Ruim 48 miljard dollar. Dat is de prijs die BP in 1998 neertelt voor het Amerikaanse Amoco. Dat is voor die tijd een gigantisch bedrag. BP scoort zo de grootste oliedeal ooit. Wereldwijd komt het bedrijf op de derde plaats te staan: alleen Shell en Exxon zijn op dat moment nog groter.
Inmiddels zijn de rollen omgedraaid. Vandaag is BP nog maar het veertiende oliebedrijf ter wereld. Met een beurswaarde van rond de 70 miljard dollar is het zelfs een overnameprooi geworden. Shell is ook gezakt in de ranking, maar staat nog altijd op de vijfde plaats. De marktwaarde blijft net onder de 200 miljard.
Winstmachine met een keerzijde
Hoe is BP zo van het pad afgeraakt? De neergang begint eigenlijk al met dezelfde ceo die de megadeal sluit eind jaren negentig: baron John Browne. Hij komt in 1995 aan boord, gaat op de overnametoer, boekt recordwinsten en wordt overal geprezen om de ‘lerende organisatie’ die hij optuigt.
BP is voor de buitenwereld een echte winstmachine en de status van Browne groeit uit tot die van legende. Tegelijkertijd bespaart de ceo zo agressief op de kosten, dat er grappen over worden gemaakt. Voor personeel vist hij in dezelfde vijver als McDonald’s: jong, niet te hoog opgeleid en vooral goedkoop, zo klinkt het.
Natuurlijk leidt dat tot ongelukken. Slecht onderhouden pijpleidingen zorgen voor meerdere olielekken in Alaska. Gebrekkig onderhoud leidt in 2005 tot een rampzalige explosie en felle brand in een raffinaderij in Texas, met 15 doden en 500 gewonden tot gevolg.
Grootste olieramp uit Amerikaanse geschiedenis
Dat is geen toeval, concluderen onderzoekscommissies achteraf, maar het resultaat van een falende veiligheidscultuur. Brownes opvolger Tony Hayward zet vanaf 2007 het mes in de lerende organisatie. Wat hij niet doet, is meer aandacht voor veiligheid creëren. Dat leidt tot een nog groter fiasco in de Golf van Mexico: een explosie op Deepwater Horizon in 2010, met 11 doden en 17 gewonden.
Het olielek dat ontstaan is, kan 87 dagen lang niet worden gedicht. De kennis en de materialen ontbreken om de miljoenen liters olie die in zee vloeien te stoppen. BP wordt zo de veroorzaker van de grootste olieramp uit de Amerikaanse geschiedenis.
De prijs voor het opruimen van de olie, boetes en schadeclaims is inmiddels gestegen tot boven de 65 miljard dollar. Nog steeds lopen er rechtszaken tegen BP om schadeclaims en schikkingen af te handelen. Inmiddels worden er ook nieuwe aangespannen, nu voor de schadelijke gevolgen van het opruimen.
Duurzaam of niet?
Browne zet in 1997 ook de identiteitscrisis in gang waar BP decennialang mee zal worstelen. Want wat is BP nu eigenlijk: een olie- en gasbedrijf of een organisatie in transitie naar duurzame energie? Dat gepingpong met de stip op de horizon heeft de nodige impact gehad op de resultaten en de groei.
De inzet van Browne is meer actie ondernemen tegen de klimaatverandering – op dat moment best wel een controversiële move. Het bedrijf wordt onder zijn leiding marktleider in zonnepanelen en begint met projecten voor de opvang en opslag van CO2.
Browne richt in 2005 ook een aparte divisie op: Alternative Energy. Daar wil hij de komende tien jaar 8 miljard dollar in investeren om wereldwijd marktleider te worden in hernieuwbare energie.
Maar zijn opvolger Hayward neemt liever een stap terug om ‘meer opties te bekijken’ en te focussen op de ‘commerciële opbrengsten’, verklaart hij aan The Guardian. De inzet is nu op biobrandstoffen, opvang en opslag van CO2, zonne- en windenergie.
Hayward gaat wel door met een duurzame koers, maar eigenlijk gelooft hij niet in een groen BP. ‘Meer dan 60 procent van de energiebehoefte van de wereld in 2050 zal nog steeds afkomstig zijn van fossiele brandstoffen’, tekent de krant onder meer op.
Lees ook: Shell veroorzaakte al 1,42 biljoen aan klimaatschade
‘Energiebedrijf BP’
Bob Dudley, de ceo die na het fiasco met Deepwater Horizon aan boord komt, is ook al geen believer. Hij zet een koers uit om met BP de grootste te worden van de wereld in de productie van olie. Daarvoor worden onder meer miljarden geïnvesteerd in het winnen van olie via het controversiële fracking.
Bij zijn vertrek in 2020 brandt Greenpeace hem dan ook af. ‘BP geeft 30 miljoen pond per jaar uit aan greenwashing voor zichzelf als klimaatvriendelijk bedrijf. Dit wordt overschaduwd door de 50 miljoen pond die het elk jaar uitgeeft aan het lobbyen tegen wetgeving die helpt tegen de klimaatverandering.’
Zijn opvolger daarentegen, Bernard Looney, blijkt wel een drijvende kracht achter de verduurzaming. Hij zegt hardop dat hij geen oliebedrijf meer runt, maar een energiebedrijf. Om daar funding voor te vinden, verkoopt hij onder meer BP’s olie-operatie in Alaska.
Terug naar de basis: olie
Looney’s doel: het terugdringen van de olie- en gasactiviteiten tot veertig procent tegen 2030 en zero CO2-uitstoot tegen 2050. Een ambitieus plan dat hem applaus oplevert van klimaatactivisten, maar niet van beleggers.
Daar trekt hij zich eerst weinig van aan. BP bouwt onder zijn leiding onder meer 70.000 oplaadstations voor elektrische wagens en ontwikkelt 50 gigawatt aan projecten met hernieuwbare energie.
Een jaar na de Russische inval in Oekraïne schroeft de ceo de ambitieuze doelen terug. Het verminderen van de olie- en gasproductie zakt van 40 naar 25 procent. De prijzen voor olie en gas zijn namelijk ongekend de hoogte in geschoten en dat blijkt uitermate lucratief voor BP.
De huidige ceo van BP, Murray Auchincloss, belooft een complete reset: de focus ligt weer op de kerntaken olie en gas. ‘Ons optimisme voor een snelle transitie was misplaatst. We gingen te ver en te snel‘, vertelt hij aan investeerders.
Winst voor de aandeelhouders
Terug naar de basis, naar de hogere marges. Dit gebeurt onder druk van de bekende Amerikaanse activistische aandeelhouder Elliott Management, dat inmiddels een belang van 5 procent in BP heeft opgebouwd.
Elliott is maar in één ding geïnteresseerd: meer winst voor de aandeelhouders. Auchincloss verhoogt de investeringen in olie en gas met 20 procent. Hij schrapt die in schone energie, biobrandstoffen en batterijen.
Hij laat het hoofd duurzaamheid en strategie Giulia Chierchia in april gewoon vertrekken en schrapt haar functie. Voor het imago van BP is dit geen goed nieuws. En dat imago is al zo broos; opnieuw een erfenis van zijn voorgangers.
Lees ook: ‘Mensen weten maar een stukje van ons verhaal’
Ex-partner klapt uit de biecht
Brownes carrière bij BP komt in 2007 tot een dramatisch einde. De ceo neemt met onmiddellijke ingang ontslag na het verliezen van een maandenlange rechtszaak tegen The Mail on Sunday.
Die tabloid heeft zijn ex-partner geïnterviewd voor smakelijke details over hun relatie, hun extravagante levensstijl en pogingen om belastingen te ontduiken.
Browne ontkent dit allemaal stellig en probeert publicatie van dit verhaal te stoppen, tevergeefs. Hij wordt in de rechtbank zelfs betrapt op liegen over zijn ontmoeting met zijn ex. Die zou hij zijn tegengekomen bij het joggen; in werkelijkheid is het contact via een mannelijk escortbureau tot stand gekomen. De media smullen ervan.
Blunder op blunder
Hayward wordt met zijn onhandige aanpak na de ramp met Deepwater Horizon het mikpunt van spot. Zo zegt hij in de weken na de ontploffing dat de gevolgen ‘zeer, zeer bescheiden’ zullen zijn. Dat blijkt een kapitale inschattingsfout.
Net zoals wijzen naar andere partijen, zoals onder meer het Zwitserse Transocean, dat eigenaar was van het platform, en foute spotjes om de reputatieschade te herstellen. Hayward blijft de blunders opstapelen, wat hem uiteindelijk in oktober 2010 de kop kost.
Ceo Bernard Looney wordt in het najaar van 2023 onder druk gezet om BP te verlaten. Hij is eerst vergeten om zijn relaties met vrouwelijke collega’s aan het bestuur te melden. Het zijn romantische relaties nog voor hij tot ceo wordt benoemd, schrijft de Financial Times.
Relaties met collega’s
Een anonieme klacht hierover in 2022 leidt tot een onderzoek. Looney geeft aan de board toe dat hij vier relaties heeft gehad, maar dat hij met geen enkele relatie de gedragscode van BP heeft geschonden. Hij bevestigt dat ook nog eens schriftelijk.
Tot een nieuwe klokkenluider aangeeft dat hij wel meer relaties met collega’s heeft gehad. Het bestuur opent na deze beschuldigingen een nieuw onderzoek. Dit is ernstiger, want mogelijk heeft deze ceo tegen het bestuur gelogen. Looney wacht de uitkomst daarvan niet af en besluit direct te vertrekken.
Auchincloss, dan nog de cfo van BP, neemt het stokje over. Om de resultaten op te krikken, zet hij het mes in duizenden banen, schrapt investeringen in duurzame energie en keert meer dividend uit aan de aandeelhouders. Het is niet genoeg.
Lees ook: BP vraagt alle 4.500 managers om hun relaties te melden
Voer voor speculatie
Adnoc, het staatsoliebedrijf van de Verenigde Arabische Emiraten, laat vorig jaar al zijn oog op BP vallen. Verder dan wat verkennende gesprekken is het niet gekomen. Zou het wel een serieuze optie zijn, dan zal de Britse regering zo’n deal om veiligheidsredenen blokkeren, meldt Reuters.
Dit jaar wordt nog een grotere uitdaging voor Auchincloss, want de marktomstandigheden zijn behoorlijk veranderd. De prijzen van ruwe olie dalen, Trump is een handelsoorlog begonnen, de olielanden maken onderling ruzie en beleggers zijn nog nerveuzer dan anders. Dat is voer voor speculatie.
The Mail on Sunday komt in februari met een rapport van toonaangevende investeringsbankiers op de proppen. Zij zien de combinatie Shell-BP wel zitten. Met een fusie zou een Britse olie- en gasgigant ontstaan die groot genoeg is om te concurreren met het Franse TotalEnergies en het Amerikaanse ExxonMobil. Dat rapport is in eerste instantie bedoeld om Auchincloss onder druk te zetten.
Groter dan ExxonMobil
Bloomberg bericht afgelopen weekend dat Shell zo’n overname zou onderzoeken. Als die deal er komt, Shell ontkent tot nu toe, dan zou het meteen een van de grootste ooit worden. Samen zijn de bedrijven op de Londense beurs al meer dan 300 miljard dollar waard, rekent ex-Shell en klimaattopman John MacArthur voor aan Offshore Energie.
Wordt dit vertaald naar de beurs van New York, waar de inkomsten van bedrijven sowieso al leiden tot hogere waarderingen, dan komt de Shell-BP combinatie uit op 490 miljard dollar. Daarmee wordt het in één klap groter dan ExxonMobil (420 miljard).
Reken maar dat de internationale mededingingsautoriteiten zo’n disruptie van het internationale speelveld zullen blokkeren. Ook Trump zal zich wel even flink in zijn koffie verslikken als dit werkelijkheid wordt. Een Britse combinatie die groter is dan de Amerikanen, dat is echt niet wat hij bedoeld heeft met zijn drill, baby drill.
Lees ook: Trump veroorzaakt ook chaos in containervaart
