De Italiaans-Amerikaanse econoom Mariana Mazzucato (University College London) en haar promovenda Rosie Collington schudden aan een stevige boom. In hun net in het Nederlands verschenen boek De consultancy-industrie richten ze vooral hun pijlen op de grote kantoren: de KPMG’s, McKinseys, Deloittes, BCG’s van deze wereld.
Consultants zijn overal
De wetenschappers verbazen zich over de alomtegenwoordigheid van deze consultants. Of het nu over het herstellen van orkaanschade gaat, het terugdringen van CO2-uitstoot of fusies tussen farmabedrijven… de heren en dames adviseurs zitten aan tafel.
De contracten met deze kantoren strekken zich uit over waardeketens en sectoren, over landen en continenten, en raken alle lagen van de samenleving. Consultants staan niet langer in de coulissen om met goed advies een helpende hand te bieden. Ze staan midden op het toneel, en dat baart de twee auteurs zorgen.
Waarom? Daar voeren ze heel wat redenen, voorbeelden en onderzoeken voor aan in hun lijvige boek. Voor MT/Sprout zetten we er vijf op een rij.
#1 Adviesbureaus zijn niet zo neutraal
Grote adviesbureaus dienen vaak tegengestelde belangen, schrijven Mazzucato en Collington. Alleen zijn ze daar niet zo transparant over. Adviezen die belangrijke klanten of markten kunnen schaden, zullen ze niet zo snel geven. Zelfs als zo’n advies wel gunstig is voor de samenleving.
Medewerkers van KPMG zijn bijvoorbeeld bij het Britse ministerie van Financiën betrokken bij het opstellen van nieuwe belastingregels. Uit onderzoek in 2013 blijkt dat ze vervolgens marketingbrochures schrijven voor potentiële zakelijke klanten voor KPMG.
Daarin benadrukken ze welke rol ze hebben gespeeld bij de ontwikkeling van de wet. En ze bieden hulp aan bij het ‘voorbereiden van een verdedigbare kostenberekening’. Dat is een eufemisme voor belastingontwijking.
Lees ook: De onthutsende keerzijde van adviesfabriek McKinsey
#2 Consultants zorgen niet voor lagere kosten
Organisaties hebben na jarenlang snijden en outsourcen, vaak op advies van consultants, te maken met beperkte middelen. De consultancysector beschikt met de huidige omvang en reikwijdte over immense hulpmiddelen en netwerken. Daarmee boezemen ze vertrouwen in, ook in de waarde van de adviseurs.
De Zweedse overheid besteedt de bouw en het beheer van een nieuw ziekenhuis uit via een publiek-private constructie. Ze volgt daarmee het advies van de consultants, ondanks waarschuwingen voor torenhoge kosten.
Al snel maakt Nya Karolinska Solna (NKS) naam als het duurste ziekenhuis ter wereld. Wanneer het contract afloopt in 2040 zal het de Zweedse overheid vijf keer meer hebben gekost dan oorspronkelijk begroot.
BCG heeft een belangrijk aandeel in het beheer van het ziekenhuis. In zes jaar tijd brengt het aan NKS hiervoor 257 miljoen kronen in rekening. ‘Dit is het equivalent van meer dan 700.000 kronen per maand voor elk van de negen ingehuurde consultants, oftewel een veelvoud van wat managers in de publieke sector van vergelijkbare rang en opleiding in Zweden betaald krijgen.’
De consultancy-industrie: hoe consultants bedrijven verzwakken, overheden uithollen en economieën schaden is geschreven door Mariana Mazzucato en Rosie Collington. Het boek is onder meer te bestellen via managementboek.nl.
#3 De beloofde expertise blijft uit
Vaak worden consultants in de arm genomen met het idee dat hun methode om de organisatie te doorgronden superieur is aan alles wat er intern beschikbaar is. De hoop is dat de voorstellen die ze ontwikkelen, leiden tot verbeteringen die competitief voordeel verschaffen
‘Even vaak kan niet worden aangetoond dat de voorstellen van de consultants waarde hebben toegevoegd – soms worden de aanbevelingen helemaal niet doorgevoerd. Van tijd tot tijd wordt vastgesteld dat de voorstellen van de consultants volledig de plank misslaan, nog voordat ze worden geïmplementeerd.’
Frankrijk loopt tijdens de coronapandemie zwaar achter met het opstarten van het vaccinatieprogramma. Andere landen hebben al meer dan de honderdduizend mensen gevaccineerd. Frankrijk komt aan vijfduizend. De klungelige uitvoering wordt zelfs even wereldnieuws.
De invoering van het vaccinatieprogramma staat onder leiding van McKinsey. ‘Consultants hebben geen decennialange ervaring met landelijke vaccinatieprogramma’s’, schrijven de auteurs. Maar de inzet van consultants zou in Frankrijk tijdens de pandemie alleen maar toenemen.
Het gaat daarbij niet om advies, of operationele taken, waarbij ze de vaste werknemers vervangen. Ze vervullen kernfuncties, ze zijn het management. ‘De omvang en reikwijdte van de contracten met de consultancysector tijdens de pandemie is typerend voor hoe afhankelijk veel organisaties van consultants zijn.’
#4 Grote namen verlenen legitimiteit
Managers kunnen met de hulp van consultants moeilijke beslissingen beter verkopen, of hun eigen positie in het bedrijf versterken. Ook mogelijk verzet van werknemers en vakbonden kan gemakkelijker worden doorbroken.
Ook is het interessant om consultants in te huren om anderen te overtuigen van de goede bedoelingen. Bijvoorbeeld om de ecologische voetafdruk te verkleinen, zelfs als dit niet gepaard gaat met de nodige actie.
Een voorbeeld hiervan is het contract van 6 miljoen dollar van de Australische regering met McKinsey. Het bureau ontwikkelt een plan om in 2050 een netto-nuluitstoot te bereiken. Analisten ontdekken dat het plan die doelstelling helemaal niet kan halen.
Bovendien komt een deel van de afname van de uitstoot van compensaties via allerlei ‘twijfelachtige methoden’. Zo krijgen agrariërs belastingaftrek als ze op hun land bomen planten die tijdelijk CO2 opslaan.
De kosten hiervan zijn voor hen zijn veel lager dan de financiële verliezen van vervuilers die hun uitstoot rechtstreeks moeten verminderen. Denk aan de mijnbouw bij het produceren van aluminium.
De Australische regering geeft de voorkeur aan de agrarische strategie, hoewel de mijnbouw veel schadelijker is voor het milieu. De auteurs wijzen op de creatie van ‘de illusie van een ambitieus klimaatbeleid’ met modellen die bedoeld zijn ‘om het plan geloofwaardigheid te verlenen’.
Lees ook: Leiders die het klimaat niet serieus genoeg nemen, worden gecanceld op de arbeidsmarkt
#5 Overheden en bedrijven worden uitgehold
Wanneer adviesbureaus een contract krijgen, wordt de kennis die ze daarbij ontwikkelen vaak niet binnen de organisatie van de klant opgebouwd en bewaard. Die blijft in grote mate hangen bij het consultancybureau, soms in de hoofden van slechts enkele mensen.
Hoe meer overheden en bedrijven taken uitbesteden, des te minder ze weten hoe dingen gedaan moeten worden, wat ertoe leidt dat organisaties worden uitgehold, in de tijd blijven steken, niet innoveren en zich niet ontwikkelen. Maar de schadelijke gevolgen hiervan worden vaak pas na vele jaren duidelijk.
Met consultants die bij elke stap betrokken zijn, blijft er voor organisaties ook vaak heel weinig te leren over. Ze hoeven het werk zelf namelijk niet meer te doen. De klanten van de consultancybureaus worden ‘geïnfantiliseerd’, schrijven de auteurs.
‘Het is alsof een psychotherapeut niet geïnteresseerd is in de vraag of zijn of haar cliënten mentaal gezond op eigen benen leren staan, maar de kwaal gebruikt om afhankelijkheid te scheppen en zo steeds meer honorarium te ontvangen.’
Terug naar de zijlijn
De consultancy-industrie heeft inmiddels een ‘verbijsterende omvang’ aangenomen. Ramingen van de omvang van de mondiale markt in 2021 lopen uiteen van bijna 700 miljard tot meer dan 900 miljard dollar. En deze cijfers laten niet eens het complete beeld van de activiteiten zien.
Met de complexe uitdagingen van vandaag is het beter dat bedrijven en overheden gaan investeren in de nodige kennis en kunde in eigen huis, vinden de auteurs. Het economische en democratische systeem moet ontdaan worden van ‘de vertroebelende en kostbare tussenkomst van de consultancysector’.
Consultants kunnen een waardevolle bron van advies zijn, maar ze behoren te adviseren vanaf de zijlijn. ‘Uiteindelijk moet deze expertise de geadviseerde organisaties sterker maken, niet zwakker.’
In 2022 verscheen het boek ‘De macht van McKinsey’ over de keerzijde van het consultancybureau. Lees onze recensie van het boek »
