Teambuilding doe je niet meer op de hei. Rennen in Kenia, zeilen over de wereld of je inzetten voor het goede doel hebben meer effect. "Een beetje afzien brengt mensen pas echt tot elkaar."
Vroeger was teambuilding nog heerlijk overzichtelijk. Een middagje karten, een stevige heisessie, brainstorm aan het strand of met z'n allen paintballen, dat waren de keuzes wel. Tegenwoordig kom je daar als beetje manager niet meer mee weg. Van teambuilding wordt tegenwoordig écht een vormend effect verwacht, het moet gaan om unieke ervaringen die de medewerkers hun leven lang bijblijven. En als het even kan liefst ook nog voor het goede doel, zodat niet alleen het eigen team er voordeel van heeft, maar ook nog de hele planeet of een deel van de mensheid. Steeds meer organisaties duiken in het gat en bieden speciale incentives aan die voldoen aan al die voorwaarden.
Zo probeert het Amsterdamse bedrijf EsteamWork de kerncompetentie van cliënten te koppelen aan een actueel vraagstuk binnen een NGO, zoals het Rode Kruis of Hivos. Het Amsterdamse bureau Specials Unlimited bakt er vervolgens degelijk verzorgde reizen van. Deze zogeheten Learning Journeys van EsteamWork zijn niet alleen populair vanwege het vormende effect op de deelnemende leidinggevenden, maar ook omdat ze bij de ontvangende partij daadwerkelijk zoden aan de dijk zetten. "Mensen uit het bedrijfsleven zijn van nature pragmatisch", legt directeur Machiel van Dooren uit. "Niet gehinderd door enige kennis van ontwikkelingssamenwerking stevenen ze af op het geformuleerde target en ze geven zich niet gewonnen voordat ze dat samen met hun partners hebben bereikt."
Ook Ingrid Valks van eventorganisator Performance Improvement bespeurt een toenemende vraag naar teambuildingsreizen met maatschappelijke meerwaarde. "Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen worden steeds belangrijker", constateert ze. Valks werkt onder meer samen met PAN Parks, een initiatief van het Wereld Natuur Fonds om de laatste echt ongerepte stukken wildernis in Europa te conserveren. Bedrijven kunnen daaraan een belangrijke bijdrage leveren, legt ze uit. "Met bijvoorbeeld een Network in Wilderness, Wilderness Incentive of Work for Nature incentive geven ze hun managers of relaties een unieke leerervaring, terwijl ze tegelijkertijd het PAN Park en WNF concreet helpen."
Zo houdt Canon Europe al enkele jaren haar Canon Camps in de PAN Parks. "Ieder Europees kantoor vaardigt iemand af voor zo'n Canon Camp", vertelt Bruce Haase, director corporate social responsibility bij de camera- en kantoorartikelenfabrikant. "Medewerkers worden geselecteerd op basis van hun visie op duurzaamheid en gaan vervolgens werkzaamheden verrichten in de natuurgebieden. Eén groep heeft bijvoorbeeld geholpen met de aanleg van een ecotrail in Bulgarije, terwijl een andere ploeg in Italië het wolvenbestand in kaart bracht, uiteraard onder begeleiding van ervaren en gewapende forest engineers. Zulke incentives hebben een onmiskenbaar teambuilding-effect. En ze doen recht aan ons motto ‘kyosei', ofwel: samen leven en werken aan een gemeenschappelijk doel."
Zulke ‘out-of-the-box incentives' zitten volgens Vincent Arends van reisorganisator Specials Unlimited duidelijk in de lift. "Vooral jongere managers eisen steeds vaker dat een werkgerelateerde reis werkelijk iets toevoegt", zegt hij. "Aanvankelijk zijn veel firma's wat huiverig. Het management van een groot schoonmaakbedrijf krabde zich wel even op het achterhoofd toen hun p&o'ers voorstelden om samen de Kilimanjaro te gaan schoonmaken. Maar ze waagden het erop en het werd een megahit. Inmiddels is de Kilimanjaro met stip de schoonste van de Seven Summits, de hoogste bergen van alle zeven continenten." Op de volgende pagina's een (niet-uitputtend) overzicht van teambuilden nieuwe stijl.
Learning journeys
"Letterlijk een transformerende ervaring", zo noemt Ben Ham de reis die hij in 2004 met ict-firma Ordina maakte naar Tanzania. "Een grote coöperatie van koffieboeren dreigde de aansluiting met de Fair Trade-organisatie te verliezen, onder meer omdat ze geen goede tracking and tracability hadden ingericht", blikt Ham terug. "Ze konden niet waterdicht aantonen waar hun koffie geproduceerd werd, een eis die Fair Trade in die tijd had aangescherpt. Het probleem zat hem voornamelijk in hun administratieve processen en de ondersteunende systemen. Wij zijn met acht mensen afgereisd naar Moshi, aan de voet van de Kilimanjaro, om dat samen met de staf van de plantage in orde te brengen. Twee weken lang hebben we ons een slag in de rondte gewerkt. Als je ergens leert samenwerken, is het wel onder zulke volstrekt ongebruikelijke omstandigheden. Ik stond versteld van de drive en inventiviteit van die mensen."
Ham, tegenwoordig senior beleidsmedewerker brandweerzorg en rampenbestrijding bij de veiligheidsregio Utrecht, herinnert zich de reis als een cultuurshock. "Ik ben de dingen blijvend in een ruimer perspectief gaan zien."
Ben Ham en zijn collega's zorgden er in twee weken voor dat een koffiecoöperatie de kennis en vaardigheden verwierf om een concurrerend product te kunnen blijven leveren, aldus Machiel van Dooren, directeur van het organiserende bureau EsteamWork. "De betekenis daarvan voor de betreffende regio is nauwelijks te overschatten. Het is veel effectiever dan alleen een zak geld ernaartoe te brengen. En zo'n groep smeedt een levenslange band."
Kost dat?
Learning Journey met EsteamWork: vanaf €5.000,- euro per persoon
Inspiratie uit zeilen
Minder goed doel, maar wel heel vormend en daardoor ook populair als teambuildingservaring is zeilen. Foute beslissingen, halfzachte instructies of gebrek aan teamgeest worden op een zeiljacht genadeloos afgestraft. "Een slechte schipper is vrijwel zeker ook een slechte manager", zegt Rem Schuit, scheepstaxateur in Den Helder en met zijn Swan 38 fervent deelnemer aan de jaarlijkse Challenge Cup van IJmuiden naar Lowestoft. Talloze bedrijven belonen hun leidinggevenden met deelname aan die zeeslag, omdat bekend is dat ze er behalve groen en geel ook als sterkere managers van terugkomen.
Nog een stap verder gaat de Volvo Ocean Race, de grootste zeilrace ter wereld, die nog tot juni dit jaar duurt. Vier weken voor de start in oktober vorig jaar besloot verzekeraar DeltaLloyd een team te formeren, die de boot tot zijn beschikking kreeg die de vorige editie van de race had gewonnen onder de naam ABN Amro 1.
Om ook relaties, raad van bestuur en topmanagers deelgenoot te maken van Team DeltaLloyd, vroeg de verzekeraar aan reisorganisator Performance Improvement om speciale reizen rond de race samen te stellen. Fred van Dijk, eventmanager van DeltaLloyd: "We vliegen met onze mensen naar de stop-overs. Daar worden ze actief betrokken bij de diverse werkzaamheden van de equipe. Eerst verwelkomen ze het team door uit te varen met een zogeheten spectatorship, vervolgens volgen ze onder meer de tactische besprekingen."
"Ik had het gevoel in een film te zijn beland", vertelt Ingrid Valks van Performance Improvement, die met zo'n reis is mee geweest. "De zeilers zijn na al die weken op zee heel blij met betrokkenheid van derden. Je hebt echt het gevoel bij dat team te gaan horen. Wie het tot bemanningslid heeft geschopt in de Volvo Ocean Race, heeft per definitie een verhaal. Die wedstrijdzeilers zijn inspirators, zelfs nog voor ze hun mond open doen."
Kost dat?
Inschrijfgeld Challenge Cup €175,- euro per jacht
Louterend hardlopen
Niet alleen zeilen doet het tegenwoordig goed als sportieve vorm van teambuilding. Ook hardlopen blijkt louterend en verbroederend te werken en wordt dus steeds vaker gebruikt om de teamspirit te versterken.
Zo traint een groep medewerkers van Schuitema, het moederbedrijf van de C1000-supermarkten, elke week voor een marathon in het buitenland. Specials Unlimited brengt ze daar vervolgens heen en zorgt ervoor dat het ze voor en na de beproeving aan niets ontbreekt. In oktober werd bijvoorbeeld de marathon van Boedapest gelopen, en momenteel werkt de groep toe naar Lausanne.
"Lopen is in essentie een solitaire aangelegenheid", zegt Marjon van den Broek, marktonderzoeker bij Schuitema en drijvende kracht achter de loopgroep. "Uiteindelijk moet je die 42 kilometer en 195 meter alleen overbruggen. Maar door met elkaar naar zo'n evenement toe te werken, creëer je een enorme saamhorigheid. Rangen, standen en formele omgangsvormen vallen weg, want de directeur zit net zo stuk als de boekhouder en de vrachtwagenchauffeur. In Boedapest was het best frisjes. Toch bleven de snelste Schuitema-lopers na de finish wachten om hun wat minder rappe collega's op te vangen. Het klinkt vast als een cliché, maar er gebeurt echt iets met zo'n groep. Collega's worden teamgenoten. Dat werkt in het bedrijf door. Je doet misschien net even sneller iets voor elkaar. En, bijkomend voordeel: het is nog gezond ook."
Reisorganisator Specials Unlimited verzorgt samen met sportcentrum Aart Stigter ook loop-incentives naar het trainingscentrum van Lornah Kiplagat in Kenia. Met de inkomsten daarvan helpt de wereldrecordhoudster op de marathon weer lokale talenten. "Het teambuildingaspect van zo'n trip is evident", zegt trainster en oud-topatlete Ellen Abbringh. "Lornahs centrum ligt op 2.400 meter hoogte. Laaglanders hebben het dus per definitie een poosje extra zwaar. En een beetje afzien brengt mensen nader tot elkaar."
Wat volgens Abbringh niet wil zeggen dat een berenconditie nodig is om mee te doen. Lachend: "Voor stoere, competitief ingestelde managers is het juist heel inspirerend om naar de horizon te worden gerend door nonchalante locals die even een boodschap doen."
Kost dat?
Marathonreis naar Kenia met Specials Unlimited: vanaf €1250,- per persoon
Extreme survival
Voor wie hardlopen, zeilen of je inzetten voor Afrikanen niet heftig genoeg is, kan teambuilding natuurlijk ook extremer. Bij Erwan Le Corre bijvoorbeeld, die zijn trainingen geeft op basis van de principes van evolutionary fitness. "Onder ons maatpak schuilt behalve dat beginnende buikje ook nog altijd een jager", legt hij die principes uit. "Wij zijn gemaakt om samen met bondgenoten in een serie gecoördineerde acties naar een gemeenschappelijk doel toe te werken. Als manager doe je dat anno 2009 nog steeds, maar doorgaans puur vanuit je hoofd. Het fysieke aspect en de interactie met een natuurlijke omgeving ontbreken. We kunnen bijvoorbeeld niet eens meer op blote voeten lopen. Sporten doen we in een fitnesscentrum, in ons eentje, op dodelijk eenzijdige apparaten. Dat is niet in lijn met ons oeroude genoom."
Le Corre en de Britse fysiotherapeut Lee Saxby brengen hun cliënten daarom back to basics, in een gebied dat een jager-verzamelaarsbestaan toelaat. Een vergeten uithoek van Corsica heeft hun voorkeur, maar ze zijn ook thuis in Brazilië en Nieuw Zeeland. "Door in kleine groepjes weer functioneel te leren bewegen in de natuur, maak je een enorm potentieel los. Het evolutionaire model werkt uitstekend om talrijke hedendaagse gedragspatronen te verklaren en aan te passen."
Je wordt er niet alleen fysiek flink getest, maar leert er ook beter door samenwerken, simpelweg omdat het moet om te overleven, aldus Le Corre. In Nederland zijn zulke hard core teambuilding-incentives vaak voorbehouden aan werknemers in de krijgsmacht. Ex-commando Bert Delleman nam wel een tijd lang corporate teams mee op overlevingstochten in Schotland, maar hij werd vorig jaar weggekocht door minister Rouvoet. De leiderschapstrainer zet voor hem momenteel een project op poten dat ontspoorde jongeren op het rechte pad moet brengen. Ingrid Valks van Performance Improvement vertrouwt cliënten die een wat extremere incentive willen toe aan Keijo Ronkainen. Deze mannetjesputter geeft vanuit het Finse Basecamp Oulanka (een PAN Park) harde, intensieve survivaltrainingen. Gebroken zul je er evenwel niet van terugkomen, stelt hij gerust. "Je leert hier beslist iets over jezelf, maar het is geen drillkamp."
Kost dat?
‘Rehabilitate from the human zoo'-reis met MovNat/Erwan Le Corre: vanaf €2.000,- per persoon
Meer informatie: www.mt.nl/bladextra
