooi voorbeeld van hoe het ook kan. We leven in een hectische maatschappij en door bezuinigingen en arbeidsmarktkrapte stijgt de werkdruk. Co-leiderschap kan zorgen voor een betere werk-privébalans en een toppositie toegankelijker maken voor vrouwen.’