Mannen noemen het wat smalend catfights, maar er is veel meer aan de hand bij conflicten tussen vrouwen op het werk. Ze komen zo vaak voor dat wetenschappers er al jaren onderzoek naar doen én er een speciale naam aan hebben gegeven: het queen bee-fenomeen.
Ook Amy Gallo, de HBR-specialist in conflicten, wijdt er in haar nieuwe boek Getting Along nog over uit. Niet alle vrouwelijke leiders zijn gemeen natuurlijk, het zijn vooral de bijenkoninginnen die opvallen met onbeschoft gedrag tegenover andere vrouwen.
Bijenkoninginnen zijn ook niet overal actief. De grootste kans dat je er een tegenkomt, is in beroepen en organisaties waar nog maar heel weinig vrouwen de top hebben bereikt. Nederlands-Belgisch onderzoek ziet vooral bijenkoninginnen in competitieve omgevingen die gedomineerd worden door mannen.
Waarom vrouwen zich onbeschoft gedragen
Queen bees zijn in het gunstigste geval enorm veeleisend, nooit tevreden en ze verwachten 24 uur per dag en zeven dagen per week volledige beschikbaarheid. Maar ze kunnen hun vrouwelijke collega’s ook volledig negeren, continu afzeiken, denigrerende opmerkingen maken waar iedereen bij is en zelfs keihard tegenwerken.
Niet dat mannen nu zulke heilige boontjes zijn, maar uitgebreid onderzoek bij drie Amerikaanse organisaties bevestigt dat vrouwen vaker neerbuigend worden behandeld door andere vrouwen dan door mannen.
Queen bees vinden alleen al het feit dat ze een vrouw zijn een nadeel
Waarom maken vrouwen het elkaar zo moeilijk? Daar zijn een aantal redenen voor. De eerste is wat wetenschappers een bedreiging van de sociale identiteit noemen. Vrouwelijke leiders kunnen alleen al het feit dat ze een vrouw zijn een nadeel vinden.
Ze gaan ervan uit dat vrouwen van nature een achtergestelde groep zijn of toch in ieder geval een onderschatte minderheid in het bedrijf waar ze voor werken. Daarmee willen ze niet geassocieerd worden.
Aansluiten bij de dominante groep
Het is een survivaltactiek in organisaties waar maar weinig vrouwen in topposities zijn benoemd. Als bijenkoningin is het beter voor je carrière om je aan te sluiten bij de dominante groep.
Een andere reden is de angst voor favoritisme. Vrouwelijke leiders die hun seksegenoten steunen, kunnen in zo’n organisatie beschuldigd worden van positieve discriminatie. Wie diversiteit promoot, scoort zelf bij beoordelingen ook slechter op het gebied van competenties en resultaten.
Lees ook: Vrouwelijke managers verdienen minder onder een vrouwelijke ceo
Wat bij deze vrouwelijke leiders ook meespeelt, is hun kijk op hoe andere vrouwen presteren. Zij hebben keihard moeten werken voor succes, vinden ze zelf. Als junioren niet genoeg inzet tonen, dan versterken ze het stereotiepe beeld dat vrouwen minder competent en ambitieus zijn dan mannen.
Een queen bee verdwijnt niet vanzelf
Daarmee schaden ze niet alleen de carrière van de vrouwelijke leider, maar eigenlijk voor alle vrouwen die de ladder aan het beklimmen zijn. Bijenkoninginnen vergeten echter dat ze met hun gedrag al even schadelijk zijn voor de perceptie van vrouwen.
Vrouwen die niet kunnen samenwerken, zijn geen productieve collega’s
Wie ziet dat vrouwen niet kunnen samenwerken, elkaar in de haren zitten en zelfs carrières beschadigen, concludeert al gauw dat vrouwen gewoon niet in staat zijn om productieve collega’s te zijn.
Het queen bee-fenomeen is bovendien vrij hardnekkig. Zo is onderzoek onder queen bees op universiteiten na vijftien jaar herhaald met de vraag of de situatie al verbeterd was. Niet echt, zo blijkt. Zelfs nu vrouwen met een academische carrière al lang niet meer zeldzaam zijn, blijven de bijenkoninginnen gewoon doorgaan.
Een vrouwelijke professor klaagt in dit onderzoek nog altijd over ‘verwende studentes, die niet in de avonduren en weekenden beschikbaar zijn, omdat ze het te druk hebben met hun vriendjes.’ Haar mannelijke studenten daarentegen hebben ‘alles over voor hun carrière’.
Heb jij zo’n vrouwelijke leider? Dit kan je doen
Op naar de praktijk. Heb jij het gevoel dat je te maken hebt met een queen bee op je werk? Amy Gallo komt met een paar vragen die je zou kunnen stellen, te beginnen aan jezelf. Hoe zit het met je eigen vooroordelen?
‘Weet je zeker dat je niet overdrijft omdat je leider een vrouw is’, schrijft ze. ‘Zou je er precies hetzelfde over denken als een man je zo behandelt? Trap je soms zelf in val van het stereotype dat vrouwen aangename, ondersteunende en coachende teamspelers moeten zijn?’
Het zou best weleens kunnen dat je baas zulke hoge eisen stelt, omdat ze het beste uit je wil halen. Ze pakt dat totaal verkeerd aan, maar misschien zijn haar intenties wel goed. Focus dus wat minder op de negatieve dynamiek tussen jullie. Als je inderdaad dingen doet die je eerder niet voor mogelijk hebt gehouden, dan heeft zo’n queen bee toch een positief kantje.
Samen naar hetzelfde doel
Erken dat ze als leider veel bereikt heeft. Toon wat meer interesse in haar carrièrepad. Misschien zou je haar wat vaker om advies kunnen vragen. Laat haar zien dat jullie niet zo verschillend zijn, dat je evenveel passie hebt voor je werk en dat je bereid bent om offers te brengen.
Wordt veeleisend en onsympathiek gedrag van leiders beloond? Zoek een andere baan
Jullie werken bovendien gezamenlijk naar hetzelfde doel. Gebruik in gesprekken vaker het woord ‘we’ in plaats van ‘ik’. Maak duidelijk dat jouw successen ook op haar zullen afstralen. Focus op de vaardigheden die ze van jou nodig heeft, maar die niet zo gemakkelijk te vinden zijn in een oververhitte arbeidsmarkt.
Kijk ook kritisch naar de organisatie waarin je queen bee actief is. ‘Wordt dominant, veeleisend en onsympathiek gedrag van leiders beloond? Is de cultuur er nog één van command & control? Denkt jouw leider hierdoor dat ze een bully moet zijn om gehoorzaamheid af te dwingen? Als dat zo is, dan ga je beter op zoek naar een andere baan.’
Lees ook: Waarom leiders zich beter van hun bescheiden kant laten zien
De rol van mannen
Een aanpak die meer tijd kost, maar veel impact zal hebben in de toekomst, is meer vrouwelijke rolmodellen benoemen op de hoogste posities in je organisatie. Dan is de queen bee niet langer alleen en krijg je vanzelf meer mentoren en netwerken waar jongere vrouwen baat bij kunnen hebben.
Joan Willems, medeauteur van het boek Bias Interrupted, stelt ten slotte voor dat mannen meer ingrijpen op het moment dat een queen bee onbeschoft gedrag vertoont. Ze mogen haar daar best direct op aanspreken.
Ze hebben ook meer overtuigingskracht dan vrouwen, omdat ze niet worden gezien als belanghebbende partij. Mannen krijgen meer krediet van bijenkoninginnen, net omdat ze… mannen zijn.
Lees ook: Mannelijk gedrag vertonen als vrouwelijke manager werkt eerder tegen je
