Voetballers hebben zelden of nooit spijt van een transfer als ze voor de camera staan. En managers? Die zul je al helemaal geen spijt horen betuigen over beslissingen. Spijt is een gevoel dat we het liefst zo diep mogelijk wegstoppen. En als dat niet lukt, dan proberen we het vooral te ontkennen.
Ook Édith Piaf zong vlak voor haar dood luidkeels en vol overtuiging Non, je ne regrette rien. Toen ze stierf was ze nog geen 48 jaar oud. Ze had, als ze wat beter voor zichzelf gezorgd had, nog jaren kunnen zingen. Had ze echt geen spijt van haar alcohol en morfineverslavingen of van een fors aantal mislukte relaties?
Spijt maakt ons menselijk
Het is een retorische vraag die Daniel Pink stelt in zijn boek De kracht van spijt (Engelse titel: The Power of Regret). Niemand heeft echt nergens spijt van, ook Piaf niet. Spijt is namelijk een emotie die ons menselijk maakt.
Sterker nog, ze is zelf onlosmakelijk verbonden is met ons mens-zijn. Spijt kun je namelijk alleen hebben als je in staat bent om je mentaal een voorstelling te maken van een andere uitkomst dan de realiteit.
Als enige diersoort zijn we niet alleen in staat om de reflecteren op wat we gedaan hebben, maar ook om te speculeren over hoe de uitkomst er anders uit had kunnen zien. Zonder spijt is in feite er geen vooruitgang mogelijk.
Verzamelde verhalen over spijt
Spijt en onze moeizame relatie met deze emotie fascineerde Pink zo dat hij uiteindelijk jarenlang onderzoek deed. Hij verzamelde duizenden verhalen van mensen over de hele wereld. Hij inventariseerde waar mensen spijt van hadden, maar ook waarom ze spijt hadden.
Hij verzamelde voor De kracht van spijt verhalen over vreemdgaan, misgelopen liefdes en nooit gerealiseerde droomcarrières. En heel beeldend, ook het verhaal van een Amerikaanse oud-soldaat die een dure behandeling onderging om zijn tatoeage met de tekst no regrets te laten verwijderen.
Twee soorten spijt
Op basis van al die duizenden verhalen kwam Pink tot de conclusie dat er twee soorten spijt bestaan: ‘als ik maar’ en ‘had ik maar niet’. Beide vormen van spijt helpen ons om beter te worden, omdat ze ons tot ander gedrag kunnen aanzetten. Maar beide vormen van spijt kunnen ook verlammend werken en uitmonden in lethargie en zelfs depressie.
Het is dus zaak, aldus Pink, om iets met spijt te doen. In het geval van een ‘had ik maar niet’ is het antwoord vaak eenvoudig. Excuses aanbieden en een fout erkennen, is vaak de enige optie.
Pink beschrijft in zijn boek zelfs het voormalige Nederlandse tv-programma Het spijt me om te illustreren dat excuses vaker wordt geaccepteerd dan we vooraf inschatten. En zelfs als de deur voor je neus wordt dichtgeslagen, dan heb je het in ieder geval geprobeerd.
Klok terugdraaien kan niet
Veel lastiger is de ‘als ik maar’ vorm van spijt. Vaak gaat het daarbij om afgebroken studies, gebrek aan initiatief in een carrière, de liefde of als ondernemer.
Ook in dit geval is directe actie soms een oplossing. Het beste moment om een boom te planten is twintig jaar geleden, het op een na beste moment is nu, zo haalt Pink een bekende Chinese wijsheid aan.
Er is alleen een probleem. Vaak is het echt niet meer mogelijk om de klok terug te draaien en iets wat je vroeger hebt nagelaten alsnog op te starten. Die liefde van toen is al jaren met een ander getrouwd, die topfunctie kun je als middelmanager aan de vooravond van je pensioen wel vergeten, net als de topsportcarrière die je had kunnen hebben als je net iets meer getraind had.
Doe als Julius Caesar
Echter, waarschuwt Pink, wees in dit soort gevallen wat minder hard voor jezelf. Het blijkt dat mensen hun eigen handelen veel te belangrijk maken in hun eigen narratief. Vaak hangt die promotie, de selectie of die goede investering echt niet alleen maar af van je eigen handelen – of in dit geval het vermeende gebrek daaraan in het verleden – maar aan een toevallige ontmoeting of gewoon mazzel.
Pink draagt in zijn boek een paar praktische tips aan om te zorgen dat je goed omgaat met gevoelens van spijt. Een ervan is je verhaal opschrijven in de derde persoon. Het schijnt dat je dan vaak toleranter en met wat meer mededogen naar jezelf kijkt. De Romeinse veldheer Julius Caesar deed het ook in zijn boeken over de Gallische oorlogen waarin hij honderdduizenden Kelten over de kling joeg. Als het voor hem werkte, waarom voor jou dan niet?
De kracht van spijt is zoals bijna alle boeken van Daniel Pink goed leesbaar en gedocumenteerd. Je haalt er echt wel wat wijsheid uit. Toch is het allemaal minder toepasbaar dan zijn vorige boeken zoals Het juiste moment en Drive. Wie de schrijver Pink nog moet ontdekken, doet er beter aan eerst die andere boeken te lezen.
▸Daniel Pink, De kracht van spijt: hoe terugblikken je vooruit helpt, Business Contact, 2022
Lees ook de lessen over spijt van Daniel Pink voor bedrijven: Waarom spijt een krachtige tool is om je organisatie te verbeteren
Meer leesvoer
Ondernemersfouten
Een moe van alle succesverhalen? Kim Hvidjær was miljonair voor zijn dertigste, maar wist zijn bedrijf in de twee jaar die daarop volgden volledig naar de kloten te helpen. Hij schrijft openhartig over de fouten die zijn financiële ondergang inluidde. Later kwam hij er overigens weer bovenop als ondernemer én ontwikkelde zich tot een specialist in falen.
▸Kim Hvidkjær, How to F*ck up Your Startup, BenBella Books, 2022
Hyperkapitalist
The New York Times-reporter Gelles legt wel heel veel op het bordje van één man. Desalniettemin is het fascinerend om te lezen hoe aandeelhouderskapitalisme opkwam in de jaren tachtig en wat daarin de rol was van wijlen General Electric-ceo Jack Welch. Goed verhaal, maar zet wel even je kritische bril op.
▸David Gelles, The Man Who Broke Capitalism: How Jack Welch Gutted the Heartland and Crushed the Soul of Corporate America, Simon & Schuster, 2022
Mentale superkracht
Langzaam lijkt het moment van singularity dichterbij te komen. Maar er is een ding wat mensen nog altijd beter kunnen dan computers en dat zal waarschijnlijk nog lang zo blijven: framen, ofwel het vermogen om nieuwe onbekende situaties in te schatten en te duiden. Hoog tijd dus om deze skill goed onder de knie te krijgen.
Lees ook: Framing: onze superkracht in een tijdperk vol artificiële intelligentie
Lees ook over andere boeken die Thijs Peters las:
- ‘Uitblinkers’ van Malcolm Gladwell: over de factor geluk in je carrière
- ‘Compassievol leiderschap’ van Rasmus Hougaard: waarom leiders compassie moeten tonen
- ‘Powerful’ van Patty McCord: het publieke geheim achter het succes van Netflix
