Begin 2022 veranderden honderden vrouwen op LinkedIn hun voornaam in ‘Peter’. Aanleiding was een onderzoek van belangenorganisatie Women Inc. naar bestuurders bij beursgenoteerde bedrijven in Nederland. Daaruit bleek dat er meer ceo’s zijn die Peter heten dan dat er vrouwelijke ceo’s zijn.
Deze stelling is later door NRC gefactcheckt en betiteld als ‘grotendeels waar’. Een van de Peters bleek voluit Peter Paul te heten, daarnaast was een net benoemde vrouwelijke topbestuurder per abuis niet meegerekend. Daarmee was begin dit jaar het aantal vrouwen en het aantal Peters onder de ceo’s precies gelijk: ieder vijf stuks, aldus NRC.
Het is nog altijd karig gesteld met het aantal vrouwen aan de top, al gaat het de laatste jaren de goede kant op. Een vrouwelijke directeur lijkt een logische stap om het aantal vrouwen in overige managementfuncties op te krikken.
Maar een recente studie wijst op het tegenovergestelde: een vrouw als ceo kan negatief uitpakken voor andere vrouwelijke topmanagers in hetzelfde bedrijf, met name als het gaat om salaris.
Lagere beloning
Drie wetenschappers bekeken de totale inkomsten van topbestuurders bij de grootste 1.500 Amerikaanse bedrijven in de afgelopen twintig jaar. Beursgenoteerde bedrijven in de VS zijn verplicht om de beloningen van de ceo en de vier andere best betaalde bestuurders te publiceren. De resultaten zijn in januari 2022 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Applied Psychology.
De belangrijkste conclusie: als een vrouwelijke topbestuurder een vrouw als ceo heeft, dan ligt haar beloning gemiddeld 16 procent lager dan wanneer zij een mannelijke directeur had gehad. Bij mannelijke topbestuurders is er geen verschil. Ze verdienen hetzelfde onder een mannelijke en vrouwelijke ceo. Hoe kan dit?
Queen bee-theorie
Een mogelijke verklaring is dat een vrouwelijke directeur kritischer is op vrouwelijke werknemers. De vrouwelijke ceo gedraagt zich als een zogeheten queen bee (bijenkoningin). Zij vindt dat zij haar succes aan zichzelf te danken heeft en duldt geen concurrentie naast zich. Dat vertaalt zich in een lager salaris voor de vrouwelijke ondergeschikten.
Voor deze stelling vinden de onderzoekers echter geen bewijs in de data. Vrouwelijke ceo’s zijn waarschijnlijk niet verantwoordelijk voor de lagere beloning van de vrouwelijke managers in hun bedrijf, is hun conclusie. Daarmee kan de queen bee-theorie naar de prullenmand.
Uithangbord voor diversiteit
Uit de gegevens komt wel iets anders naar voren: organisaties met een vrouw als hoogste baas zijn minder geneigd om vrouwen in andere topfuncties te behouden.
De meeste bedrijven willen een diverse top en doen moeite om vrouwen aan zich te binden. Daar willen ze ook de portemonnee voor trekken. Een vrouwelijke ceo is het ultieme uithangbord van dit streven naar diversiteit.
Maar tegelijkertijd neemt daardoor de noodzaak af om andere vrouwelijke topmanagers aan te stellen en goed te betalen. Met andere woorden: bedrijven zijn niet echt geïnteresseerd in meer vrouwen aan de top. Het gaat er vooral om te laten zien dat diversiteit voor hen een speerpunt is.
‘Een vrouwelijke ceo maakt het overbodig om vrouwen te zoeken voor andere bestuursfuncties vanuit het oogpunt van diversiteit’, schrijven de onderzoekers. ‘Daardoor kan een bedrijf hen minder betalen dan wanneer er een mannelijke ceo was.’
Dat Amerikaanse firma’s vooral op papier divers willen lijken, kwam al naar voren in een eerdere studie. Daarvoor zijn de topbestuurders van S&P 500-bedrijven vergeleken. Wat bleek? Opvallend vaak worden precies twee vrouwen benoemd in de ‘board’ – maar liefst 45 procent vaker dan op basis van toeval mag worden verwacht. De bedrijven doen het minimale om critici de mond te snoeren, stelden de onderzoekers. De veronderstelling dat een vrouwelijke ceo vooral zou fungeren als diversiteitsvinkje sluit daar naadloos bij aan.
Snellere doorstroming
Corinne Post oppert tegenover Forbes nog een andere, iets optimistischere verklaring voor het verschil in beloning. Zij is professor management aan Villanova University en was niet betrokken bij de studie naar vrouwelijke ceo’s.
Volgens Post zijn bedrijven met een vrouwelijke directeur mogelijk juist meer bezig met diversiteit. Ze laten vrouwen daarom sneller doorstromen naar hogere functies. Als topmanager verdienen ze dan minder dan hun mannelijke collega’s, simpelweg omdat ze minder lang bij het bedrijf werken.
De situatie in Nederland
De bovenstaande onderzoeken zijn gedaan onder Amerikaanse bedrijven. Hoe zit het in Nederland en Europa? Een vergelijkbare studie naar vrouwelijke ceo’s is er niet gedaan.
Het dichtst in de buurt komt een omvangrijke enquête naar de impact van vrouwelijke managers bij bedrijven uit 2019. Daarvoor ondervroeg Tanja van der Lippe 15.000 werknemers en hun managers afkomstig uit verschillende sectoren in negen Europese landen. Van der Lippe is hoogleraar Sociologie van huishoudens en arbeidsrelaties aan de Universiteit Utrecht.
Het onderzoek richtte zich op twee vragen. Verkleint een vrouwelijke manager de salariskloof tussen mannen en vrouwen? En verbetert de bedrijfscultuur met een vrouwelijke manager?
Het antwoord op de eerste vraag is ‘nee’, aldus Van der Lippe. Vrouwelijke managers zijn slechts een schakel in een groter geheel, legt de wetenschapper uit in de onderstaande video. Om de loonkloof te dichten, moet de hele organisatie mee veranderen.
Betere bedrijfscultuur met vrouwelijke baas
Vrouwen aan de top kunnen wel een verschil maken voor de bedrijfscultuur. Werknemers met een vrouwelijke baas ervaren meer steun. Ze durven makkelijker het gesprek aan te gaan en voelen zich minder gefrustreerd.
Ook wordt er in deze bedrijven minder overgewerkt en heerst er vaak een familie-vriendelijke cultuur. Deze conclusies legt Van der Lippe uit in de onderstaande video.
Lees meer over vrouwen aan de top:
- Meer vrouwen aan de top? Creëer bewustzijn en verander sociale structuren
- Voor vrouwen van kleur kent de weg naar de top nóg meer hobbels
- Waarom topvrouwen zorgen voor minder fusies en overnames
