Donald Trump, Volodymyr Zelensky, Dick Schoof… Het zijn gouden tijden voor Daniëlle Regnerij, al tien jaar een expert in non-verbale communicatie. Zij kijkt bij al deze leiders naar de gesprekken zonder woorden. ‘Daarin gebeurt zoveel, dat is fascinerend’, vertelt ze tegen MT/Sprout.

‘Als je Dick Schoof alleen op de radio zou horen, dan denk je: dat is best goed. Hij heeft goede argumenten, een goede stem, hij ratelt het er achter elkaar uit. Ook kan hij vragen van journalisten al een beetje omzeilen, dus verbaal beheerst hij het spel wel.’

Lichaamstaal van Dick Schoof

Tot je hem ziet praten. ‘Dan krijg je een ander plaatje van hem’, zegt Regnerij. ‘Het is een man die een stuk stress ervaart, vooral in zijn contacten met de media. Hij heeft daar nog niet echt significante stappen in gezet, valt me op.’

‘Zijn lichaam reageert op de onrust in hem en dat kan hij niet onderdrukken. Het is en blijft een mens. Maar dat laat ook meteen de waarde van non-verbale communicatie zien.’

Het probleem voor Schoof is namelijk dat mensen eerder zullen geloven wat hij non-verbaal laat zien. Niet wat hij zegt, omdat zijn lichaamstaal daarmee niet overeenkomt.

Dominantie van Trump

Wat vindt Regnerij als expert van het andere uiterste, een Donald Trump? ‘Als je het filmpje met Zelensky in het Oval Office bekijkt, dan gaan je tenen ervan krommen. Dat vingertje van Trump, de ferme handgebaren, de stem die omhooggaat, dat erdoor heen praten. Ik denk ook dat hij die dominantie van nature al in zich heeft, want het gaat hem vlekkeloos af.’

Het nadeel van die mannetjesputterij is dat hij daardoor geen volwassen relatie kan opbouwen met zijn gesprekspartners. ‘Bij een goed gesprek speel je niet de baas, dan maak je verbinding, je wilt elkaar begrijpen om zo verder te komen. Nou, daar heb ik bij Trump nog niks van gezien.’

Lees ook: Waarom de wereld zich aangetrokken voelt tot autoritaire leiders

Kijken is het nieuwe luisteren

Ze ziet dat wel vaker gebeuren in de praktijk. Leiders die de signalen missen van de mensen met wie ze in gesprek zijn. Ze luisteren wel, maar ze kijken niet. ‘Daardoor hebben ze niet in de gaten dat iemand een bepaalde emotie ervaart, of meer stress heeft dan ze zelf verwachten, of een project heel zwaar vindt.’

Zelfs de stand van de voeten, kan al een belangrijk signaal afgeven. Wijzen ze naar de gesprekspartner of naar de deur? Bij dat laatste staat hij of zij niet open voor een gesprek. ‘Als jij dan gewoon blijft doorpraten, dan leg je niet de essentiële verbinding die je nodig hebt om bijvoorbeeld een belangrijke mededeling te doen.’

Leiders pikken natuurlijk best wel wat op, maar volgens Regnerij kunnen ze daar nog veel meer stappen in maken. ‘Want er valt ontzettend veel te zien. Als je die non-verbale communicatie veel beter kunt lezen, dan heb je echt een extra hulpmiddel om meer impact te maken.’

Begin met laaghangend fruit

Het kijken naar die non-verbale signalen vraagt wel wat oefening. Vooral omdat het over de combinatie luisteren en kijken gaat, daar moet het brein wel even aan wennen. Regnerij heeft net een boek over dat thema uitgebracht: Zo werkt non-verbale communicatie. Aan de combinatie met leiderschap heeft ze een apart hoofdstuk gewijd.

Waar kunnen leiders morgen mee beginnen? ‘Bij het laaghangend fruit. Kijk eens hoe je staat. Kijk eens waar je je handen houdt. Zit je ergens aan te frutselen, net zoals Schoof die veel aan zijn bril zit als hij die in zijn handen heeft?’

Lees ook: Zo zet je lichaamstaal in voor succes op de werkvloer

Een online vergadering is dan weer een prima moment om de signalen van de anderen te bestuderen. Niemand heeft dat namelijk in de gaten. Ook een ingewikkeld gesprek op tv met een politicus of ‘een Sywert van Lienden’ bekijken zonder het geluid aan te zetten, is een goede oefening. ‘Kijk wat er gebeurt zonder dat je op je gehoor kunt rekenen. Dan zie je meteen wat voor wereld er nog te ontdekken valt.’

Vrouwen hebben een eigen set

Non-verbale communicatie is niet aan gender gebonden, maar Regnerij ziet bij vrouwen in leidinggevende posities wel wat vaker ‘een set signalen’ terugkomen die hun impact eerder zullen verlagen dan verhogen.

De neck dimple bijvoorbeeld, waarmee ze met hun hand of vinger naar het kuiltje in hun hals reiken. ‘Zo van: oeh, ik ben bezorgd. Het is een spontaan signaal, je kunt dat niet zomaar afleren. Maar wanneer je het voor een groep doet, is dat toch niet handig. Ook met gekruiste benen staan bijvoorbeeld. Dat heeft echt zo’n meisjeseffect op je en dat is zonde.’

Waar mannen bijvoorbeeld voor moeten oppassen is de kin, weet Regnerij. Steek die omhoog, dan komt dat overtuigend over. ‘Maar er is een fijne lijn tussen wat impact maakt en wat de ander als dominant ervaart. Leiders kunnen ook te ferme handgebaren maken. Dan wordt het te indringend in plaats van ondersteunend.’

Lees ook: Veel leidinggevenden durven niet duidelijk te zijn

Handgebaar om mee te scoren

Zo’n handgebaar waarmee iedere leider kan scoren, is de precision grip. Net op het moment van de kernboodschap een hand of een vinger omhoogsteken. Combineer dit met een seconde pauze in het verhaal. Dat zijn twee veranderingen die het brein van de ander alerter maken. Maar doe dit één keer in het hele gesprek of de presentatie, anders verliest het gebaar zijn effectiviteit.

Dat blijft natuurlijk allemaal schaven aan de buitenkant om een aantal onhandige dingen te voorkomen. ‘Het echte werk is dat je uitzoekt waar die onrust vandaan komt, of het hakkelen, of alle andere signalen die je laat zien.’

Als daardoor meer zelfvertrouwen ontstaat bijvoorbeeld, dan schuiven die signalen ook op naar het uitstralen daarvan. ‘Dat is ook het mooie, je non-verbale communicatie gaat gewoon mee met hoe jij je van binnen voelt en hoe jij denkt. Alleen al het voornemen om steviger te staan, zal ervoor zorgen dat jij wat minder op en neer wipt.’

Valkuil voor leiders

Een bekende valkuil voor leiders is dat ze meteen gaan interpreteren wat die non-verbale signalen betekenen. ‘Begin met de kale feiten. Wat doet iemand nu echt letterlijk voor jouw ogen? Kun je dat beschrijven? Dat vinden mensen al erg moeilijk.’

Daarna kunnen leiders proberen te duiden wat er aan de hand is, maar daarbij moeten ze vooral niet benoemen wat ze zien. ‘Zeg dus niet, ik zie nu een eyeblock bij je (knipogen in slow motion, red.). Dan gaan mensen denken: wat gebeurt hier? Nee, ze moeten dan juist even gaan polsen. Hoe zit iemand in het gesprek?’

‘Hoe ervaar je de verbinding? Hoe ervaar je de opdracht? Wil je nog iets meegeven naar mij toe? Wil je nog iets zeggen in zijn algemeenheid? Dan kun je dat gesprek echt op gang brengen. Je nodigt mensen dus sneller uit om te praten, om te bespreken wat er speelt. En daar kun je als leider je voordeel mee doen.’

Lees ook: Wanneer het spannend wordt, maken leiders vaak deze 4 communicatiefouten

Ondertitel het eigen gedrag

Wat ook enorm helpt in zo’n gesprek is als leider het eigen gedrag ondertitelen. ‘Als je bijvoorbeeld een puzzelende of aarzelende blik ziet, dan is het een goede optie om de intentie van wat je gezegd hebt te benoemen. Daarmee haal je de angel uit andermans twijfel of lichte irritatie.’

Investeren in non-verbale communicatie levert dus veel op: meer informatie waarop leiders kunnen anticiperen, effectievere en efficiëntere gesprekken, meer verbinding en een voorsprong. Maar verwar het niet met een toverstokje, waarschuwt ze tot slot. Het is een hulpmiddel, meer niet.

‘Je kunt overkoepelende signalen zien, zoals stress, en dan doorvragen wat er speelt. Het is niet zo dat je daardoor precies weet wat iemand denkt of voelt. Dat gaat echt te ver.’

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

Dagelijks de nieuwsbrief van Management & Leiderschap ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

In Zo werkt non-verbale communicatie geeft Daniëlle Regnerij praktische handvatten om non-verbale communicatie te leren lezen én zelf te gebruiken. Stap voor stap krijg je inzicht in wat jouw lichaam communiceert en hoe je je uitstraling versterkt. Bestel het boek via managementboek.nl.

.

.

.

Dit artikel is geschreven door

Karin Swiers

Karin Swiers interviewde al honderden ceo's, wetenschappers en andere experts over leiderschap & management. Dat heeft haar nieuwsgierigheid en passie voor dit thema alleen maar aangewakkerd. Heb jij een inspirerend verhaal over jezelf of over je business, wil je nieuwe inzichten en onderzoeken delen of zwem jij met succes tegen de stroom in? Dan kun je haar bereiken op [email protected]

Volg Karin op LinkedIn