De komende twee jaar worden bepalend voor de democratie. In grote economieën als India, Indonesië, Mexico, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten staan verkiezingen op het programma. In totaal gaan drie miljard burgers naar de stembus.
Dat is niet zonder gevaar, luidt een van de conclusies uit het Global Risk Report 2024 van het World Economic Forum. Zij vrezen dat de inzet van desinformatie – inmiddels een wijdverspreid gebruik – zowel de verkiezingsuitslagen als de geloofwaardigheid daarvan kan ondermijnen. Met onrust en ontwrichting tot gevolg – de bestorming van het Capitool in 2021 nog vers in het geheugen.
Lees ook: ‘Mr. Davos’ Klaus Schwab onder vuur van personeel: ‘Hij heeft zich omringd met nietsnutten’
Persvrijheid en censuur
Volgens de 1.400 deskundigen die meewerkten aan het rapport vormen desinformatie en misinformatie op korte termijn de grootste bedreiging voor de wereldwijde stabiliteit. Het (opzettelijk) verkeerd informeren van burgers heeft volgens experts niet alleen invloed op de mondiale verkiezingen, maar kan ook het risico op censuur vergroten.
‘Overheden zullen meer controle willen krijgen over informatie die zij als ‘waar’ beschouwen’, licht Henk Volberda toe. Hij is hoogleraar strategie en innovatie aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van het Amsterdam Centre for Business Innovation, partner van het WEF. ‘Dat kan weer gevolgen hebben voor de persvrijheid, de toegang tot internet en andere informatiebronnen.’
Somber toekomstbeeld
Het Global Risk Report schetst op meerdere fronten een somber toekomstbeeld. Ook de extreme weersomstandigheden en toenemende polarisatie worden op korte termijn als grote bedreigingen beschouwd.
Daaronder schaart Volberda de groeiende kloof op het wereldtoneel. ‘Klimaat- of conflictgevoelige staten lopen steeds meer risico om buitengesloten te worden van broodnodige digitale en fysieke infrastructuur, handel en groene investeringen, en de bijbehorende economische kansen.’
Lees ook: Klimaatverandering is de grootste bedreiging voor de wereldeconomie
Andere factor is het afbrokkelen van de Amerikaanse dominantie. Dat zorgt voor een machtsverschuiving. ‘Amerika is niet langer de politieagent van de wereld’, ziet Volberda. ‘In dat vacuüm ontstaan nieuwe machtsblokken. Dat merk je aan de manier waarop de internationale gemeenschap op conflicten reageert. Zoals de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, of Israël en Hamas.’
Dat maakt het ingewikkelder om grote opgaven, zoals de aanpak van de klimaatcrisis, gezamenlijk op te pakken.
Zorg voor later
Binnen een tijdsbestek van tien jaar zijn het vooral de klimaatrisico’s die zorgen baren. De vijf ontwikkelingen die op langere termijn als grootste bedreiging worden gezien, zijn stuk voor stuk aan het milieu gelieerd. ‘Extreme weersomstandigheden, het overschrijven van kritische grenzen, het verlies van biodiversiteit, het ineenstorten van ecosystemen en een tekort aan natuurlijke hulpbronnen’, somt Volberda op.
Lees ook: Jan Rotmans over de noodzaak van een circulaire economie: ‘Alles draait straks om grondstoffen’
Die urgentie wordt nog niet overal even dringend gevoeld. ‘Jongere respondenten en respondenten uit het maatschappelijk middenveld en overheden zijn ervan doordrongen. Maar het bedrijfsleven lijkt het klimaat te zien als zorg voor de langere termijn.’
Nederland in luxepositie
Het Global Risk Report beoordeelt ook individuele landen. Opvallend is dat er Nederland er ‘relatief goed’ vanaf komt, zegt Volberda. ‘In ons land wordt het tekort aan arbeidskrachten als belangrijkste risico beschouwd. Gevolgd door economische neergang, mogelijke energietekorten, gebrek aan sociale cohesie en cybercriminaliteit. Een luxepositie, zou ik zeggen: dat is van een andere orde dan waar wereldwijd mee geworsteld wordt.’
Lees ook: World Economic Forum: Nederland blijft achter lopen met vrouwen aan de top
Al met al geen heel zonnige vooruitzichten. Toch wil Volberda ook een kanttekening plaatsen. ‘Dit zijn scenario’s, geen vaststaande feiten. Het is nog niet te laat. Laat dit een signaal zijn voor beleidsmakers en bedrijven.’
