Toen in september 2021 het RIVM met een vernietigend rapport over de vervuiling door Tata Steel naar buiten kwam, zette ceo Hans van den Berg snel een reactie op de corporate website.
Tata Steel deed een huiliehuilie
Hij schreef dat ze ‘keihard aan de transitie werken en een groot verbeterprogramma hebben’. Daarop appte zijn zus, zo legt hij deze week uit in een interview aan Change Inc: ‘Wat een slechte communicatie weer vanuit jullie. Niemand is geïnteresseerd in jullie interne processen en dat jullie zo hard werken. Huiliehuilie. Het gaat nu om snelheid en empathie.’
De app van zijn zus bracht voor Van den Berg het besef dat er fundamenteel iets moest veranderen. Hij las de woorden voor aan zijn bestuur en samen pasten zij hun aanpak aan.
Nog dezelfde avond zat hij in Nieuwsuur, en sindsdien is hij in vele media verschenen met de boodschap dat het totaal anders moet. Lang niet alle belanghebbenden, en met name de omwonenden, zijn tevreden, maar dat de ceo van een van de meest vervuilende bedrijven in Nederland sindsdien empathisch is en snelheid maakt, lijkt effect te sorteren.
Lees ook: Hans van den Berg (Tata Steel Nederland) is de grote baas tegen wil en dank
De dappere zus van Hans van den Berg
Geef elke leider zo’n dappere zus. Niet dat elke leider het lef heeft om naar deze kritische boodschap te luisteren, niets zeggen helpt zeker niet. En op de werkvloer wordt doorgaans bijzonder weinig eerlijke feedback gegeven aan de baas, zo weet psychoanalyticus en econoom Manfred Kets de Vries uit onderzoek.
Verborgen agenda’s spelen mee, net als de wens de boodschap mooier te maken dan die is, met als doel om de leider niet teleur te stellen. Maar het kan ook uit angst zijn, zoals de angst voor de reactie op een slechte boodschap.
Ontnomen feedback
Leiders wordt kritische feedback ontnomen. Terwijl uit onderzoek blijkt dat acht op de tien werknemers vindt dat hun manager ontegenzeggelijk zwaktes heeft, soms zelf incompetent is.
Dit wordt niet gezegd. Niet zelden wordt zelfs gelogen, met alle gevolgen van dien. Juist doordat de leiders zijn omringd door ‘leugenaars’ weten ze onvoldoende wat hun sterke en minder sterke kanten zijn, want niemand vertelt hen wat ze moeten horen, alleen wat ze willen horen.
Liefst 80 procent van de leiders denkt beter te zijn dan het gemiddelde, schrijft Tomas Chamorro-Premuzic in zijn boek I, Human: AI, Automation, and the Quest to Reclaim What Makes Us Unique.
Het is van belang de bubbel door te prikken en leiders te vertellen wat ze moeten horen
Het gevaar is dat een niet bestaande wereld wordt geschapen die leiders als realiteit zien, met irrationaal leiderschap en irrationale besluiten tot gevolg, zeg maar: leiderschap vanuit hun eigen bubbel. Dan is er alleen oog voor de eigen inspanningen, zoals de Tata-ceo het verwoordde, en is er minder aandacht voor wat de vervuiling met de omgeving doet.
Het is dus van belang die bubbel door te prikken en leiders te vertellen wat ze moeten horen. Dat klinkt misschien logisch, maar wordt toch, zoals gezegd, nog bijzonder weinig gedaan.
Lees ook: Ceo’s zitten gevangen in hun topbaan, dat laat de sluiting van restaurant Noma goed zien
Secure base
Het voordeel van de zus van Van den Berg is dat zij onvoorwaardelijk is. Zij geeft hem de feedback die hij op dat moment nodig heeft en Van den Berg aanvaardt dat.
Zijn zus steunt hem waarschijnlijk ook als hij fouten maakt, daarvoor zijn ze immers broer en zus, maar ze zal wel de waarheid blijven vertellen. Door deze benadering wordt zij de secure base die Van den Berg tot betere prestaties brengt.
Playing to win in plaats van playing not to lose, noemt IMD-professor George Kohlrieser dit in zijn boek Care to Dare, waarin hij het belang van een secure base beschrijft.
Elke leider heeft wel zo’n secure base om zich heen, of kan zich er een van vroeger herinneren. Dat kan een familielid zijn, een goede vriend, een collega of soms een passant.
Lees ook: Een laat-maar-lopen-leider kan meer kwaad doen dan goed, zo blijkt wel uit de crisis bij Ajax
Vanuit vertrouwen
Het zijn altijd mensen die vanuit vertrouwen steun geven, maar ook kritische feedback, zodat de leider in kwestie beter gaat presteren: als de zekeraar die bij het bergbeklimmen het touw vasthoudt om de ander de top te laten bereiken.
Nu zijn er ook mensen die geen secure base hebben of zich er niet een kunnen bedenken. Dat zijn volgens Kohlrieser de independent loners; iemand die erg vol is van zichzelf, maar geen vertrouwen heeft in anderen. In dat geval zal een potentiële secure base ook niet helpen. Dit zijn namelijk de leiders die niet open staan voor feedback, zelfs niet van zussen.
Zelf ook feedback geven
Leiders die wel open staan voor de inzichten van een ander gaan op zoek naar iemand die hen de waarheid durft te zeggen en blijft staan zodra het spannend wordt. Dat kan, zoals gezegd, iedereen zijn, maar het kan voor leiders ook iemand zijn die begrijpt hoe het is aan de top, mits die persoon niet gaat meepraten.
Om eerlijke feedback vanuit de medewerkers te krijgen, moeten leiders een veilige omgeving creëren en vooral ook zelf feedback geven. Door het voorbeeld te geven, wordt de drempel minder hoog voor de ander.
De zus van Tata-ceo Hans van den Berg bewijst dat een klein gebaar grote transities op gang kan brengen.
Vond je dit verhaal interessant? Lees dan ook deze artikelen:
- Massaontslagen in big tech zijn het gevolg van overoptimistische leiders
- Wanneer de baas een tiran is presteert iedereen slechter
- Louis van Gaal is al 71 jaar, maar verrassend modern als leider: 7 lessen voor managers
